Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΕΚΚΑ

Δημιουργία ομάδων Αντιστάσεως.

Όταν ο Ψαρρός επέστρεψε στην Αθήνα, η Kατάσταση, όσον αφορά την Εθνική Aντίσταση, είχε υπoστεί ριζική μεταβολή. Οι ερασιτεχνισμοί, οι προχειρότητες, οι αυτοσχεδιασμοί και η ατομική αυθόρμητη αντίσταση, έπαυσαν σταδιακά να υφίστανται. Άρχισαν να δημιουργούνται ομάδες, επιτροπές, οργανώσεις Εθνικής Aντιστάσεως. Ομοίως ομάδες για τη συλλογή πληροφοριών και τη μεταβίβασή τους σε κατάλληλες υπηρεσίες καθώς και ομάδες για την εκτέλεση δολιοφθορών. Έτσι η αντίσταση κατά του εχθρού από την αυθόρμητη φάση της εισέρχεται περί τα τέλη του 1941, στην οργανωμένη.

Μερικές από τις ομάδες αυτές ήσαν:

- Η Οργάνωση ΑΑΑ / Τρία Άλφα: Αγών, Ανόρθωσις, Αναγέννησις, με τους Νεόκοσ. Γρηγοριάδη, Σταμ. Χατζήμπεη, Kωνστ. Μανέτα, Στέφ. Σαράφη, Ιωάννη Πανόπουλο.

- Η Οργάνωση ΠΕΑΝ / Πανελλήνιος Ένωσις Αγωνιζομένων Νέων, με τους Αθανάσ. Σκούρα, Kωνστ. Πιερίκο, Ιωάννη Κατεβάκη, Γεώρ. Αλεξιάδη και άλλους. Η ομάδα αυτή τελούσε σε στενή συνεργασία με τον Παν. Κανελλόπουλο.

- Η Οργάνωση ΕΕΕ / τρία Έψιλον: Ένωσις Ελευθέρων Ελλήνων, με τους Μιλτ. Κανάρη, Ηλία Μαγιόπουλο, Κων. Μπουρνιά, Παύλο Ντεντιδάκη, Μιχαήλ Παξιμάδη.

- Η Επιτροπή των 6 Συνταγματαρχών ή Οργάνωση "Θέρος" με τους Συνταγματάρχες Παν. Σπηλιωτόπουλο, Στυλ. Κιτριλάκη, Eυστ. Λιότη, Αγαμ. Φιλιππίδη, Θρασ. Τσακαλώτο και τον Αντισυνταγματάρχη Κων. Δόβα.

-Η Οργάνωση πληροφοριών "Όμηρος", με τον Επαμ. Τσέλλο, στενό συνεργάτη του Παν. Κανελλόπουλου.

-Η Οργάνωση "Προμηθεύς ΙΙ" με τους Δ. Μπαρδόπουλο, Χρ. Κουτσογιαννόπουλο, Π. Ευαγγελινό και άλλους. Κύριο σκόπό είχε τη συγκέντρωση πληροφοριών, τη μετάδοσή τους στην SOE με την οποία είχε στενό, δι' ασυρμάτων, σύνδεσμο και την ενέργεια σαμποτάζ. Αυτή συνέδεε πολλές οργανώσεις με το Κάϊρο και έπαιξε σοβαρό ρόλο στην ανάπτυξη του ανταρτικού αγώνα.

Σπουδαιότερες, οργανώσεις ήσαν:

- Ο ΕΔΕΣ / Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος. 
Το ιδρυτικό του υπεγράφη στις 9 Σεπτεμβρίου 1941 από τους Ναπολέοντα Ζέρβα, Λεωνίδα Σπαή και Ηλ. Σταματόπουλο. 
Η πρώτη Διοικούσα Επιτροπή απετελέσθη από τους: Βασιλ. Πετρόπουλο, πρόεδρο, Κομνηνό Πυρομάγλου, γενικό γραμματέα, Θεόδ. Κουντουριώτη, Ιωάν. Δημάκη και Ναπολ. Ζέρβα, μέλη.  

Σκοπός του ήταν σύμφωνα με την ιδρυτική του διακήρυξη:

1. Να εγκαθιδρύσει στην Ελλάδα δημοκρατικό σoσιαλιστικό πολίτευμα.

2. Να επιβάλει στoυς στυγνoύς εγκληματίες βαρύτατες κυρώσεις. Εννοώντας προφανώς τα στελέχη της Μεταξικής δικτατορίας και τους όποιους δοσίλογους της κατοχής.

