ΜΑΧΗ ΛΙΔΩΡΙΚΙΟΥ ΜΕ ΙΤΑΛΟΓΕΡΜΑΝΟΥΣ (12-13/9/1943)

 

Το συγκρότημα Παρνασσίδος υπό τον Ταγ/χην Φωτιάν Χρ. μετεστάθμευσεν εις την περιοχήν Καρούτες, όπου έλαβε την εξής διάταξιν:

Ο Ντούρος εις τον αυχένα Έλατος με αποστολή ασφαλείας προς την κατεύθυνσιν Αμφίσσης. Η κατεύθυνσις αύτη ήτο μεγάλης στρατ. σημασίας, διότι εξησφάλιζε τα νώτα του συντάγματος από κύκλωσιν. Οι Μήταλας και Καϊμάρας ως και το τμήμα Κρανιά, εις περιοχήν Καλτετζά Λιδωρικίου. Ομάς ανταρτών του Δεδούση με τον Υπολ/γον Λαϊνάν Χαρ. εγκατέστησε φυλάκιον προς την κατεύθυνσιν Σκαλούλας. Ο Λοχαγός Δεδούσης μετέβη εις Τριταίαν και Ιτέαν με τον σκοπόν όπως συγκεντρώσει τους άνδρας του.

Η ως άνω διάταξις ελήφθη κατόπιν αποφάσεως του Συν/τος, όπως επιτεθή κατά της Ιταλικής φρουράς Λιδωρικίου. Τμήμα Παπαβασιλείου (λόχος Κοκκόρη) διετάχθη να καλύψη το Συν/μα από την κατεύθυνσιν Αμφίσσης. Πράγματι τούτο κατέλαβε την αμαξιτήν οδόν εις την θέσιν Ανάθεμα. Ούτως είχον τα πράγματα, όταν η Επιτροπή Αγώνος του Συν/τος εις Λιδωρίκιον απέστειλε εις το Συν/μα δελτίον πληροφοριών περί της δυνάμεως της Ιταλικής φρουράς και της εν γένει καταστάσεως της.

Αφού ελήφθη η κυκλωτική διάταξις εκ μέρους του Συγκροτήματος Παρνασσίδος, εστάλη προς τον Ιταλόν διοικητήν της φρουράς τελεσίγραφον εκ μέρους του Συν/τος, όπως παραδοθή προς αποφυγήν ασκόπου αιματοχυσίας, δεδομένου ότι υπεγράφη ανακωχή μεταξύ Αγγλίας και Ιταλίας, αφορώσα την κατάπαυσιν των εχθροπραξιών και παράδοσιν των όπλων. Το τελεσίγραφον τούτο διεβιβάσθη εις τον Ιταλόν φρούραρχον κατά δύο τρόπους:

α) εγγράφως δια προσώπου της εμπιστοσύνης του Συν/τος και κατά τρόπον μυστικόν
β) τηλεφωνικώς, συνδεθείσης της γραμμής Λιδωρικίου - Αμφίσσης, εγγύς του χωρίου Μαλανδρίνου με τηλέφωνον του Συν/τος υπό του Ταγ/χου Βοσκίδου.

face="Palatino Linotype"> Ο Ιταλός φρούραρχος απάντησεν αμέσως ότι είναι πρόθυμος να έλθη εις διαπραγματεύσεις προς παράδοσιν, με την παράκλησιν αύται να γίνουν εντος της πόλεως και με αρκετή προφύλαξιν, ώστε να μην αντιληφθή τίποτε η εξ 20 περίπου Γερμανών φρουρά, η οποία διετήρει εν λειτουργία σταθμό ασυρμάτου εντος του Λιδωρικίου.

Προς τούτο το Συν/μα απέστειλε 3μελή επιτροπήν εκ των Υπολ/γων Καϊμάρα Γ., Μήταλα Αν., και του Ανθ/γου Βλάϊκου ως διερμηνέως, οι οποίοι εθελουσίως εζήτησαν συμμετοχήν εις την πολύ επικίνδυνον ταύτην αποστολήν.

