Η ΡΗΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΕΛΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΡΕΚΒΙΕΜ ΤΟΥ 5/42 Επεισόδια μεταξύ 5/42 και ΕΛΑΣ

 
Το 5/42, με την ελαστική πολιτική του και τις, εν μέτρω, υποχωρήσεις του, απέφευγε τις προκλήσεις προς του ΕΛΑΣ, γιατί δεν ήθελε να γίνει αιτία εμφυλίου σπαραγμού και αιματοκυλίσματος. Όμως ο ΕΛΑΣ, με ασφυκτικό τρόπο, άρχισε τοπικές επιθετικές ενέργειες κατά μεμονωμένων τμημάτων του Συντάγματος που είχαν, τελικά, τραγική εξέλιξη. Έτσι:

- Τμήμα του V/36 τάγματος του ΕΛΑΣ υπό τον Νικηφόρο, περικύκλωσε την νύκτα της 3ης προς 4η Μαρτίου το χωριό Σερνικάκι, αφήρεσε τα στρατιωτικά είδη αδειούχου του 5/42, έδειρε οπαδούς της ΕΚΚΑ, αφήρεσε αυθαιρέτως 1000 κιλά ελαίου από τους κατοίκους και απήγαγε 11 οπαδούς του 5/42, μεταξύ των οποίων και τον Υπολοχαγό Βλάϊκο.
- Στις 5 Μαρτίου, το ΙΙ/34 Τάγμα του ΕΛΑΣ, υπό τον Κρόνο, αφόπλισε 6 αντάρτες του 5ου λόχου του Κόκκορη στην Ερατεινή, χωρίς δικαιολογία.

Τις ενέργειες αυτές τις επληροφορήθη ο Διοικητής του 2ου λόχου του 5/42 Ντούρος, που ευρίσκετο στη Βιτρινίτσα ο οποίος συνέλαβε προληπτικώς του εφεδρικούς του ΕΛΑΣ Βιτρινίτσας, τους οποίους απέλυσε αμέσως, μόλις ο Κρόνος άφησε ελευθέρους τους αντάρτες του Κόκκορη.
Την ίδια ημέρα, τμήμα του ΕΛΑΣ υπό τον Μπάφρα προσπάθησε να κυκλώσει το λόχο του Ντούρου στη Βιτρινίτσα, αλλά απέτυχε.

Ακόμα στο Καρπενήσι όπως αναφέρει ο Λοχαγός Δικαιοσύνης Αλεξ. Δεδούσης που υπηρετούσε στο Στρατηγείο Ρούμελης συνελήφθησαν και κρατήθηκαν σε στρατόπεδο συγκεντρώσεως του ΕΛΑΣ 5 μόνιμοι Αξιωματικοί και 6 Υπαξιωματικοί από τη Βόρειο Εύβοια που έφθασαν στο Καρπενήσι και επέμεναν να καταταγούν στο 5/42. Οι διαμαρτυρίες του Αλεξ. Δεδούση προς ΠΕΕΑ και ΒΣΑ ουδέν απέδωσαν. Τελικά με την απειλή παραπομπής τους σε στρατοδικείο και αμέσου εκτελέσεως οι κρατούμενοι ενέδωσαν και προσεχώρησαν στον ΕΜΣ οπότε τα πάντα τακτοποιήθηκαν. Από προδότες έγιναν στελέχη του ΕΜΣ!

Αυθαίρετες ενέργειες του Λοχαγού Ευθύμιου Δεδούση.

Έκτακτος αγγελιοφόρος πληροφόρησε το Δεδούση, που είχε το Σταθμό Διοικήσεως του λόχου του στο αεροδρόμιο των Πενταγιών, περιμένοντας ματαίως, ρίψεις υλικών από αεροπλάνα, για τις παρα-πάνω εχθρικές ενέργειες του ΕΛΑΣ. Έξαλλος από τις πληροφορίες αυτές ο Δεδούσης, έκρινε απαραίτητο, στις 8 Μαρτίου, να λάβει έκτακτα μέτρα αμύνης και να προβεί, για λόγους ασφαλείας όπως ισχυρίσθηκε, σ' αυθαίρετες ενέργειες παρά τις συστάσεις του παρευρισκομένου, στους Πενταγιούς, Ταγματάρχη Μηχανικού Ηλία Μπαϊζάνου και χωρίς να ενημερώσει τον Ψαρρό. Έτσι:

