ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΚΑΙ Β' ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΟΥ 5/42 ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΛΑΣ (29/5 - 24/6/1943)

 

Την 29η Μαϊου 1943 ο Συν/ρχης Ψαρρός εκληθη απο τον Ταξιαρχο Έντυ εις το στρατηγείο του, όπου εβρίσκοντο και οι αρχηγοί του ΕΛΑΣ (Σαράφης, Σαμαρινιώτης, Άρης). Εκεί του διεβίβασε απόφαση του Στρατηγείου Μ.Ανατολής περί ανασυγκροτήσεως του 5/42 Σ.Ε.
Οι αντιπρόσωποι του ΕΛΑΣ συμφώνησαν όπως επιστρέψουν τον αφαιρεθέντα οπλισμό του Συν/τος (200 όπλα) και τα τρόφιμα.
Οι κεντρικές επιτροπές του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ απεδοκίμασαν και κατεδίκασαν την κατα του Συν/τος εχθρική ενέργεια του αρχηγείου Στερεάσς Ελλάδος του ΕΛΑΣ, το δε Γεν. Στρατηγείον του ΕΛΑΣ εξέδωκε την υπ' αριθ. 9 (28-5-43), Δ/γην προς τα τμήματα του ΕΛΑΣ, που με την οποία διετάχθησαν οι οργανώσεις ΕΑΜ - ΕΛΑΣ να μην φέρουν κανένα εμπόδιο εις την ανασυγκρότηση του 5/42 Σ.Ε., αλλ' απεναντίας να βοηθήσουν ταύτην. Εννοείται ότι η Διαταγή αυτή ουδέποτε εξετελέσθη, αλλα παρέμεινε εις τα χαρτιά.

ΔΟΛΟΦΟΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΣΗ ΤΟΥ ΕΛΑΣ ΕΙΣ ΤΑΡΑΤΣΑΝ ΓΚΙΩΝΑΣ

Το Σύν/μα ειχε λαβει τα συνήθη μέτρα ασφαλείας δια την περίπτωση κινήσεων του εχθρού προς Γκιώνα. Την εσπέραν της 22 Ιουνίου αφίχθει σύνδεσμος της οργανώσεως του Συν/τος από το χωριό Λευκαδίτι, ο οποίος ανέφερε ότι σημαντικη δύναμη του ΕΛΑΣ (800 περ.άνδρες) συνεκεντρώθη εις το εν λόγω χωρίον με τον σκοπόν δήθεν επιθέσεως κατά της Ιταλικής φρουράς Λιδωρικίου.
Οι Αξκοι του Συν/τος ανησύχησαν εκ της πληροφορίας ταύτης και υπέδειξαν εις τον Συν/χη Ψαρρόν να λάβει έκτακτα μέτρα ασφαλείας. Ούτος θέλων να τους καθησυχάσει, ισχυρίσθει ότι ήτο αδυνατον να κτυπήσει ο ΕΛΑΣ το Συν/μα μετά τη νέα συμφωνία. Ούτω τα τμήματα του Συν/τος παρέμειναν εν καταυλισμό εις τας θέσεις των, με την διαφορά ότι εγκατεστάθησαν φυλάκια εις προωθημένας θέσεις (Τρίσελη, Σπυθάρια, Γεροντόβραχος, Ρωμέϊκο κλπ).
Ευθύς ως ενύκτωσεν ολόκληρος η δύναμη του ΕΛΑΣ, οπλισμένη με βαρύ οπλισμό, ξεκίνησε από το χωριό Λευκαδίτι προς νότο και κατόπιν εστράφη προς ανατολάς και αφού ανήλθεν επί της Γκιώνας, έφθασεν περί τα ξημερώματα εις τα υψώματα της Ταράτσας.
Επικεφαλής των τμημάτων τούτων ήταν ο Λγος Φώτης Βερμαίος (Γρηγοριάδης Φοίβος) και ο Νικηφόρος (Ανθ/ρχος Δημητρίου).
Μόλις έφθασαν εις την θέση Τρίσελη απέστειλαν τον κομμουνιστή Λασπούλαν (Γ. Κρικέλαν) εκ Λευκαδιτίου με το εξής τελεσίγραφον προς το Συν/μα:
"Έχωμεν Δγη του Γεν. Αρχηγείου του ΕΛΑΣ να σας διαλύσωμεν αν δεν παραδοθήτε αμέσως". Ο Συντ/χης Ψαρρός απήντησε επί λέξει : ΜΟΛΩΝ ΛΑΒΕ, καταγανακτισμένος δια τη νέα άτιμον και αντεθνική ταύτη πράξιν του ΕΛΑΣ.