3. Να αποκαθάρει και ν' ανακαινίσει την κρατική μηχανή.

4. Να θεσπίσει νόμους και να λάβει μέτρα που θα δώσουν στo λαό κοινωνική δικαιοσύνη και,

5. Όταν εκπληρωθούν τ' ανωτέρω να γίνει προσφυγή στo Λαό για να κυρώσει το έργο του Συνδέσμου. 
Τότε θα παραδώσει την αρχή στoυς εκπροσώπους του Λαού.

-Το ΕΑΜ / Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο. 
Απαρτίσθηκε αρχικά από το ΚΚΕ, την Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας / ΕΛΔ, το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας / ΣΚΕ, και την Ενοποιητική Κίνηση του Αγροτικού Κινήματος. 
Το ιδρυτικό του υπεγράφη στις 27 Σεπτεμβρίου 1941, από τους Λευτέρη Αποστόλου, του ΚΚΕ, Ηλία Τσιριμώκο, της ΕΛΔ, το Χρήστο Χωμενίδη, του ΣΚΕ, και τους Α. Βογιατζή και Μπενετάτο, των Αγροτικών. 
Το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο απετελέσθη από το Λευτέρη Αποστόλου, του ΚΚΕ, Σταύρο Κανελλόπουλο, της ΕΛΔ, Γ. Οικονόμου, του ΣΚΕ και Α. Βογιατζή, των Αγροτικών.

Σκοπός του ήταν:

1. Η απελευθέρωση του Έθνους από τον κατοχικό ζυγό και η απόκτηση της ανεξαρτησίας της χώρας.

2. Ο σχηματισμός προσωρινής Κυβερνήσεως του ΕΑΜ και η προκήρυξη εκλογών για Συντακτική Εθνοσυνέλευση και

3. Η κατοχύρωση του κυριαρχικού δικαιώματος του Λαού για ν' αποφανθεί περί του τρόπου διακυβερνήσεώς του.

Άξιο μνείας είναι ότι οι δύο τελευταίες ομάδες, ΣΚΕ και Αγροτικοί, απεχώρησαν σχεδόν αμέσως μετά την υπογραφή του συμφωνητικού. 
Έτσι σύντροφος πιστός του ΚΚΕ στο ΕΑΜ παρέμεινε μόνο η ΕΛΔ. 
Χάρις όμως σ' αυτή το ΕΑΜ κατόρθωσε να διατηρήσει την ύπαρξή του και ν' ανδρωθεί με γρήγορα και μεγάλα βήματα. 
Η συνεισφορά του μικρού αυτού κόμματος στο ΕΑΜ, σε στελέχη και μηχανισμούς ήταν ασήμαντη. 
Όμως, η προμετωπίδα που προσέφερε στο ΚΚΕ, ώστε να εμφανίζεται σαν ΕΑΜ, ήταν αποφασιστική.

Οι δύο τελευταίες οργανώσεις, δηλαδή ο ΕΔΕΣ και το ΕΑΜ, έπαιξαν τον κύριο ρόλο κατά την κατοχή. 
Στην παρούσα όμως εξιστόρηση, οι ενέργειες της κάθε οργανώσεως θ' αναφέρονται μόνον εφ' όσον συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με τη δράση της ΕΚΚΑ.

Τα κόμματα κατά την κατοχή.

Από τα παραπάνω φαίνεται πως τα πολιτικά κόμματα, εκτός από το Εθνικό Ενωτικό του Π. Κανελλόπουλου και το ΚΚΕ, δεν έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη των γεγονότων κατά το πρώτο έτος, 1941, της κατοχής. Προσπαθούσαν ν' ανασυγκροτηθούν, μετά την εξάρθρωσή τους από τη δικτατορία της 4 Αυγούστου 1936. Διέθεταν άφθονα εκλεκτά στελέχη και είχαν ισχυρά μέσα. Δεν κατενόησαν όμως το νέο πνεύμα και τις απαιτήσεις της κατοχής. Ήσαν:

- Το Λαϊκό Κόμμα, που επεδίωκε την επάνοδο του Βασιλέως, των Κων. Τσαλδάρη, Ιωάν. Θεοτόκη, Στέφ. Στεφανόπουλου και Π. Μαυρομιχάλη.

- Το κόμμα των Φιλελευθέρωγ των Θεμ. Σοφούλη και Στυλ. Γονατά.

- Το κόμμα του Γεωργ. Καφαντάρη.

- Το κόμμα του Γεωργ. Παπανδρέου.