Εκήρυξε την περιοχή Β. Δωρίδος σε κατάσταση πολιορκίας.
Συνέλαβε τα μέλη της περιφερειακής επιτροπής του ΕΑΜ Δωρίδος. Αφόπλισε το αρχηγείο του ΕΛΑΣ Δωρίδος και τις μαχητικές ομάδες Πενταγίων και Κροκυλίου.
- Έκοψε τις τηλεφωνικές γραμμές.
- Συνέλαβε ομήρους και, αφού παρέλαβε τον οπλισμό και τους εφοδιασμούς του ΕΛΑΣ, εκινήθη, διά νυκτός, προς την περιοχή Ευπαλίου, ένθα ο Σταθμός Διοικήσεως του ΙΙ Τάγματος του 5/42 υπό τον Καπετζώνη.

Κατά κακή μοίρα, ομάδα του 4ου λόχου Δεδούση, που προσπαθούσε ν' αφοπλίσει τη μαχητική ομάδα Κροκυλίου, εφόνευσε τον υπεύθυνο του ΕΑΜ στο χωριό, Βάρσο, τη στιγμή που, αρνούμενος να παραδοθεί, επεχείρησε να δραπετεύσει.

Ο Μπαϊζάνος, μετά τα γεγονότα αυτά, έσπευσε να συναντήσει τον Ψαρρό και να τον πληροφορήσει για τα διαδραματισθέντα. Ο Ψαρρός, έκπληκτος και οργισμένος για τις αυθαίρετες ενέργειες του Δεδούση, τον διέταξε, τηλεφωνικώς, ν' απελευθερώσει αμέσως τους ομήρους και να επιστρέψει τον οπλισμό και τα εφόδια. Ο Δεδούσης άφησε αμέσως ελευθέρους τους ομήρους, δεν ήθελε, όμως, να επιστρέψει τον οπλισμό προτού ο Νικηφόρος επιστρέψει τα αφαιρεθέντα, στο Σερνικάκη, στρατιωτικά είδη.

Όλα όσα συνέβησαν με τις απροσδόκητες και αψυχολόγητες ενέργειες του Δεδούση, και ιδίως ο φόνος του Βάρσου, άναψαν στο κατακόρυφο το μίσος και το πάθος του ΕΛΑΣ προς το 5/42 και εβάρυναν αποφασιστικά στην τραγική μοίρα του Συντάγματος. Δημιούργησαν σ' ολόκληρη την περιοχή της Φωκίδας ατμόσφαιρα ανησυχητική και εκρηκτική. Ήταν η αφορμή, που τόσο πολύ ήθελαν και περίμεναν οι εξτρεμιστές ηγέτες του ΕΜΣ για να διαλύσουν το 5/42.

Μέτρα που έλαβε ο Ψαρρός στο εσωτερικό του 5/42.

Εν συνεχεία, ο Ψαρρός έστειλε απεσταλμένο στην Αθήνα για ν' αναγγείλει στο Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΚΑ τα διαδραματισθέντα και να ενεργήσει δραστηρίως στο ΕΑΜ για την εκτόνωση της κρίσεως την οποία έβλεπε αναπόφευκτη. Παρ' όλα τα σοβαρά προβλήματα που εδημιούργησε στις σχέσεις του 5/42 με τον ΕΛΑΣ ο Δεδούσης με τις ενέργειες του, στις οποίες δεν συμφωνούσε ο Ψαρρός, εν τούτοις δεν ήθελε να τον αποπέμψει από το Σύνταγμα. Πολύ δε περισσότερο να τον παραδώσει στον ΕΛΑΣ, γιατί ήταν βεβαία η θανάτωσή του. Ήθελε πάση θυσία να τον προστατεύσει. Και θα το επετύγχανε αν ο Δεδούσης δεν ετήρει την άκαμπτη στάση που θα εκτεθεί περαιτέρω.

