ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΤ. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ 1904-1997 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Ο Ιωάννης Σταμ. Παπαθανασίου (Ι.Σ.Π.) γεννήθηκε στις 14/6/1904 στο Ωρολόγιο Ευβοίας (περιοχή Κύμης) και πέθανε στην Αθήνα την 20/12/1997 με ακμαίες τις σωματικές του δυνάμεις και σε πλήρη πνευματική διαύγεια. Στο μακρό του βίο, που κάλυψε ολόκληρο σχεδόν τον πολυτάραχο αιώνα μας, είχε τις δυνατότητες να παρακολουθήσει από κοντά ή και να συμμετάσχει σ' όλα τα γεγονότα που σημάδεψαν τη νεώτερη μας ιστορία. Έτσι:

- Οι Βαλκανικοί πόλεμοι του '12 - '13 τον βρήκαν μαθητή του Δημοτικού το οποίο τελείωσε στο Αυλωνάρι, το κεφαλοχώρι της περιοχής, που πρόσφατα έγινε Δήμος.
- Η έκρηξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και ο Διχασμός του Έθνους μαθητή του Ελληνικού σχολείου στην Ερέτρεια.
- Το τέλος του πολέμου με τους θριάμβους του Ελληνικού Στρατού και την πρόσκαιρη πραγμάτωση του ονείρου της Μεγάλης Ελλάδος, μαθητή του τετρατάξιου, τότε, Γυμνασίου Χαλκίδος που ήταν και το μοναδικό σ' ολόκληρο το Νομό Ευβοίας.
Δεν είναι συνεπώς δύσκολο ν' αντιληφθεί κανείς με τι οράματα μεγάλωσε όχι μόνο ο Ι.Σ.Π. αλλά όλα τα τότε παιδιά που είδαν τη πατρίδα μας να τριπλασιάζεται σ' έκταση και ν' απελευθερώνει εκατομμύρια ομοεθνείς από ζυγό πέντε σχεδόν αιώνων!

Το 1920 απόφοιτος πλέον του Γυμνασίου Χαλκίδος σε ηλικία μόλις 16 ετών δίνει εξετάσεις και εισάγεται στη Σχολή Ευελπίδων μεταξύ των πρώτων. Ας σημειωθεί ότι το 1920 ήταν η μοναδική χρονιά στην ιστορία της Σχολής που έγιναν εισαγωγικές εξετάσεις σε τέσσερις πόλεις: την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, την Αδριανούπολη και τη Σμύρνη, η δε συμμετοχή για 55 μόνο θέσεις εισακτέων ξεπέρασε κάθε προηγούμενο! Ο πατριωτικός ενθουσιασμός που επικρατούσε σ' όλα τα διαμερίσματα της χώρας και ειδικότερα στους νέους ήταν μέγας.

Ονομάστηκε ανθυπολοχαγός Μηχανικού το 1923 όταν η χώρα διήρχετο μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή περίοδο χάους. Ήταν τρίτος στη τάξη του αλλά πρώτος σε βαθμολογία στο σύνολο των μαθημάτων. Στη Σχολή Ευελπίδων όμως, αξιολογούνται και τα στρατιωτικά προσόντα, οι τιμωρίες κλπ.

Τοποθετήθηκε αμέσως, τη αιτήσει του, στη πιο προχωρημένη μονάδα Μηχανικού που τότε ήταν στην Ελευθερούπολη (Πράβι) της Ανατ. Μακεδονίας. Επανήλθε μετά το 1926 στην Αθήνα και υπηρέτησε στη Διεύθυνση Έργων Μηχανικού (Δ.Ε.Μ.), στο Σύνταγμα Τηλεγραφητών στο Ρούφ, όπου γνώρισε στη Θεωρία και στη Πράξη τα σύγχρονα τότε μέσα ενσύρματης και ασυρμάτου επικοινωνίας, ενδιαμέσως δε μαθήτευσε επί τριετία στη Σχολή Εφαρμογής Μηχανικού(Σ.Ε.Μ.) ισότιμης τότε των αντιστοίχων τάξεων Πολ. Μηχανικών του Ε.Μ.Π.

Μετά δε από σχετικά σύντομες μεταθέσεις στη Κρήτη και τη Χαλκίδα, όπου δίδαξε στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών, τοποθετείται το 1935, Λοχαγός πλέον, στη Σχολή Ευελπίδων ως καθηγητής Ανωτ. Μαθηματικών, αλλά συγχρόνως (όπως διαβάζουμε στην επετηρίδα της Σχολής του 1938 για τα 110 χρόνια από της ιδρύσεως της) της Αναλ. Γεωμετρίας, Ηλεκτρολογίας και του Κανονισμού του (όπλου) Μηχανικού. Πέραν δε των διδακτικών του καθηκόντων συμμετείχε στη μελέτη και επίβλεψη της κατασκευής πολλών από τα κτίρια της Σχολής που σήμερα στεγάζουν τα δικαστήρια.

Το 1939 (Ταγ/χης) μετατίθεται στο Φρούριο Θεσσαλονίκης όπως ετιτλοφορείτο η στρατιωτική υπηρεσία που συγκροτήθηκε για τη κατασκευή των οχυρών στη γραμμή Μεταξά επί της Βουλγαρικής μεθορίου, στη Δυτική Μακεδονία (περιοχή Φλώρινας) όπως και σειράς άλλων έργων (υποστηρίξεως, οδοποιιας κλπ.) ακόμα και στη περίμετρο της Θεσσαλονίκης (περιοχή Ασβεστοχωρίου). Όπως με του πολύ αποδείχθηκε η Υπηρεσία αυτή επετέλεσε γιγάντιο έργο για την Εθνική μας Άμυνα. Δεν πρόβλεψε όμως να οχυρώσει και τη Γιουγκοσλαυική μεθόριο επειδή εθεωρείτο ότι δεν διατρέχουμε κίνδυνο από τους Γιουγκοσλαύους με τους οποίους είμεθα πάντοτε σύμμαχοι αλλά και από έλλειψη περαιτέρω πιστώσεων. Με τη γρήγορη όμως κατάρρευση των Γιουγκοσλαύων στη Γερμανική επίθεση του Απριλίου '41 οι θωρακισμένες μεραρχίες του Χίτλερ βρήκαν ανοικτό διάδρομο στη κοιλάδα του Αξιού κατέλαβαν τη Θεσσαλονίκη και μετά άνισο αγώνα, ολόκληρη την Ελλάδα.

Στην Αλβανική εποποιια του '40 - '41 πολέμησε διοικώντας το Τάγμα Διαβιβάσεων της 6ης Μεραρχίας (είχε ήδη δημιουργηθεί το όπλο των Διαβιβάσεων και ο Ι.Σ.Π. μετεπήδησε από το Μηχανικό σ' αυτό) τιμηθείς για τη προσφορά του με πληθώρα παρασήμων (συνολικά δε απέκτησε λόγω και της μετέπειτα πολεμικής του δράσης, 3 χρυσά αριστείας ανδρείας, 3 πολεμικούς σταυρούς γ' τάξεως, 2 μετάλλια εξαίρετων πράξεων και πολλά άλλα). Αξίζει να επισημανθεί ότι το Τάγμα του έφθασε από τα τελευταία τμήματα στα Ιωάννινα (η 6η μεραρχία αποτελούσε την οπισθοφυλακή του στρατού της Αλβανίας κατά την οπισθοχώρηση) συντεταγμένο και εκεί διελύθη εφόσον είχε πλέον επέλθει συνθηκολόγηση.