- Το Εθνικό Ενωτικό κόμμα του Π. Κανελλόπουλου.

- Το Σοσιαλιστικό κόμμα Ελλάδας με τον Χρ. Χωμενίδη.

- Το Κομμουνιστικό κόμμα Ελλάδας που, μετά την εκκαθάριση και την ανασυγκρότησή του από τα στοιχεία που έντεχνα είχε προσκολλήσει ο Υπουργός του Μεταξά Μανιαδάκης είχε γεν. γραμματέα τον Γεωργ. Σιάντο.

- Διάφορες ομάδες που υπεστήριζαν αγροτικά θέματα με τους Γαβριηλίδη, Παγκούτσο, Λεπενετάτο, Ιωάν. Σοφιανόπουλο.

Με την έναρξη της κατοχής δημιουργήθηκε από τον Ηλία Τσιριμώκο, παλαιό βουλευτή του κόμματος των Φιλελευθέρων, η Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας, ΕΛΔ, με τους Σταύρο Κανελλόπουλο, Στρ. Σωμερίτη, Γ. Κοκορέλη. 
Για το κόμμα αυτό, την προμετωπίδα του ΚΚΕ, που καλύπτετο με το τίτλο του ΕΑΜ, έγινε λόγος παραπάνω. 
Είχε, καθ' όλη τη διάρκεια της κατοχής, στενή και αταλάντευτη συνεργασία με το ΚΚΕ και το βοήθησε, χωρίς καμιά διαμαρτυρία, ακόμα και στα εγκλήματα που διέπραξε.

Πάντως, τα τέσσερα πρώτα κόμματα έδειξαν μεγάλη επιφυλακτικότητα έναντι της αντιστάσεως, που οι Αρχηγοί τους την θεωρούσαν ολέθρια. Περιορίζοντο μόνο στην πολιτικολογία, μελετούσαν το μεταπολεμικό καθεστώς και κατήρτιζαν σχέδια για να ματαιώσουν, εξαιρουμένου του Κ. Τσαλδάρη, την άμεση επάνοδο του Βασιλέως στην Ελλάδα.

Γενικά, τα αστικά κόμματα, αντί να πρωτοστατήσουν στην Εθνική Αντίσταση, παρουσίασαν μια αδικαιολόγητη αδράνεια, που είχε σαν αποτέλεσμα να ψυχράνουν κάπως το αγωνιστικό πάθος μερίδας Αξιωματικών.

Η δημιουργία της ΕΚΚΑ.

Αυτό ήταν το κλίμα στην Ελλάδα όταν ο Ψαρρός επανήλθε στην Αθήνα. Τον πλησιάζουν για συνεργασία όλες σχεδόν οι οργανώσεις, που επεδίωκαν τον ένοπλο αγώνα. 
Αυτός, όμως, επεδίωκε τη δημιουργία νέας Αντιστασιακής Οργανώσεως. 

Σ' αυτό τον βοήθησε πάρα πολύ η συνάντησή του με τον πρώην Υπουργό και πολιτευτή Βόλου, Γεώργιο Καρτάλη, μια επιφανή πολιτική προσωπικότητα, που πίστευε στη δημιουργία αντιστάσεως κατά του κατακτητή και στην ενότητα όλων των Ελλήνων ώστε να δημιουργηθούν ευνοϊκές προοπτικές και συνθήκες για τη μελλοντική πολιτική μας εξέλιξη. Συμφώνησαν πως:

1) Ο εθνικός αγώνας ήταν το πρωταρχικό καθήκον όλων των Ελλήνων.

2) Ο αγώνας αυτός όπως και κάθε άλλη εκδήλωση πρέπει να πραγματοποιηθούν με πνεύμα Εθνικής ενότητας και πλήρους συνεργασίας όλων των πολιτικών παρατάξεων και των εθνικών οργανώσεων μέχρι της απελευθερώσεως.

3) Σε κάθε περίπτωση η λύση του Ελληνικού προβλήματος είναι υπόθεση και μόνον των Ελλήνων και θα δοθεί με τα απελευθερωτικά από την ελεύθερη βούληση του Λαού.