Συγχρόνως έλαβε τα εξής στρατιωτικά μέτρα:
Ανέθεσε τη Διοίκηση του Ι Τάγματος του 5/42, που την ασκούσε, προσωρινά, ο Λαγγουράνης, στον Ταγματάρχη Μηχανικού Ιωάννη Παπαθανασίου, μέχρι τώρα αντιπρόσωπο της EKΚΑ στο ΚΓΣ ανταρτών, με την εντολή να συγκεντρώσει το Τάγμα στην περιοχή Βιτρινίτσας, (Τολοφώνα) να λάβει μέτρα ασφαλείας από Βορρά και Ανατολών. Επιπλέον διέταξε:

- Να παραπέμψει ο Παπαθανασίου το Δεδούση σε έκτακτο ανταρτοδικείο, που θα συγκροτούσε ο ίδιος, αλλά, εάν η απόφαση του ανταρτοδικείου ήταν θανατική, να μη την εκτελέσει.
- Ν' αποφύγει κάθε πρόκληση προς τον ΕΛΑΣ. Μετά δε τη συγκέντρωση της Μονάδος του στον Κουτσουρό, να τον καλέσει (τον Ψαρρό) για επιθεώρηση.
-Το ΙΙ Τάγμα θα παρέμενε στις θέσεις που κατείχε.
-Να μετακινήσει ο Δεδούσης τον 4ο λόχο, που διοικούσε, από το Ευπάλιο στη Βιτρινίτσα.
Διαταγή, που ενώ είχε σκοπό να τον καλύψει από ενέργειες του ΕΛΑΣ κατά του αδύνατου ΙΙ Τάγματος, ο Δεδούσης δεν την εξετέλεσε, παραμένοντας μέχρι της διαλύσεως του 5/42, στην αρχική του θέση.

Ο Παπαθανασίου συγκεντρώνει, στις 12 Μαρτίου, το Τάγμα στη Μονή Κουτσουρού, κοντά
στην Αμυγδαλιά που είχε την εξής σύνθεση:
- Ο 1ος λόχος (Μήταλας) σε άδεια εκτός του Υποδιοικητού του Υπολοχαγού Αρ. Πατυχάκη, του Ανθυπολοχαγού Ιωάν. Καραμαζάκη και ενός αντάρτη.
- Οι 2ος (Ντούρος) και 3ος (Καϊμάρας) λόχοι με μικρή δύναμη, γιατί οι περισσότεροι αντάρτες των ήσαν σε άδεια.
- Ο 5ος λόχος (Κούτρας) πλήρης.
- Από τη Διλοχία Δεσφίνας: Μόνο ο Ανθυπασπιστής Μηχαν. Λουκάς Παπαδήμος.
- Από τη Διλοχία Αραχώβης: Ο Ταγματάρχης Πεζικού Ανδρέας Φαρμάκης και ο Ανθυπολοχαγός Κων. Κοκορέλης.
- Απο τη Διλοχία Διστόμου: Μόνον ο Υπολοχ. Λουκάς Κουτριάρης.
- Από την περιοχή Δωρίδος: ο Αντισυνταγματάρχης Πυροβολικού Ευθύμιος Παπαβασιλείου και ο αντάρτης Ιωάννης Δασκαλόπουλος.

Σύνολον δυνάμεως: περί τους 200 αξιωματικούς και αντάρτες. Μεγάλο μέρος της αρχικής δύναμης του Τάγματος ήταν, όπως ελέχθη, σε άδεια λόγω του χειμώνος και των δυσκολιών ανεφοδιασμού.

Μετά την επιθεώρηση του Τάγματος από τον Ψαρρό οι άνδρες ορκίσθηκαν, μπροστά στην Παναγία του Κουτσουρού, πως θα υπηρετήσουν, μέχρι της τελευταίας ρανίδος του αίματός των, το 5/42. Με αίτησή των, ο Ψαρρός έδωσε άδεια στο Ντούρο και στον Καϊμάρα να μεταβούν στο Γαλαξείδι για να συγκεντρώσουν τους αδειούxoυς αντάρτες των Λόχων των και να επιστρέψουν στο Τάγμα το ταχύτερον δυνατόν. Η επάνοδός των, όμως, επιβραδύνθηκε πέραν του δεόντος. Επέστρεψαν στο Τάγμα στις 9 Απριλίου με μικρό αριθμό ανταρτών, την ώρα, μάλιστα, που το υπόλοιπο Τάγμα διέλυε τη Διλοχία Δαφνομήλη του ΕΛΑΣ, στην Ερατεινή, όπως θα εκτεθεί κατωτέρω.