Περί τα τέλη του '41 ενεγράφη στο 40 έτος των Πολιτικών Μηχανικών του Ε.Μ.Π. όπως είχε το δικαίωμα κατόπιν της μαθητείας του στη Σχολή Εφαρμογής Μηχανικού που προαναφέραμε. Από το Ε.Μ.Π. απεφοίτησε το 1943, αλλά από το προηγούμενο έτος (15/12/42) είχε ήδη ενταχθεί στην αντίσταση, στον "Μίδα 614" με τον Τσιγάντε, μετέπειτα δε (18/9/43) στην ΕΚΚΑ, το ιστορικό της οποίας, αποτελεί το αντικείμενο του παρόντος βιβλίου του.

Τον Μάϊο του '44, δηλαδή ένα πεντάμηνο περίπου προ της απελευθερώσεως πήρε εντολή από τον Στρατιωτικό Διοικητή Αθηνών στρατηγό Σπηλιωτόπουλο (είχε οριστεί από την Κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου για να προετοιμάσει την άφιξη των Ελληνικών και Συμμαχικών δυνάμεων εν όψει της βεβαίας αποχωρήσεως των Γερμανών) να συγκροτήσει Τάγμα Διαβιβάσεων.

Πράγματι ο Ι.Σ.Π. κάλεσε δι' ατομικών προσκλήσεων πολλούς αξιωματικούς και άνδρες επίταξε το κτίριο της Στοάς Καίσαρη επί της οδού Αιόλου όπου εγκατέστησε τη Διοίκηση του και οργάνωσε τις μονάδες (4 λόχους με ικανή αριθμητική δύναμη) του πρώτου Τάγματος Διαβιβάσεων του Ελληνικού Στρατού στην απελευθερωνόμενη Ελλάδα. Εξ αυτών ο λόχος ηλεκτροπαραγωγής (Διοικητής Λοχ. Ρουχωτάς Γ.) είχε μια πρώτης τάξεως επιτυχία διασώζοντας το εργοστάσιο ηλεκτρισμού στο Κερατσίνι από τους αποχωρούντας Γερμανούς (βλ. Επίλογο του παρόντος).

Η Μονάδα αυτή ανέλαβε υπηρεσία από τη πρώτη μέρα της απελευθέρωσης της Αθήνας (12/10/44), αντιμετώπισε μ' επιτυχία τα Δεκεμβριανά και τελικά εγκατεστάθη αφού απέκτησε πλήρη δύναμη και εξοπλισμό Τάγματος, στο στρατόπεδο Αχαρνών (Μενίδι) με διοικητή πάντα τον Ιωαν. Παπαθανασίου, ο οποίος εκ παραλλήλου συνέχιζε να διδάσκει στη Σχολή Ευελπίδων αλλά και στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων.

Στις αρχές του '48 ο Αντισυνταγματάρχης Ι.Σ.Π. (Συν/χης έγινε το 1949) ανέλαβε τη Διοίκηση Διαβιβάσεων του Γ.Σ. Στρατού στη Θεσσαλονίκη. Η περιοχή ευθύνης του Σώματος ήταν πολύ μεγάλη δεδομένου ότι εκάλυπτε ολόκληρη τη Βόρειο Ελλάδα εξαιρουμένου τμήματος της Δυτ. Μακεδονίας. Εξίσου μεγάλη ήταν και η καθημερινή αγωνία των Διαβιβαστών και του Διοικητού των να διατηρούν ανοικτές τις γραμμές τηλεπικοινωνιών οι οποίες συνεχώς εκόπτοντο από τους κομμουνιστές αντάρτες, επίτευγμα που επέτυχαν με υπεράνθρωπες προσπάθειες αλλά και ανθρώπινες θυσίες. Το Γ' Σώμα ουδέποτε αντιμετώπισε πρόβλημα, μέχρι το τέλος του ανταρτοπολέμου (1949), επικοινωνιών οι οποίες μάλιστα συνεχώς εβελτιώνοντο με την εγκατάσταση μηχανημάτων και γραμμών πιο εξελιγμένης τεχνολογίας.

- Μετά σύντομη παραμονή στην Αθήνα (1951) ως επικεφαλής του Γ1 επιτελικού γραφείου, ανέλαβε επιτελάρχης του Β' Σώματος στρατού στη Κοζάνη προαχθείς (1952) σε Ταξίαρχο. Κατόπιν επανήλθε στην Αθήνα (Γ' κλάδος) όπου πέραν των άλλων εξεπόνησε γενικό σχέδιο των μεγάλων οδικών οδεύσεων από Νότο προς Βορρά (Κόρινθος - Αθήνα - Θεσ/νίκη) και από Δυσμάς προς Ανατολάς (Ηγουμενίτσα - Ιωάννινα - Θεσ/νίκη). Σχέδιο το οποίο ενέκρινε το ΝΑΤΟ προκειμένου να εξασφαλιστεί η ταχεία διακίνηση στρατευμάτων σε περίπτωση πολέμου. Έτσι λίγα χρόνια αργότερα (1959) ξεκίνησε η κατασκευή της νέας Εθνικής οδού Κορίνθου ­Αθηνών - Θεσσαλονίκης με κονδύλια και του ΝΑΤΟ.

Το 1955 ήταν και ο τελευταίος του χρόνος στο Στράτευμα: Ετέθη τότε (Δεκέμβριος '55) λόγω προαγωγής νεωτέρου, σ' αυτεπάγγελτο αποστρατεία γεγονός που τον επίκρανε ιδιαίτερα. Αναμφίβολα διέθετε όλα τα προσόντα για την ανάδειξη του ακόμα και στη κορυφή της Στρατιωτικής Ιεραρχίας. Στις επιλογές όμως των διαφόρων συμβουλίων για τις ανώτατες θέσεις, τα όποια προσόντα δεν έπαιζαν τον πρώτο ρόλο όσο οι δημόσιες σχέσεις και οι κομματικές εξαρτήσεις.

Οι δημόσιες σχέσεις του Ι.Σ.Π. ήσαν θαυμάσιες μεταξύ των κατωτέρων αξιωματικών όπου ήταν δημοφιλέστατος, οι πλείστοι των οποίων άλλωστε υπήρξαν μαθητές του, όχι όμως και προς τα άνω (π.χ. παλάτι) ενώ κομματικά ήταν ανένταχτος όπως οφείλει να είναι κάθε δημόσιος λειτουρ­γός. Ας σημειωθεί, για τη συναγωγή των απαραιτήτων συμπερασμάτων, ότι ισχυρός άνδρας στο Στρατό την εποχή εκείνη ήταν ο στρατηγός Σόλων Γκίκας (αρχηγός ΓΕΣ) ο οποίος στη Μέση Ανατολή είχε ιδρύσει τον ΙΔΕΑ, μετέπειτα δε (1958) πολιτεύτηκε με τον Κ. Καραμανλή και έγινε κατ' επανάληψη Υπουργός. Ο Ι.Σ.Π δεν είχε καμμία σχέση με τον ΙΔΕΑ.