Έτσι ίδρυσαν τον Οκτώβριο του 1941 την Εθνική Οργάνωση: "Εθνική και Κοινωνική Απελευθέρωση - ΕΚΚΑ", το Διοικητικό Συμβούλιο της οποίας απετελέσθη από τους: Συνταγματάρχη Δημ. Ψαρρό, πρόεδρο και στρατιωτικό αρχηγό, Γεώργ. Καρτάλη που θα χάρασσε την εθνική και πολιτική γραμμή, Συνταγματάρχες Δημήτριο Καραχρήστο, για τον σύνδεσμο με τους αξιωματικούς και Δημήτριο Γεωργαντά, για τα οικονομικά, στρατιωτικό ιατρό Αλέξανδρο Κωστόπουλο, τους δικηγόρους Απόστολο Καψαλόπουλο και Δημήτριο Κατάβολο και τον ανώτερο υπάλληλο του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους Δ. Μανωλέτο σαν μέλη.

Αποστολή της ΕΚΚΑ.

      Η αποστολή της ΕΚΚΑ ήταν διπλή: Πρώτον εθνικοαπελευθερωτική, εφ' όσον διαρκούσε η κατοχή και δεύτερον μετά την απελευθέρωση, κοινωνικομεταρρυθμιστική.

Στην πρώτη φάση η προσπάθεια της οργανώσεως θα συγκεντρωνόταν στην απολύτρωση του Ελληνικού λαού και στο μετριασμό των δεινών του από την Εθνική δουλεία.

 Σ' αυτή τη φάση θα εχρησιμοποιείτο όλη η μαχητικότητα και η αγωνιστικότητα των οπαδών της. Μόνο όταν θα πραγματοποιηθεί η πρώτη αυτή φάση, δηλαδή όταν απελευθερωθεί η χώρα, θ' αρχίσει η δεύτερη που είναι η πολιτική, πλέον, δράση της και η επιδίωξη πραγματοποιήσεως των κοινωνικών μεταρρυθμίσεων για την κατάργηση των κοινωνικών αδικιών.

Κατά το πρώτο στάδιο ήσαν δεκτοί οπαδοί οποιασδήποτε πολιτικής τοποθετήσεως, αρκεί να μη εκδηλώνουν τις πεποιθήσεις τους.

Στο δεύτερο στάδιο οι οπαδοί ήσαν εντελώς ελεύθεροι ν' ακολουθήσουν ή όχι την οργάνωση. Καμμία απολύτως πίεση, άμεση ή έμμεση, επρόκειτο ν' ασκηθεί πάνω τους. Η συνέχιση του δεσμού τους στην αλλαγή της πολιτικής, εξαρτάτο αποκλειστικώς και μόνο από την εμπιστοσύνη τους στην ηγεσία, από την κρίση τους και την επιθυμία τους.

Η ΕΚΚΑ διαμορφώνεται, πλέον, σε αντιστασιακή οργάνωση και αναπτύσσεται παραλλήλως αλλά και ανεξάρτητα με τις άλλες δύο, δηλαδή από το ΕΑΜ, με το οποίο δεν θέτει ζήτημα συνεργασίας, γιατί υπάρχουν πολλές διαφορές, και από τον ΕΔΕΣ, με τον οποίον αρνείται τη συγχώνευση, δέχεται, όμως συνεργασία.

Το πολιτικό πρόγραμμα της ΕΚΚΑ.

Το πολιτικό πρόγραμμα της ΕΚΚΑ, δημοσιευμένο στην εφημερίδα της οργανώσεως «ΆΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΗΣ», καταχωρείται στο Παράρτημα υπ' αριθμ. 1 της παρούσας μελέτης. Δεν πρέπει να ξενίσει η έκφραση: "Λαοκρατούμενη Δημοκρατία", που αναγράφεται σ' αυτό. Δεν εννοεί "Κομμουνιστική Δημοκρατία".

Οι οργανωτές της ΕΚΚΑ, διαβλέποντας μιαν ισχυρή τάση στο λαό για κοινωνικές βελτιώσεις θέλησαν να προσαρμόσουν προς την κατεύθυνση αυτή την αποστολή της οργανώσεως και χρησιμοποίησαν τον όρο για να τονίσουν τον κοινωνικό της χαρακτήρα. Πάντως ήσαν προσκολλημένοι οτο αστικό καθεστώς.

Ο Συνταγματάρχης Ευρ. Μπακιρτζής.

Παράλληλα με τον Ψαρρό, που επέλεξε το ψευδώνυμο "Άρχος", σαν στρατιωτικός Αρχηγός της ΕΚΚΑ, τοποθετείται και ο Συνταγματάρχης Πυροβολικού Ευριπίδης Μπακιρτζής, που, πολλές φορές θα μνημονευθεί στα παρακάτω. 
Έτσι είναι απαραίτητη πληρέστερη γνωριμία με τον αξιωματικό αυτό.