Η απουσία των Αξιωματικών αυτών ανάγκασε το Τάγμα να παραμείνει στην περιοχή Βιτρινίτσας, μακρυά από το Σταθμό Διοικήσεως του Συντάγματος, στο Κλήμα Δωρίδος, για να τους προστατεύσει, κατά την επιστροφή των, από ισχυρές δυνάμεις του ΕΛΑΣ, που είχαν εγκατασταθεί μεταξύ Γαλαξειδίου και Κλήματος. Όπως η Διλοχία Δαφνομήλη, που θα τους συνελάμβανε αιχμαλώτους αν δεν υπήρχε στην κατάλληλη θέση το Τάγμα.
Μετά την ορκωμοσία το Τάγμα έλαβε αμυντική διάταξη στην περιοχή Καλλιθέας Βιτρινίτσας.

Προσπάθειες του Ψαρρού για την τακτοποίηση της ανωμαλίας.

Παράλληλα με τις παραπάνω ενέργειες, ο Ψαρρός αντιλαμβανόμενος τη δύσκολη και κρίσιμη θέση, που περιήλθε το Σύνταγμα, στρέφει τις προσπάθειες του για την ειρηνική διευθέτηση και εξομάλυνση της δημιουργηθείσης καταστάσεως, με συνομιλίες και διαπραγματεύσεις. Για τον σκοπό αυτό απευθύνθηκε με προτάσεις στον ΕΛΑΣ, ενώ, συγχρόνως, εζήτησε και την επέμβαση της Συμμαχικής αποστολής. Αλλά και του Μπακιρτζή σαν Προέδρου της ΠΕΕΑ.

Όμως οι προσπάθειές του δεν έχουν αποτέλεσμα. Ο ΕΛΑΣ συγκεντρώνει ισχυρές δυνάμεις προς την Δωρίδα, για να περιζώσουν την περιοχή, που ο Ψαρρός εδιάλεξε για την άμυνα του Συντάγματός του. Κι αυτή ήταν η περιοχή ΕΥΠΑΛΙΟΥ - ΚΛΗΜΑΤΟΣ - ΒΙΤΡΙΝΙΤΣΑΣ. Η περιοχή δεν ήταν η πλέον ενδεδειγμένη, γιατί παρ' ότι φύσει οχυρά, εστερείτο βάθους ώστε να είναι δυνατοί οι ευρύτεροι ελιγμοί των Μονάδων του Συντάγματος ιδίως σε περίπτωση υποχωρήσεως που δεν ήταν απίθανη. Ακόμα γιατί, όπισθεν αυτής ήταν η θάλασσα, οπότε δεν θα υπήρχε οδός διαφυγής αν η Μονάδα δεν ήταν σε θέση να κρατήσει τις θέσεις της.

Πολλοί επιρρίπτουν επ' αυτού τις ευθύνες μόνον στον Ψαρρό. Δεν έχουν όμως απόλυτα δίκιο: Ο Ψαρρός ήταν ένας από τους καλύτερους Έλληνες Επιτελικούς Αξιωματικούς. Απόφοιτος των Σχολών Πολέμου Ελλάδος και Γαλλίας, Καθηγητής στη δική μας Σχολή Πολέμου με μεγάλη στρατιωτική πείρα. Ήξερε επομένως καλά και τα προτερήματα και τα μειονεκτήματα της περιοχής Κλήματος.

Άλλοι λόγοι όμως τον εξηνάγκασαν να μείνει στη περιοχή αυτή και να μην την εγκαταλείψει στρεφόμενος είτε προς την Πελοπόννησο (πρόταση Παπαγιαννόπουλου) είτε προς τη Γκιώνα (πρόταση Ντούρου). Ήταν κυρίως ο συναισθηματισμός που τον διέκρινε, η ευγένεια της ψυχής του και το ακέραιο του χαρακτήρα του που του επέβαλαν να συμπαρασταθεί στον Δεδούση παρά τα όσα παράλογα διέπραξε στους Πενταγιούς και στο Κροκύλιο. Συγχρόνως όμως είχε πλήρη γνώση των πραγματικών περιστατικών που έπρεπε ν' αντιμετωπίσει.