Ωστόσο η αποστρατεία αντί ν' αποτελέσει το τέρμα ή έστω εμπόδιο στην εξέλιξη του αποδείχθηκε ευεργεσία. Άτομο ιδιαίτερα ενεργητικό με ακάματη εργατικότητα, πολύστροφος και μορφωμένος είχε τώρα την ευκαιρία να διοχετεύσει την δραστηριότητα του σε διάφορες κατευθύνσεις, συνεχίζοντας έτσι, σαν πολίτης πλέον, μια εξόχως δημιουργική πορεία που διήρκεσε περισσότερο από είκοσι χρόνια. Πολύ σύντομα ίδρυσε Τεχνικό Γραφείο κατασκευών κτιριακών έργων αλλά και ανάληψης μελετών Δημοσίου σ' έργα Πολιτικού Μηχανικού (οδοί, γέφυρες, αποτυπώ­σεις κλπ.). Εκ παραλλήλου συνέχισε να διδάσκει όχι μόνο στη Σχολή Ευελπίδων (Παραστατική Γεωμετρία) αλλά και στη Σχολή Αξιωματικών Διαβιβάσεων (Ηλεκτρολογία - Ασυρματολογία) στη Σχολή Αξιωματικών Τεχν. Σώματος (Φυσική) επί δεκαετία δε (1955 - 65) και στη Σχολή Μηχανικών Αεροπορίας (Σχολή Επιπέδου Πολυτεχνείου) Ασυρματολογία - Ραδιοθεωρία ­Ηλεκτρονική και Ραδιοτεχνολογία.
Έτσι άρχισε να αποκτά κάποια οικονομική επιφάνεια, αδιανόητη στις δεκαετίες της στρατιωτικής του υπηρεσίας.

Εκτός της επαγγελματικής ανέπτυξε έντονη δραστηριότητα και στα κοινά: - Υπήρξε ιδρυτικό μέλος και πρώτος Πρόεδρος της Πανελληνίου Ένωσης Κατασκευαστών Ιδιωτικών Έργων (ΠΕΕΚΟΤΕ) συνδικαλιστικό όργανο που υφίσταται μέχρι σήμερα.

- Διετέλεσε επίσης πρόεδρος επί σειρά ετών του Συλλόγου των εν Αττική Κυμαίων στα πεπραγμένα του οποίου συγκαταλέγεται και η τοποθέτηση στη γενέτειρα του Κύμη της προτομής του διασήμου Έλληνα γιατρού, ερευνητή και ανθρωπιστή Γ. Παπανικολάου.

- Ίδρυσε τέλος, το 1962 μαζί με τον Α. Κούτρα (διοικητή λόχου του 5/42 Σ.Ε., διακριθέντος στην Αντίσταση) και ανέλαβε πρώτος Πρόεδρος, τον Συνδέσμο Αγωνιστών του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων. Επί προεδρίας του ανεγέρθη με δικά του σχέδια και επίπονες προσπάθειες για την συγκέντρωση των χρημάτων, στο Κλήμα Δωρίδος, το μεγαλοπρεπές μαυσωλείο των πεσόντων συμπολεμιστών του. Εκεί συγκεντρώθηκαν και τοποθετήθηκαν με πρωτοβουλία και ενέργειες δικές του αλλά και του Κούτρα τα οστά των μαχητών του Συντάγματος όπως και του Διοικητού των Συν/χου Δημ. Ψαρρού.

- Το 1964 ανέλαβε Γενικός Διευθυντής στη Γεν. Διεύθυνση Τηλεπικοινωνιών του τότε Υφυπουργείου Συγκοινωνιών όπου παρέμεινε μέχρι το 1966. Από της θέσεως του αυτής συνέβαλε τα μέγιστα στη συγκρότηση και λειτουργία του πρώτου δοκιμαστικού τηλεοπτικού σταθμού στην Ελλάδα. Την ίδια εποχή οι Στρατιωτικές Σχολές εξισώθηκαν (ορθότατα), με τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα (ΑΕΙ) και ο Ι.Σ.Π. ονομάστηκε (1/1/65) Τακτικός καθηγητής της Σχολής Ευελπίδων στην έδρα της Παραστατικής Γεωμετρίας. Έδρα που διετήρησε μέχρι το 1969 όταν επαύθη από το καθεστώς της επταετίας επειδή διεφώνησε με τον τρόπο σπουδών των Ευελπίδων. Ήταν η δεύτερη πικρία που εδοκίμαζε από τους στρατιωτικούς συναδέλφους του και μάλιστα μεγαλύτερη της πρώτης, γιατί ο Ι.Σ.Π., απελάμβανε και ενεπνέετο από το λειτούργημα του δασκάλου. Άλλωστε συναισθηματικά ήταν ιδιαίτερα συνδεδεμένος, λόγω της μακράς του θητείας, με τη Σχολή Ευελπίδων.

Ατυχώς το 1974 όταν έγινε η μεταπολίτευση και μπορούσε να επανέλθει προσέκρουσε στο εμπόδιο του ορίου ηλικίας εφόσον είχε πλέον συμπληρώσει το 70ο έτος. Έτσι στερήθηκε της χαράς να ξαναδιδάξει στους αγαπημένους του Ευέλπιδες πέραν κάποιων θαυμάσιων διαλέξεων που έδωσε αρκετά αργότερα. Συνέχισε όμως επ' αρκετόν ν' ασκεί το επάγγελμα του μελετητή Πολιτικού Μηχανικού παραμένοντας μέχρι το τέλος δραστήριος και χρήσιμος στους συνανθρώπους του. Είναι χαρακτηριστικό ότι με δική του πρωτοβουλία ιδρύθηκε το 1991 ο Σύνδεσμος αποστράτων αξιωματικών Διαβιβάσεων όπου ανέλαβε πρώτος και λίαν ενεργητικός πρόεδρος μέχρι το 1996 οπότε απεσύρθη τιμώμενος από όλους τους συναδέλφους του. Ίσως αποτελεί μοναδική περίπτωση προέδρου που ασκούσε πλήρως και επιτυχώς το αξίωμα του σε ηλικία 92 ετών!

Το 1930 ενυμφεύθη την Παναγιώτα (Νότα) Εγγλέζου έξι δε χρόνια αργότερα (1936) απέκτησαν ένα γιο, τον Σταμάτη, που έγινε Πολ. Μηχανικός Διπλ. ΕΜΠ και αποδείχθηκε παραγωγικότερος των γονέων του "χαρίζοντας" τους τρία εγγόνια. Η Νότα Παπαθανασίου "έφυγε" τον Ιούνιο 1998, έξι μόλις μήνες μετά το θάνατο του επί 70 σχεδόν χρόνια αγαπημένου της άνδρα.