ΦΟΝΙΚΟΤΑΤΗ ΜΑΧΗ ΕΙΣ ΤΗΝ ΚΟΡΥΦΗ ΤΗΣ ΓΚΙΩΝΑΣ
( 23/6/1943)

Ξημέρωσε η 23η Ιουνίου του 1943, ημέρα πένθιμος για την Ιστορία της Ελλάδος, η οποία θα αποτελεί κηλίδα αιωνίως μελανή δια τον Εθνικό Απελευθερωτικό αγώνα της πατρίδος μας.
Τα τμήματα του ΕΛΑΣ τριπλάσια εις δύναμη του 5/42 και με βαρύτατο οπλισμό, επιτεθέντα προσέκρουσαν εις την πείσμονα και ηρωική αντίσταση την οποία προέβαλε το Συν/μα καθ'όλη την ημέρα. Τα τμήματα του Συν/τος δεν ήταν καλά οργανωμένα, ούτε εκπαίδευση ειχε γίνει εις τα νέα όπλα, λόγω του ότι οι ρίψεις όπλων συνεχίζοντο ακόμη.
Παρά ταύτα οι άνδρες του Συν/τος ευρεθέντες εις κατάσταση αμύνης λόγω της αδικαιολογήτου και δολοφονικής νέας κατά του Συντ/τος επιθέσεως του ΕΛΑΣ, τον αντιμετώπισαν σθεναρώς και επροξένισαν σοβαρότατες απώλειες εις τα τμήματα τούτου. Οι απώλειες του Συν.τος ανήλθον εις 3 νεκρούς και 5 τραυματίες. Ο Αξκος της Αεροπορίας Τσίγκας εκ Χρισού, συλληφθείς αιχμάλωτος ως τραυματίας, εξετελέσθη επι τόπου.

Η πείσμων και αιματηρά αύτη μάχη της Ταράτσας διεξήχθη ως εξής:
Εις το αριστερό (θέση Σπιθάρια) ετάχθη το τμήμα του αεροπόρου Τσίγκα , εις το δεξιο κα εις την περιοχή Καράπαπα (Μαύρη Πέτρα) το τμήμα του Ταγ/χου Κρανιά
Ο λόχος Κούτρα κατέλαβε τον Γεροντόβραχον, ο λόχος Καϊμάρα τον αυχένα Ποντομούλας (Κυυδωνιά) με την ομάδα του Οπλαρχηγού Βαρβάτου επί της κορυφής της Κριθαριάς. Ο λόχος Ντούρου τον αυχένα Χιονιάς, το δε ανοργάνωτο ακόμξ τμήμα Παπαβασιλείου όπισθεν του τμήματος Κρανιά εις την περιοχή Ρωμέϊκο. Επί πλέον ειχαν εγκατασταθεί εις τους αυχένας Γαρδινίτσας και Ελάτου.