Ο Μπακιρτζής, που τον μνημονεύσαμε ήδη στο πρώτο κεφάλαιο αυτής της μελέτης σαν συνεργάτη της SOE, από την οποία εφέρετο αποχωρήσας ήταν πρόσωπο μ' έντονη δραστηριότητα οτο παρελθόν. 
Το 1926, Αντισυνταγματάρχης, καταδικάζεται σε θάνατο, γιατί ήταν απ' τους πρωτεργάτες του στρατιωτικού κινήματος Τζαβέλα - Μπακιρτζή, αλλά δεν εκτελείται. 
Επαναφέρεται το 1928 στο στράτευμα. 
Το 1935 καταδικάζεται, για δεύτερη φορά, σε θάνατο, για τη συμμετοχή του στο κίνημα του έτους αυτού, δεν εκτελείται και αποτάσσεται. 
Παίρνει όμως χάρη, εξορίζεται στα Αντικύθηρα και το 1937, η Κυβέρνηση τον αφήνει ελεύθερο υπό τον όρο να φύγει αμέσως στο εξωτερικό, από όπου επέστρεψε στην Ελλάδα τον Ιανουάριο του 1941.

Ήταν γνωστός σαν "Κόκκινος Συνταγματάρχης". 
Με την έναρξη της κατοχής ανακατεύεται σε όλες τις αντιστασιακές ζυμώσεις, συμμετέχει ή έρχεται σ' επαφή με όλες, σχεδόν, τις αντιστασιακές οργανώσεις και σε κλιμάκια κατασκοπείας. 
Τώρα προσκολλάται στην ΕΚΚΑ, που όπως θα εκτεθεί στο Έκτο Κεφάλαιο, την εγκαταλείπει στην πιο κρίσιμη ώρα της.

Οργάνωση της Αντιστάσεως στη Φωκίδα.

Παράλληλα με την απασχόληση του Ψαρρού στην οργάνωση της ΕΚΚΑ, συνεχίζετο στη Φωκίδα από τους αδελφούς Λαγγουράνη η οργάνωση των χωριών και η μύηση οπαδών για τον αγώνα. Την ενέργειά τους όμως αυτή, την πληροφορήθηκαν οι Ιταλικές αρχές, οι οποίες επεδίωξαν τη σύλληψή τους. Έτσι κατά το τέλος του 1941 αναγκάσθηκαν να καταφύγουν στην Αθήνα, απ' όπου ο Ιωάννης ανεχώρησε για τη Μέση Ανατολή.

Σύνοψη των γεγονότων του 1941.

Δραματικά αλλά και πολύ ενεργητικά έληξε το 1941 με τα δεινά της δουλείας στο κατακόρυφο. Η πείνα προκάλεσε μαζικό θάνατο στον πληθυσμό. Η οικονομία είχε τελείως διαλυθεί. Η χώρα είχε εξαρθρωθεί. Οι πρώτες αυθόρμητες και ανοργάνωτες αντιδράσεις του λαού, ιδίως στη Δυτική, την Κεντρική και την Ανατολική Μακεδονία, είχαν πνιγεί στο αίμα από τους Βούλγαρους κατακτητές. Το πνεύμα, όμως, της αντιστάσεως δυνάμωνε ορμητικά. Παράλληλα, ετίθεντο οι βάσεις για την πληρέστερη οργάνωση του αγώνα.

Η κληρονομιά του 1941 προς το 1942 ήταν γόνιμη και ελπιδοφόρα. Η οργανωμένη αντίσταση εισήρχετο σε υψηλό στάδιο: τον ένοπλο ανταρτικό αγώνα.

Επιπροσθέτως, βαθμιαία, αποκαθίστατο επαφή μεταξύ των οργανώσεων στην κατεχόμενη Ελλάδα με την ελληνική κυβέρνηση του Καϊρου και τις Βρετανικές Υπηρεσίες της Μέσης Ανατολής οι οποίες, όμως, δεν έδειχναν ακόμη, ενδιαφέρον για τον ένοπλο αγώνα στα βουνά.

Στο Παγκόσμιο Πολεμικό σκηνικό η Βέρμαχτ παρέμενε πανίσχυρη αλλά οι πρώτοι τριγμοί της κατάρρευσης της γίνονταν αισθητοί: Οι Γερμανοί σταμάτησαν στη Μόσχα και η Αμερική (6/12/41) εισήλθε στο Πόλεμο.

ΠΗΓΗ: ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ " ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ Ε.Κ.Κ.Α 1941-1944" 

ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΣΤ. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