Ήδη με το πιο πάνω εκτεταμένο βιογραφικό του συγγραφέα, όπου παρετέθησαν για την τεκμηρίωση των αναφερομένων κυρίως γεγονότα και χρονολογίες, έχει προσδιοριστεί με αδρές γραμμές η προσωπικότητά του σαν ατόμου με ασυνήθιστες ικανότητες, ανήσυχο πνεύμα, εκχειλίζουσα ενεργητικότητα, ευρύτατη επιστημονική μόρφωση και σημαντική αγωνιστική και κοινωνική προσφορά. Θα προσθέταμε ότι πέραν της ακεραιότητας, εντιμότητας και του υψηλού ήθους που τον διέκριναν, υπήρξε σ' όλη του τη ζωή, ακόμη και όταν απέκτησε κάποια οικονομική άνεση, λιτός, απέριττος και συγκρατημένος χωρίς ενδιαφέρον για υλικά αγαθά και πολυτέλειες. Μοναδικό του πάθος τα καλά βιβλία κάθε είδους, όπου διέθετε όλο τον ελεύθερο χρόνο του. Πάθος, που συνδυαζόμενο με την καταπληκτική του μνήμη, του επέτρεψε να αποκτήσει μια ξεχωριστή πνευματική καλλιέργεια.

- Προσθέτουμε ακόμα, όχι για να τιμήσουμε τη μνήμη του, αλλά για να εκτιμηθεί καλύτερα η αξιοπιστία του βιβλίου του, ότι σαν άνθρωπος υπήρξε ευπροσήγορος, πνευματώδης, με απέραντη αγάπη και ανταπόκριση σε όλους όσους είχαν ανάγκη βοηθείας. Είναι χαρακτηριστικό ότι σαν Πρόεδρος Στρατοδικείου, όπου είχε οριστεί πολλές φορές, ακόμα και κατά τη διάρκεια του πολέμου, ουδέποτε επέβαλε την εσχάτη ή έστω και βαρειές ποινές παρότι υπήρξαν περιπτώσεις που το επέτρεπαν. Ακόμα περισσότερο ότι σαν Συνταγματάρχης το 1949 - '50 έσωσε από την εκτέλεση, χάρη στο κύρος και την εκτίμηση που του είχαν, αντάρτες ήδη καταδικασμένους σε θάνατο.

Επεδίωκε δε πάντα να είναι αντικειμενικός και ψύχραιμος χωρίς να παρασύρεται από ιδεολογικούς φανατισμούς μ' εξαίρεση την αγάπη του για την Ελλάδα που έφθανε στην υπερβολή: Δεν θέλησε να μάθει ξένη γλώσσα, πέραν κάποιων Γαλλικών, αν και δεν θα είχε δυσκολίες, αλλ' ούτε να ταξιδέψει στο εξωτερικό εκτός μιας επίσκεψης του στη Βιέννη για λόγους ιατρικούς.

- Μετριοπάθεια, σεβασμός στην ανθρώπινη ζωή (ακόμα και του αντιφρονούντος), πραγματική αγάπη στην Πατρίδα, ήσαν αρετές που έλειψαν από πολλούς στα μαύρα χρόνια της Κατοχής αλλά και στα πρώτα της απελευθέρωσης, μ' αποτέλεσμα αδελφοκτόνες συρράξεις, ανήκουστες θηριωδίες και εκατόμβες αδικοχαμένων Ελλήνων. Έτσι η Εθνική Αντίσταση κατέληξε σε τραγωδία η δε χώρα πέρασε μια μακρά περίοδο καταστροφών και αιματοκυλίσματος χωρίς προηγούμενο. Οι αυτόπτες όμως μάρτυρες ιστορικών γεγονότων, οφείλουν να κοσμούνται με τα πιο πάνω προσόντα προκειμένου η μαρτυρία των ν' αποτελέσει ουσιαστική ιστορική καταγραφή.

Aναμφiβολα ο Ιωάννης Παπαθανασίου διέθετε και τις αρετές αυτές.

Ο ρόλος του ΚΚΕ κατά την Εθνική Αντίσταση Η 3η Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ

Ο εκδοτικός οίκος "ΓΛΑΡΟΣ" εξέδωσε τα πρακτικά της "3ης Συνδιάσκεψης του ΚΚΕ" η οποία έγινε εις το ΤΙΜΠΙΣΙ της Ρουμανίας από 10-14 Οκτωβρίου 1950, τα οποία χαρακτηρίζει ως "άγνωστα πρακτικά μιας σκηνοθετημένης δίκης εναντίον των πρώτων κομμουνιστών της αμφισβήτησης". Σύμφωνα με αυτά τα πρακτικά, ο Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ κ.Χαρίλαος Φλωράκης ή καπετάν Γιώτης, κάνοντας την αυτοκριτικήν του δια τα λάθη και τας παραλείψεις "του αγώνα", μεταξύ των άλλων αναφέρει τα εξής εξόχως αποκαλυπτικά:

Σελίς 86: Πως εξηγείται σύντροφοι, όταν τρεις φορές διαλύσαμε τον Ψαρρό πρωτοβουλιακά και τις τρεις φορές μας βάζανε και μιλούσαμε στα χωριά και τις πόλεις της Δωρίδας και Παρνασίδας "λάθος, φταίξαμε, συγχωρείστε μας, ο Ψαρρός είναι πατριώτης, θα τον βοηθήσουμε να ξανακάνει τον προδοτικό στρατό του". Και πραγματικά τον βοηθήσαμε και ο Ψαρρός ξαναγινότανε.

Σελίς 86: Είναι ολοφάνερο, χτυπητό, οτι στον πρώτο ένοπλο αγώνα της κατοχής χάσαμε την εξουσία γιατί εφαρμόσαμε αντίθετη γραμμή απο εκείνη που θεμελιώθηκε με την 6η ολομέλεια του 1934.

Με την ομολογίαν του αυτή ο Φλωράκης έρχεται να επιβεβαιώσει δύο γεγονότα:

1ον. Το τραγικότερο έγκλημα του ΚΚΕ κατά την κατοχήν, δηλ. τας τρείς διαλύσεις του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων και την δολοφονία του συνταγματάρχου Ψαρρού και των 300 συμπολεμιστών του, πράξεις που έγιναν πρωτοβουλιακά, όπως παραδέχεται αυτός.

2ον. Ότι ο ένοπλος αγώνας του ΚΚΕ κατά την κατοχήν απέβλεπε εις την κατάληψην της εξουσίας και όχι ασφαλώς εις την απελευθέρωσιν της πατρίδος. Προς επιτυχίαν του σκοπού αυτού το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ του οποίου το ΚΚΕ αποτελούσε τον εγκέφαλον και την σποδυλική στήλην, προέβαινε εις την εκτέλεσιν παντός "μη μεθ' ημών" πατριώτου και εις την διάλυσιν όλων των άλλων αντιστασιακών οργανώσεων.