Η εν λόγω Επιτροπή με κίνδυνον της ζωής της, εισήλθεν εις την πόλιν την μεσημβρίαν περίπου της 11ης Σεπτεμβρίου 1943 ενόπλως και με στολήν και συνήντησε δύο Ιταλούς αξκους αντιπροσώπους του φρουράρχου εις την οικίαν του Βασ. Καραμήτσου οπαδού του 5/42.
Μεταμφιεσμένη κατόπιν η Επιτροπή (πολιτική περιβολή) μετέβη εις το φρουραρχείον, όπου εβρίσκετο ο Ιταλός φρούραρχος. Η Επιτροπή ανεκοίνωσεν εις τον φρούραρχον, ότι έχει διαταγή από το 5/42 Σ.Ε. να διαπραγματευτή μετ' αυτού την παράδοσιν της φρουράς και ολοκλήρου του οπλισμού και υλικού ταύτης. Ο Ιταλός φρούραρχος υπεσχέθη ότι θα παραδοθή μετά της φρουράς του, πλήν όμως εζήτησεν προθεσμίαν δύο ωρών δια να ετοιμάση το προσωπικόν και υλικόν, ως έλεγε.

Η Επιτροπή, αφού παρέσχε 2ωρον προθεσμίαν μέχρι της 14ης ώρας, μετά την λήξιν της οποίας, ως εδήλωσε, το Συν/μα ήτο αποφασισμένο να ενεργήση έφοδον, επέστρεψεν εις την έδραν του Συν/τος. Καθ' ον χρόνον ελάμβανον χώραν αι διαπραγματεύσεις αύται, αφίχθη ο άγγλος σύνδεσμος Τζεφ, ο οποίος ήλθεν εις άμεσον επαφήν με τον Ιταλόν φρούραρχον. Ο φρούραρχος εζήτησεν παράτασιν προθεσμίας μέχρι της 10ης πρωινής της επομένης, πράγμα το οποίον επέτυχεν εν αγνοία του Συν/τος και παρά τας εν συνεχεία διαμαρτυρίας τούτου.

Ο ΕΛΑΣ πληροφορηθείς τα των διαπραγματεύσεων του 5/42 Συν/τος μετά του Ιταλού φρουράρχου, απέστειλεν έγγραφον εις τον Υπ/δκτην του Συν/τος Αν/ρχην Λαγγουράνην, διά του οποίου διεμαρτύρετο δια την τοιαύτην ενέργειαν του Συν/τος εις την περιοχήν του ΕΛΑΣ(!) και με ύφος ιταμόν απήτει να απομακρυνθή το Συν/μα εκ της περιοχής Λιδωρικίου, με σκοπόν βέβαια να καρπωθή τα λάφυρα μόνον ο ΕΛΑΣ. Παραλλήλως απέστειλε τελεσίγραφον εις τον Ιταλόν φρούραρχον, όπως παραδοθούν μόνον εις τον ΕΛΑΣ, με τη απειλήν ότι, εάν επιχειρήσουν να παραδοθούν εις το 5/42, θα δεχθούν επίθεσιν τόσον οι Ιταλοί, όσον και το 5/42. Κατόπιν επεμβάσεως του Τζεφ διηυθετήθη το ζήτημα και εγένετο συνεννόησις περί συνεργασίας κατά του εχθρού.

Η χορηγηθείσα υπό του Ταγμ/χου Τζεφ παράτασις παραδόσεως ανησύχησε πάντας, πλην αυτού, ο οποίος, ως εδήλωσεν, ήτο βέβαιος ότι ο Ιταλός Ταγ/χης θα ετήρει τον λόγον του.

Την πρωϊαν της 12ης Σεπτεμβρίου επέταξαν άνωθεν του Λιδωρικίου Γερμανικά αεροπλάνα, τα οποία έρριψαν πρώτον μερικά δέματα εντός του φρουρίου και κατόπιν επολυβόλησαν τα πέριξ της πόλεως υψώματα. Διεφάνη πλέον ότι ο άγγλος Ταγ/χης εξηπατήθη υπό του Ιταλού φρουράρχου, ο οποίος δια της παρατάσεως εσκόπευε να κερδίση χρόνον, μέχρις ότου αφιχθούν ενισχύσεις εκ Ναυπάκτου. Πράγματι όταν έληξεν η δοθείσα υπο του Τζεφ προθεσμία (10η πρωινή), οι Ιταλοί αντί άλλης απαντήσεως ήρχισαν να βάλλουν σφοδρότατα δι' όλων των βαρέων όπλων κατά των πέριξ υψωμάτων, τα οποία κατείχε το Συν/μα.