Καθ' ον χρόνο ο λόχος Καϊμάρα μετέβενε να καταλάβη τας θέσεις του συνήντησε εις τη Νοτίαν έξοδον του στενωπού Ποντομούλας τον Ανθ/γον Κατσίμπα του ΕΛΑΣ με ισχυρο τμήμα το οποίο είχε λαβει διατάξεις μάχης. Το τμήμα τούτο οδήγησε ο εν λόγω Ανθ/γος δια μέσου του Β. των Καρουτών δάσους, με τον σκοπόν να χτυπήσει το Συντ/μα εκ των νώτων και να φέρει σύγχυσιν εις την διάταξή του.
Ο Υπ/γος Καϊμάρας αμέσως παρέταξεν τους άνδρες του προς μάχη και κάλεσε τον Κατσίμπα να πλησιάσει για να εξακριβώσει τας προθέσεις του. Ούτος του απάντησε ότι "είχε λάβει Διαταγή να χτυπήσει το Συντ/μα, διότι δήθεν ο Ψαρρός δεν υπέγραψε κάποιο συμγωνητικόν". Ο Καϊμάρας του υπενθύμισε προγενεστέραν ρητήν δήλωσιν του ιδίου, παρουσία του Ταγ/χου Λαγγουράνη, " ότι ο τελευταίος αφοπλισμός του 5/42 εις Στρώμην ήταν σφάλμα και αν ήμουν εγώ παρόν δεν θα άφηνα τον Άρη να το κάνει". Κατόπιν o Καϊμάρας του συνέστησε προς αποφυγή αδελφοκτόνου συρράξεως, να επιστρέψει από τον ίδιο δρομολόγιο που ήρθε. Ούτως συμφώνισε και οι δύο πρώην αδελφικοί φίλοι συμμαθηται και συνάδελφοι, έσφιξαν τα χέρια και απεχωρίσθησαν. Πλήν όμως αντί να πραγματοποιήσει την υπόσχεσή του ο Κατσίμπας, θέλησε δολίως ενεργών, να καταλάβει την κορυφή της Κριθαριάς, προς αντιπερισπασμόν και συγχυσιν εις τα νότα του 5/42. Ταύτη όμως είχε καταλάβει νωρίτερα η ομάδα του οπλαρχηγού Βαρβάτου, με την υποστηριξιν του Λοχαγού Κούτρα.

Κατά της ομάδος ταύτης επετέθη ο Ανθ/γος Κατσίμπας χωρίς να δυνηθή να την ανατρέψει και εξουδετερώσει. Ο Υπ/γος Καϊμάρας, καταλαβών ταχέως επικαίρους θέσεις επι της κορυφογραμμής Χιονιά, έσπευσε δια δυό ομάδων προς βοήθεια του Βαρβάτου. Η μάχη διήρκεσε 4 ώρες περίπου με αποτέλεσμα να διαλυθεί τελείως το τμήμα Κατσίμπα, ο ίδιος δε να διαφύγει την αιχμαλωσία δια της φυγής.

Ο Καϊμάρας τους συλληφθέντες αιχμαλώτους αφήκεν ελευθέρους τους δε τραυματίας περιέθαλψε και έθαψε τους νεκρούς.
Οι αξκοι και αντάρτες του 5/42 ευρισκόμενοι εν αμύνη επολέμησαν με πείσμα καίτοι ουδεμίαν διάθεσιν είχον να κτυπηθούν με τους Ελασίτες τους οποίοιυς εθεώρουν τότε ότι ήσαν ακόμη Έλληνες.

Εις την μάχην ταύτην παρουσιάσθη το δραματικόν φαινόμενον να πολεμά και να κτυπά ο αδελφός τον αδελφόν, όπως συνέβη με τους αδελφούς Δημήτριον και Νικ. Κοτρώνη, αμφοτέρους εκ Βουνιχώρας Παρνασσίδος.
Εν τω μεταξύ ο λόχος Ντούρου εκινήθη δια πλευρικής κινήσεως και έσπευσεν προς βοήθεια του Καϊμάρα, αλλά όταν έφθασεν εκεί η μάχη είχε τελειώσει, ενώ εις τα υψλωματα Ταράτσας - Ρωμέϊκο συνεχίσθη μέχρι του απογεύματος οπότε τα πυρα αραίωσαν εκατέρωθεν.
Ο γενναίος Ταγ/χης Κρανιάς ενήργησεν αντεπίθεσιν και έτρεψεν τους Ελασίτες εις φυγή προς τη θέση Νεράϊδες οι οποίοι πανικοβληθέντες δεν ετόλμησαν να πλησιάσουν εκ νέου τα τμήματα Κρανιά - 5/42. Ο Κρανιάς ζήτησε πυρομαχικά και ενισχύσεις από τον Ψαρρό.

ΑΥΤΟΔΙΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

Ο Συντ/χης Ψαρρός δια να αποφύγη την εξακολούθηση της αιματοχυσίας και τον αδελφοκτόνον, ως έλεγεν, πόλεμο, διέταξε τα τμήματά του να διακόψουν τα πυρά εφ' όσον δεν απειλούνται. Τα τμήματα του ΕΛΑΣ απεσύρθησαν προς Β. με βαρείας απωλείας ενω του 5/42 προς Ν.

Μετά τη μάχη συνήντησε τον Άγγλον Ταγ/χη Τζεφ και τον παρεκάλεσε να μεσολαβήση όπως παυσει ο ΕΛΑΣ τις επιθέσεις, ενισχύσει δε το 5/42 δια ορισμένων μέσων τα οποία του υπέδειξεν, ούτως ώστε το Σύν/μα να δυνηθή να εκπληρώση την αποστολή του. Τον παρεκάλεσε δε προς τούτοις όπως η μεσολάβησις και η ενίσχυσις πραγματοποιηθή το ταχύτερον (εντός 2-3 ημερών) , δεδομένου ότι η απομάκρυνσις των τμημάτων του από τις βάσεις εφοδιασμού των εδημιούργει δυσχερίας ανεφοδιασμού. Εν εναντία περιπτώσει εδήλωσεν εις τούτον απεριφράστως ότι θα διαλύσει το 5/42.
Μετά παρέλευσιν 4ημέρου εις τας 28/6/1943, επειδή όχι μόνο καμμίαν απάντησις δεν εδόθη αλλ' αντιθέτως ο Ταγ/χης Τζεφ έδειξεν αδιαφορίαν και αδράνειαν, ο Συντ/χης Ψαρρός βλέποντας αναπόφεκτον την εξακολούθησιν της αιματοχυσίας και τον άσκοπον αλληλοσπαραγμόν των Ελλήνωνν, απεφάσισεν να αυτοδιαλύσει το 5/42.
Οι Αξκοί του με καρδιά γεμάτη θλίψιν συνεφώνησαν . Ο ίδιος με τους Αξκους Παπαβασιλείου, Λαγγουράνη, Καϊμάρα, Ντούρο και Τεμπέλη διεπεραιώθησαν εις το Αίγιον όπου παρέμειναν κρυπτώμενοι τόσον από τους Ιταλούς όσο καο από το ΕΑΜ το οποίο τους εζήτει.

Μετά τη διάλυση το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ήρχισε να εξασκεί πρωτοφανή τρομοκρατίαν και διωγμούς κατά των ανταρτών και οπαδών του 5/42. Τους συνελάμβανε, τους αφόπλιζε, τους απεγύμνωνε, τους υπέβαλλεν εις μεσαιωνικά βασανιστήρια και τους υποχρέωνε να προσχωρήσουν εις το ΕΑΜ, άλλως τους εξετέλει.

Όσον αφορά την ευθύνην της δολοφονικής επιθέσεως του ΕΛΑΣ εις Ταράτσαν Γκιώνας εξηκριβώθησαν βραδύτερον τα εξης: Ο επικεφαλής των επιτεθέντων τμημάτων του ΕΛΑΣ Φώτης Βερμαίος (Φοίβος Γρηγοριάδης) εκλήθη να δώση εξηγήσεις ενώπιον του Γεν. Στρ. του ΕΛΑΣ (Άρης, Σαράφης και Βλαχόπουλος Ορφεύς, αναπληρωτής του Τζήμα). Ούτος εδικαιολογήθη ότι ενήργησε σύμφωνα με το εις χείρας του σήμα του Γεν. Αρχηγείου του ΕΛΑΣ Στερεάς, το οποίον σαφώς καθώριζεν την διάλυσιν του 5/42 με υπογραφήν του Αντ/ρχου Ζούλα, ο οποίος ήτο ο Στρατιωτικός αρχηγός τούτου. Ο παριστάμενος Ζούλας παρεδέχθη την έκδοσιν της Δ/γης χωρίς να εξηγήση ποιός του έδωσε τοιαύτην εξουσιοδότησιν. Το περίεργον είναι ότι ούτε ο Ζούλας ούτε κανείς άλλος ετιμωρήθη δια την αντεθνικήν αυτήν πράξιν, γνωστην τακτικήν άλλως τε του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ εις παρομοίας περιπτώσεις.