ΤΙ ΣΤΟΙΧΙΣΕ Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΚΚΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Εις την γεωργίαν Δρχ. Νέαι 821.200.000
Εις την κτηνοτροφίαν " " 714.700.000
Εις τα δάση " " 231.800.000
Εις την βιομηχανίαν " " 32.200.000
Εις τας επιχ/σεις κοινής ωφελείας " " 38.600.000
Εις το οδικόν δίκτυον " " 31.700.000
Εις τους σιδηροδρόμους " " 30.900.000
Εις αυτοκίνητα " " 8.300.000
Εις ΤΤΤ " " 29.500.000
Εις οικοδομάς " " 284.000.000
Εις οικοσκευάς " " 286.30.000
Εις τρόφιμα και είδη εμπορίου " " 165.000.000
Εις δημ. υπηρεσίας Τραπέζας κλπ.. " " 11.600.000
Σύνολον ζημιών εις νέας δρχ. " " 3.685.800.000

Άλλες συνέπειες του συμμοριτοπολέμου

Εις τας χώρας όπισθεν του Σιδηρού Παραπετάσματος απήχθησαν περί τας 20.000 ιδιωτών και 28.000 Ελληνοπαίδων οι οποίοι υπέστησαν και υφίστανται συστηματικόν αφελληνισμόν δια να χρησιμοποιηθούν εν καιρώ εναντίον της πατρίδος των.

Εις το εσωτερικόν της Ελλάδος 700.000 ηναγκάσθησαν να εγκαταλείψουν τας οικίας των. Την περίθαλψιν των ανέλαβε το κράτος καθ' όλην την διάρκειαν του συμμοριτοπολέμου και δια πολλούς εξ αυτών μακρόν διάστημα μετά τον συμμοριτοπόλεμον.

Εκ της συνολικής εκ. 440 εκατομμυρίων δολλαρίων συμβολής του Σχεδίου Μάρσαλ 1948-52 εις το πρόγραμμα ανασυγκροτήσεως τα 85% διετέθησαν δια την κάλυψιν των εκ του συμμοριτοπολέμου ζημιών. Αι δαπάναι μόνον δια την περίθαλψιν και την στέγασιν των συμμοριοπλήκτων ανήλθον εις το ποσόν των 785.100.000 δραχμών και 32.366.700 δολλαρίων

ΤΟ ΜΑΥΣΩΛΕΙΟ ΤΟΥ 5/42 Σ.Ε ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ

ΥΠΟ ΕΝΟΣ ΠΑΛΑΙΟΥ ΣΥΜΠΟΛΕΜΙΣΤΗ ΤΟΥ 5/42 Σ.Ε.

Ισχυρότατος και ανίατος ψυχικός πόνος με διεπέρασεν ακαριαίως, όταν ευρισκόμενος στην κεντρική πλατείαν του Αργυροκάστρου στην Αλβανία, διαπίστωσα ότι ο "Εμβέρ-Χότζα", για να συνενώσει τους λαούς της Αλβανίας υπό την ενιαίαν κομμουνιστική συναίνεση, έστεισε πρωτομάς ανωνύμων ηρώων διακριθέντων εις ανυπάρκτους αγώνας της χώρας του κατά των φασιστών.

Η ανωνυμία των ηρώων αυτών θα υφίσταται εφ' όσον αι προτομές εξακολουθούν υπάρχουσες, αγώνες όμως των Αλβανών κατά των φασιστών δεν υπήρξαν, διότι από 7-4-1939 που ο στρατός της φασιστικής τότε Ιταλίας εισέβαλεν στην Αλβανία, μέχρι 5-9-1943 οπότε και διελύθη οριστικώς ο Αλβανικός στρατός ήταν ένας δορυφορικός στρατός του ιταλικού φασιστικού τοιούτου( που πολέμησε και εναντίων μας το 1949-'41), ήτο δε ανθρωπίνως αδύνατον να δημιουργηθεί αντάρτικος αλβανικός στρατός μέσα σε ένα χρόνο (από 5-9-43 έως τον επόμενον σεπτέμβριον του 1944 που έφυγαν και οι Γερμανοί) και μάλιστα αξιόμαχος, ώστε ν' ανδραγαθήσει κατά των Γερμανών.

Ο πόνος μου αυτός έγινε πιό μεγάλος διότι ησθάνθην ότι χιλιάδες συμπολεμιστών μου του έπους 1940-'41, πού έπεσαν τότε εις τα γύρω βουνά έστρεψαν πάνω μου με παράπονο τα βλέμματά των δια την προς αυτούς αδικίαν της Ελληνικής πολιτείας, της Ελληνικής πολιτικής, πνευματικής και στρατιωτικής ηγεσίας και κάθε άλλης εν Ελλάδι αρμοδίας αρχής και εξουσίας προς αυτούς που έδωσαν τη ζωή των διά την ελευθερίαν της πατρίδος μας και όλου του κόσμου.

Με τα συναισθήματα αυτά τότε ενεθυμήθην το ολοκαύτωμα του 5/42 Σ.Ε. του Απριλίου 1944 στο ΚΛΗΜΑ ΔΩΡΙΔΟΣ, το οποίον και μετέβαλεν τον ρούν της εθνικής μας Ιστορίας, και της παγκοσμίου τοιαύτης διότι:

α) Εις το εσωτερικόν της χώρας μας οι ανηλεής σφαγή των 300 παληκαριών του Συν/χου Ψαρρού, όσον οδυνηρά, ανήθική και αποτρόπαιος υπήρξε, τόσο πιό πολύ επέρασε στας ψυχάς και τις σκέψεις των πανελλήνων, οι οποίοι κατανοήσαντες τους σκοπούς υπάρξεως ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, εξοπλίσθησαν με θάρρος αρετή και ανδρεία για να τους πολεμήσουν και να τους αφανίσουν.

β) Εις το εξωτερικόν η άμεσος μετάδοσης από το BBC της Αγγλίας του γεγονότος αυτού, το οποίον μάλιστα είχε χαρακτηρισθεί από το αγγλικόν κοινοβούλιον παμψηφεί, ως το 1ον επεισόδιον του 3ου Παγκοσμίου Πολέμου, συνετέλεσεν ώστε να ορθωθεί εγκαίρως τοίχος αντιστάσεως των λαών κατά του κομμουνισμού και να σωθεί η ανθρωπότητα από αυτόν, και δυστυχώς οι ξένοι γρήγορα το ξέχασαν μετά την ευρείαν εκμετάλλευση του δια τη καλυτέραν εξυπηρέτηση των συμφερόντων των, εις βάρος των Ελλήνων.

ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΝΕΚΡΟΙ ΜΑΣ

Ευθύς ως εδέχθησαν τας φονικάς σφαίρας ή τας δολοφονικάς μαχαίρας των, ακολούθησεν η τυμβωρυχία απογυμνωθέντες όχι μόνο από των τιμαλφών πού έφεραν αλλά και ακόμα ειδών υποδύσεως και ενδύσεώς των. Ηκολούθησεν η προς νεκρούς ασέβεια, διότι έμειναν επί τριήμερον άταφοι και μόνο διά λόγους υγειονομικούς ετάφησαν εις τάφον ή ανοίγματα του εδάφους από τα όμβρια ύδατα, επειδή το έδαφος ήταν σκληρόν και πετρώδες.