Ήξερε δηλαδή ο Ψαρρός, πως ο Δεδούσης ήταν ένας από τους Αξιωματικούς του Συντάγματος που δεν τον υπολόγιζε, που ακολουθούσε το δικό του δρόμο και πως δεν θα υπάκουε στις διαταγές του αν, κατά τη γνώμη του, αυτές δεν ήταν απόλυτα σύμφωνες με τις πολιτικές του πεποιθήσεις τις οποίες διεκήρυσσε με φανατισμό.

Ήξερε ακόμη ο Ψαρρός, πως ο Δεδούσης και ο Καπετζώνης δεν θα μετεκινούντο από το Ευπάλιο αν διέτασσε μετακίνηση του Συντάγματος σε άλλη θέση. Η στάση βέβαια αυτή του Δεδούση ήταν αντίθετη με την υπόσχεση που έδωσε όταν κατετάγη στο 5/42 ότι θ' ασχολείται μόνο με τον αγώνα κατά των κατακτητών και θα πειθαρχεί στο Διοικητή του αλλά ο Ψαρρός απέρριmε κάθε σκέψη επίδειξης πυγμής γιατί και η στιγμή ήταν απρόσφορη αλλά και για να μη θέσει σε κίνδυνο τη συνοχή του Συντάγματος.

Ήξερε τέλος ο Ψαρρός ότι ύστερα από τα διατρέξαντα ο ΕΛΑΣ θα ζητούσε τη παράδοση του Δεδούση σ' αυτόν για να τον" δικάσει" και να τον εκτελέσει με συνοπτικές διαδικασίες ενδεχόμενο που ήθελε ν' αποτρέψει με κάθε τρόπο. Και αυτό:
Όχι μόνο γιατί τυχόν παράδοση του Δεδούση στον ΕΛΑΣ θ' αποτελούσε την εσχάτη ταπείνωση για το ένδοξο Σύνταγμα του, που είχε (εφόσον δεν υπήρχε Πειθαρχικό Όργανο Κοινής αποδοχής) τη δικαιοδοσία να τον δικάσει.
Όχι μόνο γιατί κάθε άξιος του ονόματός του Διοικητής, αισθάνεται την ευθύνη να προστατεύσει όλους τους άνδρες του, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για ικανούς, θαρραλέους και δημοφιλείς αξιωματικούς όπως ο Δεδούσης.
Αλλά γιατί, επί τέλους, το 5/42 αντιμετώπιζε επί δέκα μήνες την απροκάλυπτη εχθρότητα, τη δολιότητα, τις βιαιοπραγίες σε οπαδούς του και τις συνεχείς προκλήσεις και απειλές του ΕΜΣ που κατ' εξακολούθηση επεδίωκε τον αφανισμό του:

Υπενθυμίζουμε στον αναγνώστη, συνοπτικά, τα γεγονότα που είχαν ήδη προηγηθεί:

- Τη πρώτη με δολιότητα διάλυση του Συντάγματος στις 14/5/43.

- Τη δεύτερη, αιματηρή, διάλυση στις 23/6/43 με νεκρούς τον Τσίγκα που εκτελέστηκε επί τόπου εν ψυχρώ αν και τραυματίας και 2 ακόμα αντάρτες.

- Την εχθρική συμπεριφορά του Ζούλα Διοικητού του 36ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ, (πρωταγωνιστή των 2 πρώτων διαλύσεων) που επέδειξε στο 5/42 και μετά τη τρίτη συγκροτήση του(20/8/43). Με κορυφαία περίπτωση τη διπλή ματαίωση επιχειρήσεων του 5/42, διατεταγμένωναπό το ΣΜΑ, για την απελευθέρωση Άγγλων αιχμαλώτων, κατόπιν απειλών του ότι θα τους κτυπήσει (τους αντάρτες του 5/42 όχι τους Γερμανούς!).

- Τις βιαιοπραγίες κατά οπαδών της ΕΚΚΑ στο Λιδωρίκι την Άμφισσα κ.α. όπως και σε βάρος αξιωματικών της (Γιακουμάκης κλπ.).

- Την τρομοκρατία στις εκλογές του Νοεμβρίου '43.