Εν τω μεταξύ εκινήθησαν εσπευμένως εκ Ναυπάκτου πλεον των 30, φορτηγά αυτοκίνητα πλήρη γερμανικού στρατού, με τον σκοπόν όπως διασπάσουν τον κλοιό των ανταρτών.

Η έναντι του Συν/τος εχθρική στάση του ΕΛΑΣ, καθώς και η δολιότης του απεδείχθη με όλην την μεγαλοπρέπειάν της κατά την μάχην ταύτην. Κατόπιν προφορικής συμφωνίας ο ΕΛΑΣ έπρεπε να ασφαλίση το Συν/μα από δυσμών, καταλαμβάνων την στενωπόν του Στενού. Πλήν όμως πριν αφιχθούν οι Γερμανοί, το φυλάκιον του ΕΛΑΣ είχε εγκαταλείψει την περιοχήν ταύτην και αφήκεν ούτω ακάλυπτον το Συν/μα εκ της πλέον επικινδύνου περιοχής. Ούτω, ανενόχλητοι πλέον οι Γερμανοί, επετέθησαν κυκλωτικώς κατά των μαχομένων εις τα υψώματα του Λιδωρικίου τμημάτων του Συν/τος μετά των Ιταλών. Η μάχη διήρκεσε μέχρι της νυκτός, υπήρξε δε σφοδροτάτη. Παρ' όλον ότι το Συν/μα ενεπλάκη εις διμέτωπον και άνισον αγώνα, κατώρθωσε ν' αποκρούση τους Γερμανούς και να επιφέρη σοβαράς εις αυτούς απωλείας.

Κατά την μάχην, ομάς του ΕΛΑΣ εκ 15 περ. ανδρών έλαβε την εντολήν, όπως ενισχύση δήθεν το 5/42. Αύτη όμως αντί να λάβη μέρος εις τον διεξαχθέντα αγώνα εθεώρησε καλόν να κρυφτή όπισθεν του Αρχηγείου Καϊμάρα, το οποίον κατείχε την θέσιν Καλτεζά.
Ευθύς ως εξεδηλώθησαν τα πυρά των όλμων και πυροβόλων των Ιταλών, οι άνδρες του ΕΛΑΣ πανικοβληθέντες ετράπησαν εις φυγήν χωρίς να βάλουν έστω μιά βολήν τυφεκίου. Τοιούτος υπήρξεν ο ηρωϊσμός των παλληκαριών του ΕΛΑΣ κατά την μάχην του Λιδωρικίου, τα οποία κατά την έναρξιν της μάχης ενεθυμήθησαν ότι "έπρεπε να πάνε για συσσίτιο!!!".

Το βάρος της επιθέσεως των Γερμανών υπέστη το Αρχηγείον Καϊμάρα μετά του τμήματος Κρανιά. Το 5/42 διέθετε ελαφρά πολυβόλα και οπλοπολυβόλα, ενώ ο εχθρός διέθετεν άφθονον και βαρύτατον οπλισμόν, ήτοι πυροβόλα, όλμους , πολυβόλα και αεροπλάνα.

Το 5/42 κατά την σφοδράν ταύτην μάχην είχε 2 τραυματίας, συνέλαβε δε 5 αιχμαλώτους Ιταλούς. Αι απώλειαι των γερμανών ήσαν σημαντκαί. Το Συν/μα, αφού δεν κατόρθωσε να επιτύχη τον επιδιωκόμενον σκοπόν, λόγω της ανεξηγήτου επεμβάσεως του άγγλου Τζεφ και της δολιότητος του ΕΛΑΣ, διέταξε ν' αποσυρθούν την νύκταν τα τμήματά του εις το αντέρεισμα Πλατώ. δυτικώς των καρουτών και να εγκαταστήσουν προφυλακάς. Η 13η Σεπτεμβρίου διέρρευσεν με ηρεμίαν εκτος μιάς νυκτερινής επιχειρήσεως προς την κατευθυνσιν Λιδωρικίου και μερικών παρενοχλητικών πυρών.