Πριν ακόμα γίνει η ταφή τους, εδέχθησαν την προς νεκρούς ασέβειαν από αλλαλάζοντα λαϊκά όργανα (εξ αποστάσεως ολίγων μόνον εκατοντάδων μέτρων) που συνόδευαν λικνιζόμενα γύναια της οργανώσεως του ΚΚΕ <<η ΓΩΝΙΑ της ΓΥΝΑΙΚΑΣ>> και πού έδωσαν θεατρικήν παράσταση προς εξύψωσιν του ηθικού των εκεί Ελασιτών. Ηκολούθησεν αφροντισιά των τάφων δι'αρκετά έτη, λογω της απουσίας μας προς θεραπείαν των προσθέτων βασάνων που βρήκαν την χώρα μας τότε και έτσι η παρατεταμένη διάβρωση του εδάφους από τα όμβρια ύδατα είχαν ως αποτέλεσμα την αποκάλυψιν σκελετών, οπότε "μεροκαματιάρηδες" χωρικοί της περιοχής συνέλεξαν τα ηρωϊκά οστά και τα έθαψαν όπως αρμόζει εις ήρωες, οπότε και άρχισαν εκ νέου αι ανευλάβειαι προς αυτά ήτοι :

 Άρχισε εκδηλουμένη η προς νεκρούς ιεροσυλία από τους υποψηφίους δι'εκλογήν βουλευτάς διαφόρων κομμάτων, οι οποίοι ήθελαν να προσελκύσουν ψηφοφόρους, εκμεταλλευόμενοι τα έντονα αισθήματα από την σφαγήν των συνανθρώπων της περιοχής και άρχιζαν τον προεκλογικόν των αγώναν τελούντες μνημόσυνον στον τάφο των νεκρών, αν και το 5/42 Σ.Ε. ΔΕΝ ΕΙΧΕ ΚΑΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΧΡΟΙΑ και ουδέποτε κατά την 9μηνο υπηρεσίαν μου εις αυτό δεν συνήντησα πολιτικό πρόσωπο ή άκουσα πολιτικόν λόγον.

Το φαιδρό των εκδηλώσεων αυτών ήτο η πεζή και η επί ημιόνων μετάβασίς των στο χωριό ΚΛΗΜΑ απρόσιτιν τότε εις τροχόν. Από την κώμη ΕΥΠΑΛΙΟ, όπου υποχρεωτικά διέμεναν. Κατά τον χρόνο της διακυβερνήσεως της χώρας μας από την στρατιωτικήν κυβέρνησιν επραγματοποιήθησαν μερικά από τα οφειλόμενα στους μεγάλους νεκρούς μας ήτοι :

α) Κατεσκευάσθη ασφαλτοστρωμένη οδός συνδέσασα τον τόπο της μεγάλης θυσίας με το οδικόν δίκτυον της χώρας μήκους (4) χιλιομέτρων περίπου και έτσι έγινε προσιτή η επικοινωνία καθ' όλην την διάρκειαν του έτους.

Το έργο του Ψαρρού & της ΕΚΚΑ

   Και τώρα που τα οστά του Ψαρρού και των ανταρτών του αναπαύονται στο Μαυσωλείο που έχει ανεγερθεί με τις φροντίδες του γράφοντος στο τόπο της θυσίας των στο Κλήμα, και σε βάθος χρόνου πλέον που βοηθά στην ενατένιση των γεγονότων με νηφαλιότητα, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι:

1. Την όλη κατεύθυνση της ΕΚΚΑ για τον Εθνικό Αγώνα, ο Ψαρρός την ετήρησε στο ακέραιο, με θρησκευτική ευλάβεια, ασχέτως και ανεξαρτήτως προς αντίθετες ενέργειες μερικών υφισταμένων του Αξιωματικών. Η προσπάθεια της ΕΚΚΑ συνεκεντρώθη στην απολύτρωση του Ελληνικού λαού από την εθνική δουλεία.

2. Σ' αυτήν εχρησιμοποιήθη όλη η αγωνιστικότητα των οπαδών και των μαχητών της. Καμμιά άμεση ή έμμεση πίεση δεν ασκήθηκε ποτέ σε κανένα.

3. Με το ίδιο πνεύμα συμπεριεφέρθη η ΕΚΚΑ και απέναντι των πληθυσμών της περιοχής που έδρασαν οι ανταρτικές της Μονάδες. Κανένα ίχνος βίας ή τρομοκρατίας είτε οιασδήποτε πιέσεως ενεφάνισε ποτέ. Περιόρισε τη δράση της εντός του αυστηρώς στρατιωτικού πλαισίου, πάντοτε σύμφωνα με τις εντολές του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής, και κατά τρόπο που δεν παρείχε κατά το δυνατόν αφορμές γι' αντίμετρα των κατακτητών εναντίον των πληθυσμών. Γι' αυτό στην εκλογή των τοποθεσιών, των μεθόδων και των ευκαιριών δράσεως κατά του εχθρού, επεδίωκε πάντοτε να μην εκτίθεται ο πληθυσμός και να μη υφίσταται αντίποινα ή άλλες καταστροφές από αυτόν.

4. Επεδίωκε με επιμονή και σταθερότητα την πραγματοποίηση της ενότητας και της συνεργασίας μεταξύ των Οργανώσεων. Και απέναντι των άλλων Οργανώσεων η στάση της ΕΚΚΑ ήταν καθ' ολοκληρίαν ειλικρινής και αδελφική, μάλιστα υπέρ παν όριο υποχωρητική σε κρίσιμες ώρες, για ν' αποσοβηθεί, πάση θυσία, εμφύλιος πόλεμος.

Γι' αυτό είναι ανάξιο κάθε διαψεύσεως το αναγραφόμενο στο βιβλίο του Λοχαγού Μυριδάκη "Αγώνες της φυλής και Εθνική Αντίσταση" (τόμος 20ς σελίς 131) ότι "είχε υπογράψει προκήρυξη εναντίον του Ζέρβα", ότι "ήταν προδότης γιατί συνεργάζετο με τους Γερμανούς" ότι "είχε διατάξει προφορικά το Λοχαγό Δεδούση να επιτεθεί και αυτός εναντίον (του Ζέρβα) μαζί με τους ΕΛΑΣίτες, πλην, όταν του ζητήθηκε έγγραφη διαταγή αρνήθηκε να την δώσει".
Ολ' αυτά είναι ασύστολα ψεύδη, που δεν έπρεπε ούτε καν να τα διανοείται κανείς.

5. Ποτέ δεν υπέβαλε σε βασανιστήρια ή σκότωσε αντάρτες του ΕΛΑΣ, που συνελάμβαναν οι Μονάδες του αιχμαλώτους. Τους απελευθέρωνε σε λίγες μέρες για να τον πολεμήσουν και πάλιν με φανατισμό.