- Τα τελευταία επεισόδια από τα τμήματα των Νικηφόρου, Κρόνου Μπάφρα όπως και τις συλλήψεις στο Καρπενήσι υποψηφίων μαχητών του Συντάγματος, επεισόδια που οδήγησαν στην έκρηξη Δεδούση.

Έναντι του καταιγισμού αυτού των αδικοπραγιών του ΕΛΑΣ, για τις οποίες ουδείς τιμωρήθηκε έστω και για το θεαθήναι, το 5/42 ουδέποτε προκάλεσε τους ΕΛΑΣίτες όχι τόσο γιατί αισθανόταν αδύναμο, αλλά επειδή ο Ψαρρός είχε αμετάκλητα αποφασίσει να μη "χυθεί αίμα αδελφικό" και συγκρατούσε τους άνδρες του. Κάποτε όμως το ποτήρι θα ξεχείλιζε και κάποιος θερμόαιμος του 5/42 θάδινε τη χρυσή πρόφαση που υπομονετικά προετοίμαζε ο ΕΛΑΣ, για τη τρίτη και οριστική του διάλυση. Ο φόνος του Βάρσου αναμφισβήτητα αξιοκατάκριτος και αξιόποινος σαν πράξη, τυχαίος όμως σαν γεγονός, εντάσσεται στη τακτική του ΕΜΣ να κλιμακώνει τις προκλήσεις μέχρις ότου ο αντίπαλος αντιδράσει αλόγιστα, για να του επιτεθεί και τον συντρίψει.

Ο Δεδούσης που λόγω χαρακτήρος, ηλικίας και του φανατισμού του, δεν διέθετε τη σωφροσύνη του Ψαρρού ούτε την οξυδέρκεια του στην ορθολογική εξέταση των διαδραματιζομένων και στη διατήρηση των ισορροπιών, έγινε θύτης αλλά και θύμα συγχρόνως, γιατί έπεσε στη παγίδα των κομμουνιστών.
Όταν λοιπόν ο Ψαρρός ανέθεσε τη Διοίκηση του Ι Τάγματος όπου υπήγετο και ο Δεδούσης, στον Παπαθανασίου, μία από τις κύριες εντολές του όπως προαναφέρθηκε ήταν να λάβει ο τελευταίος κάθε απαραίτητο μέτρο ώστε ο Λόχος Δεδούση να προστατευθεί από πιθανότατη εχθρική ενέργεια του ΕΛΑΣ. Συγχρόνως να παραπέμψει τον Δεδούση σ' ανταρτοδικείο ώστε να έχει δικαιολογία έναντι των αδιστάκτων κατηγόρων του ότι δεν έμεινε ατιμώρητος ο φόνος του Βάρσου.

Για να προστατευθεί, συνεπώς, ο Δεδούσης και για να μη μετακινήσει το ΙΙ Τάγμα ο Ψαρρός εδέχθη να παραμείνει στη μειονεκτική περιοχή του Κλήματος. Είχε, ακόμη, την ελπίδα πως η ΠΕΕΑ έστω και καθυστερημένα θα επενέβαινε εγκαίρως και δραστικώς ώστε η αναφυείσα αναταραχή να κοπάσει.
Αντιθέτως, η όλη στάση του Δεδούση ακόμα και μετά τα γεγονότα δεν ήταν η ενδεδειγμένη: Ήξερε ότι έγινε από τη Μονάδα του ένα έγκλημα, αναμφίβολα τυχαίο, που δεν το ήθελε ούτε και το επεδίωκε. Όμως είχε ηθική ευθύνη την οποία έπρεπε ν' αναλάβει δεχόμενος κάθε μέτρο που θ' απεφάσιζε ο Διοικητής του και θα εξασφάλιζε την ακεραιότητά του χωρίς να χυθεί ούτε σταγόνα αίματος. Γιατί είναι βέβαιο πως ήξερε ότι ούτε αυτός με το Λόχο του ούτε και ο Ψαρρός με το Σύνταγμά του είχαν την δυνατότητα ν' αποκρούσουν επιθετική ενέργεια του πολυαρίθμου και ισχυρότερου ΕΛΑΣ, που, οπωσδήποτε, θα επακολουθούσε.
Και όμως το πείσμα του και το αντικομμουνιστικό του μένος του τον παρέσυραν μέχρι το μοιραίο τέλος, στη μη συμμόρφωση του με τις διαταγές του Ψαρρού, που ήσαν οι μόνες ενδεδειγμένες για την αποτροπή της καταστροφής του 5/42. Δυστυχώς, όπως θ' αναγραφεί στα κατωτέρω, και σε άλλα στοιχειώδη λάθη υπέπεσε ο Λοχαγός. ΜΟΙΡΑ ΑΓΕΙ!