6. Και όταν, παρά τις υποσχέσεις και τις διαβεβαιώσεις εκ μέρους του ΕΛΑΣ, περί αδιαταράκτου συνεργασίας, υπέστη εντελώς αδικαιολόγητες επιθέσεις, δεν εδίστασε ν' αποσύρει το Σύνταγμά του και εν συνεχεία, κατόπιν της αδιαφορίας των Βρετανών συνδέσμων έναντι των εκκλήσεων να μεσολαβήσουν, να δεχθεί τη διάλυση της Μονάδας του για ν' αποφύγει τον άφευκτο αδελφοκτόνο αγώνα.

7. Ακόμη και τα τρία έγγραφα (9/4/44, 15/4/44, 16/4/44) που καταχωρήθηκαν στα παρα-πάνω, δεν αποτελούν, μόνον, μια τρόπον τινά, εθνική και πολιτική διαθήκη του Ψαρρού, δεν αποτελούν μόνον παράδειγμα γενναιότητος και αρετής, αλλά καταγράφουν συγχρόνως (προ παντός τα δύο πρώτα) προς τον Πρόεδρο της ΠΕΕΑ και την V Ταξιαρχία του ΕΛΑΣ, προς ποιά Kατεύθυνση πρέπει ν' αναζητηθούν οι εθνικές και πολιτικές ευθύνες ως προς τη σύγκρουση μεταξύ ΕΛΑΣ και 5/42 και τη διάλυση τόυ τελευταίου.

8. Αξίζει να επισημάνουμε, τέλος, τον ήρεμο, σταθερό και γενναίο τρόπο με τον οποίον εκάλυψε τις προκλήσεις, τις αυθαιρεσίες και την ανυπακοή των Αξιωματικών του και του Δεδούση εντός τους 5/42, και τον αγώνα που διεξήγαγε για να τους σώσει. Εθυσιάσθη αυτός για να σωθούν οι υπ' αυτόν.

Αυτή ήταν η στάση του Αρχηγού της ΕΚΚΑ έναντι των μαχητών του, των οπαδών της Οργανώσεως καθώς και των άλλων Εθνικοαπελευθερωτικών Οργανώσεων. Η ΕΚΚΑ χάρις στη προσωπικότητα και τις ενέργειες του Ψαρρού υπήρξε, από πάσης απόψεως, η εντελώς άψογος εθνικοαπελευθερωτική Οργάνωση. Δεν ήταν η μεγαλύτερη σε αριθμό ανταρτών. Ήταν, όμως, ασφαλώς η πρώτη σε ηθική δύναμη. Γεγονός που έχει την αναγνώρισή του στη συνείδηση του λαού.

Δυστυχώς η στάση του ΕΑΜ έναντι της ΕΚΚΑ ήταν όλως διόλου διαφορετική: αντίδραση, δυσπιστία, δόλος, εξόντωση. Η μοίρα των μαχητών της ΕΚΚΑ και του Στρατιωτικού Αρχηγού της υπήρξε η τραγικότερη δυνατή για τους ευγενέστερους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης. Εν τούτοις, παρά τις αποκαρδιωτικές συνθήκες, η ηγεσία της Οργανώσεως είχε το ψυχικό σθένος να επιμείνει στον Καλό και Ενιαίο αγώνα μέχρις εσχάτων, και να πιεί μέχρι τέλους το "πιο πικρό ποτήρι" .
Ήταν, πραγματικά, ένα δράμα προς αποφυγήν που δεν πρέπει να επαναληφθεί μελλοντικά. Ένα δράμα από το οποίο προκύπτει, σαν συμπέρασμα, η υποχρέωση του Ελληνικού λαού να είναι πάντοτε ενωμένος κλείνοντας τ' αυτιά του στις σειρήνες του διχασμού.

Αξιοσημείωτη είναι η απάντηση του Καρτάλη όταν, σε επίσημη συγκέντρωση, ερωτήθηκε για τις συνθήκες του φόνου του Ψαρρού. Είπε με καταφανή συγκίνηση: 
"Ο Συνταγματάρχης Ψαρρός ήταν ένας επιστήθιος φίλος μου. 
Νομίζω ότι, εις τιμήν της μνήμης του, πρέπει να ειπώ ότι ο Συνταγματάρχης δεν θα μου συνεχώρει ποτέ αν αι συνθήκαι του φόνου του εγίνοντο αιτία διαιωνίσεως της εθνικής διαιρέσεως".

 

  

"ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ Ε.Κ.Κ.Α 1941-1944"

ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΣΤ. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Η ΟΜΙΛΙΑ του Γ. ΚΑΡΤΑΛΗ κατά το Συνέδριο του Λιβάνου από τα στενογραφημένα πρακτικά (τα οποία παρουσιάζουν κενά που επισημαίνονται όπως και ολίγες ασαφείς διατυπώσεις)

Γ. ΚΑΡΤΑΛΗΣ (Πρώην Υπουργός, Αντιπρόσωπος της ΕΚΚΑ).

Με μεγάλη ικανοποίησιν ήκουσα τας δηλώσεις του κ. Προέδρου της Κυβερνήσεως. Επί των περισσοτέρων σημείων θα μου επιτρέψετε κατά την συζήτησιν των λεπτομερειών να επανέλθω.

Αυτήν την στιγμήν θέλω να υπογραμμίσω δύο σημεία των δηλώσεων του κ. Προέδρου της Κυβερνήσεως. Το σημείον της μονοπωλήσεως του αγώνος εκ μέρους του ΕΑΜ και το σημείον της τρομοκρατίας εις την ύπαιθρον.

Θα παρακαλέσω το συνέδριον να καταλάβει, ότι, ομιλώ με μίαν βαθυτάτην ψυχικήν θλίψιν, όχι διά τα πολιτικά επακόλουθα μιάς πράξεως αγριότητος εναντίον μας, αλλά διότι έχασα ένα αγαπητόν φίλον και ένα σύντροφον, ο οποίος υπήρξεν υπόδειγμα αρετής. Γι' αυτό τον λόγον θα παρακαλέσω, ακόμη, τους κ.κ. Αντιπροσώπους του ΕΑΜ να με συγχωρήσουν, εάν κατά την διάρκειαν της ομιλίας μου φύγω, έστω και προς στιγμήν, από την αντικειμενικότητα. Θα παρακαλέσω επίσης το Συνέδριον να συγχωρήση την αναφοράν μου εις γεγονότα, εάν δεν είναι απολύτως ακριβή, διότι αι οδηγίαι της Υπηρεσίας διαφυγών ήσαν να μη πάρω μαζύ μου απολύτως κανένα χαρτί και ως εις τούτου, νομίζω, ότι είναι άθλος μνήμης η αναφορά των περιστατικώνκαι η λεπτομερής έκθεσίς των.

Η μονοπώλησις του Αγώνος Αντιστάσεως και η ΕΚΚΑ.