Ενέργειες του Ψαρρού προς τον ΕΛΑΣ.

Ο Ψαρρός, για να είναι πιό ασφαλής, μετέφερε το Σταθμό Διοικήσεως του Συντάγματος, από την Περεθιώτισα στο Κλήμα Δωρίδος. Είχε μεγάλη ανησυχία για την εξέλιξη της καταστάσεως. Κυριολεκτικά αισθάνθηκε ανακούφιση όταν, κατόπιν εντολής του ΣΜΑ ελήφθη σήμα της Βρετανικής Συμμαχικής αποστολής, με το οποίο εκαλείτο να μετάσχει το 5/42 σε επείγουσα σύσκεψη, στο Λιδωρίκι. Στη σύσκεψη αυτή συνοδεύετο από τον Λαγγουράνη και από τον Πολιτικό του Σύμβουλο Παπαγιαννόπουλο. Ο ΕΛΑΣ αντιπροσωπεύθη από τον Ζούλα, το Γιώτη, και ένα αντιπρόσωπο της V Ταξιαρχίας, που είχε έδρα το Μαυρολιθάρι.

Παρέστη, ακόμη, και ο εκπρόσωπος της Βρετανικής Αποστολής, με εισήγηση του οποίου απεφασίσθη να ληφθούν τα εξής μέτρα:

Πρώτον: Ν' αντικατασταθεί από τη Διοίκηση του ΙΙ Τάγματος ο Καπετζώνης.
Δεύτερον: Να εισαχθεί σε δίκη, ενώπιον ανταρτοδικείου που θ' αποτελείτο από Αξιωματικούς του 5/42, ο Δεδούσης, τη διαδικασία του οποίου θα παρακολουθήσει Αξιωματικός του ΕΛΑΣ και Τρίτον: Ν' αφεθούν ελεύθεροι οι εκατέρωθεν συλληφθέντες αιχμάλωτοι.
Και στα τρία σημεία συνεφώνησε ανεπιφυλάκτως ο Ψαρρός, ο οποίος τα έθεσε αμέσως σ' εφαρμογή. Απελευθέρωσε αμέσως τους ολίγους αιχμαλώτους και επέστρεψε τον οπλισμό των. Ο Δεδούσης όμως, δυστυχώς, δεν εδέχθη τη παραπομπή του στο ανταρτοδικείο, ούτε τη μετακίνηση του Λόχου του από το Eυπάλιo στη Βιτρινίτσα. Έμεινε στη θέση που επέλεξε μέχρι τα γεγονότα του Κροκυλίου.


Πολεμικές ενέργειες του ΕΛΑΣ εναντίον του 5/42.

Παρά τη σώφρονα και διαλλακτική συμπεριφορά του Ψαρρού η ηγεσία του ΕΛΑΣ της περιοχής εξηκολούθησε την αδιάλλακτη στάση της. Εκίνησε ισχυρές δυνάμεις του και περιέσφιξε την αμυντική διάταξη του 5/42.

Έτσι εγκατεστάθη στην περιοχή Βιτρινίτσας - Ερατεινής Διλοχία του ΕΛΑΣ υπό τον Δαφνομήλη από της 20 Μαρτίου. Στις 26 Μαρτίου έφθασε στη Βιτρινίτσα ισχυρό τμήμα του V/36 Τάγματος του ΕΛΑΣ υπό τον Νικηφόρο και τον Διαμαντή. Το Τάγμα Παπαθανασίου, του 5/42, έλαβε αυστηρά μέτρα ασφαλείας, επί 24ώρου βάσεως για να μην επαναληφθούν τα γεγονότα της Στρώμης, που είχαν σαν αποτέλεσμα την πρώτη διάλυση του 5/42.

Τα ληφθέντα μέτρα ήταν τόσο αυστηρά ώστε ο Νικηφόρος, μαθητής του Παπαθανασίου στη Σχολή Ευελπίδων, παρεπονέθη σ' αυτόν για την αυστηρότητά του ισχυρισθείς ότι, η επίσκεψή του στη Βιτρινίτσα έγινε "για να εκδηλώσει το σεβασμό του προς τον Καθηγητή του που τόσο πολύ σέβεται".

Το πρωί της επομένης ο Νικηφόρος εκάλεσε, με κωδωνοκρουσίες, τους κατοίκους της κωμοπόλεως σε συγκέντρωση για να τους εκθέσει την κατάσταση και παρεκάλεσε να παραστεί σ' αυτήν και ο Παπαθανασίου με τους Αξιωματικούς και τους αντάρτες του, πράγμα που ο Παπαθανασίου απεδέχθη.
Στην ομιλία του ανεφέρθη στους πολιτικούς και κοινωνικούς σκοπούς του ΕΑΜ. Επετέθη εναντίον του ΕΔΕΣ γιατί επεδίωκε με τα επεισόδια που προκαλούσε και με τη συνεργασία με τις Γερμανικές δυνάμεις, να διαλύσει τον ΕΛΑΣ, του οποίου εξήρε τη δράση.

Ο Παπαθανασίου του απήντησε εκθέτοντας τους Εθνικούς, Πολιτικούς και Κοινωνικούς σκοπούς της ΕΚΚΑ, ετόνισε πως η περίοδος αυτή επιβάλει στις ανταρτικές δυνάμεις την υποχρέωση να είναι ηνωμένες και να στραφούν εναντίον του κατακτητή.

Του ετόνισε ότι εnεpίμενε από τον μαθητή του να τον καλέσει να ενώσουν τα Τάγματά των και να στραφούν προς την καταστροφή των συγκοινωνιών, που περνούν από τις υπώρειες του Παρνασσού, της Οίτης και του Καλλιδρομίου, που τις εκμεταλλεύεται ο εχθρός τελείως ανενόχλητος.

Του εμνημόνευσε ότι ο ΕΛΑΣ επετέθη εναντίον του ΕΔΕΣ όλως αδικαιολογήτως και ότι πρέπει οι Οργανώσεις αντιστάσεως, αφού ανήκουν στην Ελλάδα, περιλαμβάνουν Ελληνόπουλα και μόνον, αντιμετωπίζουν δε κοινό εχθρό που με πρωτοφανή αγριότητα καταστρέφει και ματώνει τη πατρίδα μας, να στρέψουν όλες των τις προσπάθειες προς αυτό τον βάρβαρο εχθρό.

Και όταν τον συντρίψουν τότε να επιδιώξουν με ήρεμα μέσα, την επιτυχία των πολιτικών τους πεποιθήσεων.

Σ' αυτά ο Νικηφόρος δεν απήντησε. Αρκέστηκε να παραπέμψει ένα δυστυχή αντάρτη του ΕΛΑΣ, πατέρα τεσσάρων παιδιών, σε ανταρτοδικείο, που τον καταδίκασε σε θάνατο με άμεση εκτέλεση, γιατί έκλεψε μέλι από κυψέλες ενός αγρότη. Και μετά την εκτέλεσή του ανεχώρησε με το τμήμα του για το Λιδωρίκι. Θα τον συναντήσουμε παρακάτω.

Άλλο τμήμα του ΕΛΑΣ προσέβαλε ανεπιτυχώς τις μαχητικές ομάδες του 5/42 στα χωριά Μανάγουλα και Καστράκι και εκακοποίησε οπαδούς του. Ο σοβαρότερος κίνδυνος όμως προήρχετο από τη κίνηση δυνάμεων της V Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ από το Μαυρολιθάρι προς το Κλήμα.

Λόγω των γεγονότων αυτών και για λόγους ασφαλείας και αμύνης ο Ψαρρός αναγκάστηκε να κηρύξει την περιοχή Δωρίδος σε κατάσταση πολιορκίας και διέταξε τα τμήματα του Συντάγματος να προβούν, προληπτικώς, στον αφοπλισμό των μαχητικών ομάδων του ΕΛΑΣ στην περιοχή αυτή.



ΠΗΓΗ: "ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ Ε.Κ.Κ.Α 1941-1944" ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΣΤ. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