Η δολοφονία, και υπογραμμίζω την λέξιν δολοφονία, του μακαρίτου Ψαρρού, δεν είναι ένα μεμονωμένον επεισόδιον. Είναι το τραγικόν τέλος μακράς σειράς πράξεων, των οποίων θύμα υπήρξεν η ΕΚΚΑ.
Ο κ. Πρόεδρος της ΠΕΕΑ και ο κ. Ρούσσος μας είπαν χθές, ότι πολλοί είναι οι πταίσαντες, διότι δεν ήκουσαν την φωνήν του Λαού και δεν έλαβαν μέρος εις τον απελευθερωτικόν αγώνα. Ημείς, δεν ξέρω, δεν θα είπωμεν ευτυχώς ή δυστυχώς, την ακούσαμε πρώτοι, πολύ πριν της εκδηλώσεως του ΕΑΜ και ΕΛΑΣ και ηναγκάσθησαν, τα πρώτα σώματά μας να διαλυθούν, λόγω πιέσεως των Γερμανών το 1940-41.
Την ηκούσαμε εν έτει 1941, τον Ιούνιον, όταν οι Ιταλοί δεν είχαν φθάσει ακόμη εις την Πελοπόννησον, ενώ ευρισκόμην καθ' οδόν εις την περιοχήν Τριπόλεως, ίνα συγκεντρώσω όπλα προς δημιουργίαν αντιστάσεως.
Την ηκούσαμε είπα ευτυχώς ή δυστυχώς, διότι η σειρά των θυμάτων και τα πλήγματα, τα οποία επέφερεν αυτή η αποδοχή εις την φωνήν του Λαού είναι τέτοια, ώστε σήμερα, αν μου έλεγαν να ξανανεβώ στο βουνό, να επαναλάβω το θλιβερό πείραμα, το οποίον ετελείωσε με την δολοφονίαν του Ψαρρού, δεν θα το επιχειρούσα.
Οφείλω να δώσω μίαν μικράν εικόνα των γεγονότων:

Η οργάνωσίς μας είχε δύο σκοπούς: την εθνικήν και κοινωνικήν απελευθέρωσιν. Το πρόγραμμά μας εδημοσιεύθη και δεν θα σας κουράσω. Ο πρωταρχικός κοινωνικός μας σκοπός ήτο, ότι δεν θα ασκήσωμεν ουδεμίαν πολιτικήν βίαν επί των οπαδών μας. Επανειλημμένως δε ο ίδιος είπα εις τους οπαδούς μας, ότι είμεθα σύμμαχοι διά τον πρώτον σκοπόν, διά την Εθνικήν απελευθέρωσιν. Εάν μετά την Εθνικήν απελευθέρωσιν, όταν θα διαλυθούν τα σώματα, η ηγεσία της ΕΚΚΑ θα έχη αποκτήση την εμπιστοσύνην, τότε θα είμεθα εις το δεύτερον στάδιον της επιβολής μιάς κοινωνικής μεταρρυθμίσεως.
Η στάσις μας, αλλά και ο τρόπος με τον οποίον διεξαγάγομεν άνευ βίας, άνευ τρομοκρατίας, πιστοί εκτελεσταί των διαταγών της Μ. Ανατολής μας είχε δώσει ένα κύρος τέτοιο, ώστε, νομίζομεν ότι ήτο πανθομολογούμενον γεγονός εις την Αθήνα, είμεθα μικροί, αλλά ηθικώς μεγάλοι.

Η ιστορία των σχέσεών μας με το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, νομίζω, ότι είναι μία ζώσα απάντησις εις τους ισχυρισμούς του κ. Ρούσου μετά, την άτυχη διάλυσιν αυτών των σωμάτων εις την Μακεδονίαν. Και αυτό οφείλω να υπογραμμίσω, ότι και εκεί παραχωρήσαμε την εφημερίδα μας «Ελευθερία» εις το ΕΑΜ. Θέλω να σας είπω, τι πνεύμα συνεργασίας μας διείπε και εξηκολούθησεν η«Ελευθερία» εις την Θεσσαλονίκην και την εχρηματοδοτούσαμε με τα μέσα, τα οποία ευρήκαμε.
Εν έτει 1943 απεφασίσθη η δημιουργία ανταρτικών σωμάτων εις την περιφέρειαν Ναυπάκτου, διότι ενομίζομεν, ότι η περιφέρεια Ναυπάκτου δεν ήτο στρατιωτικός στόχος και ότι οτόπος ήτο κατάλληλος διά τον απελευθερωτικόν αγώνα, αλλά και διά την παρακολούθησιν των κινήσεων του εχθρού.

Ο μακαρίτης Ψαρρός εβγήκε στο βουνό. Εθεώρησε καθήκον του να επισκεφθή τον τότε αρχηγόν του ΕΛΑΣ, του εδήλωσεν ότι είχεν έλθει να κάμη σώματα, του εκοινοποίησε το πρόγραμμά του και του είπε, ότι ήθελε μία στενή συνεργασία.

Η απάντησις του Άρη ήτο μία ατελείωτος σειρά υποσχέσεων, ότι ήτο σύμφωνος, ότι θα βοηθούσε και ότι ο μόνος σκοπός ήτο η εκδίωξις του εχθρού.
Την 10.5.1943 ελήφθη διαταγή του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής προς εκτέλεσιν επιχειρήσεως. Η διαταγή μάλιστα περιείχε και το εξής περίεργον σημείον: Μέρος του οπλισμού του 5/42 να παραδοθή εις το ΕΑΜ, διότι επρόκειτο να γίνη επιχείρησις από κοινού και ότι ο οπλισμός του ΕΑΜ εθεωρείτο ανεπαρκής. Εκαλείτο δε ο συνταγματάρχης Ψαρρός να συναντηθή μετά του ΕΑΜ, όπου θα εγίνοντο τα τελικά σχέδια διά την εκτέλεσιν της επιχειρήσεως αυτής.

Πράγματι, την 13ην ο Ψαρρός αφίχθη, κατηρτίσθησαν τα σχέδια και έμειναν σύμφωνοι. Αντήλλαξαν συνθήματα και παρασυνθήματα και ο μέν Άρης είχε θέσιν εις το Μαυρολίθαρο, οι δε άλλοι εις το Τιγάνι και κατόπιν έπεσαν οι άνδρες να κοιμηθούν.
Την νύκτα τμήματα του ΕΛΑΣ περιεκύκλωσαν τας οικίας των ανδρών και έθεσαν τους Αξιωματικούς υπό κράτησιν. Ο Άρης ο ίδιος έφθασε κατόπιν στο χωριό. Παρατηρηθείς υπό τουΨαρρού διά τα διατρέξαντα, απήντησεν ότι είχε διαταγάς της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΑΜνα προβή εις τον αφοπλισμόν.
Εζητήθη μία προσχώρησις όλων των Αξιωματικών εις τον ΕΛΑΣ. Ο συνταγματάρχης Ψαρρός ηρνήθη και εκρατήθη αιχμάλωτος. Ο αντισυνταγματάρχης Λαγγουράνης υπέγραψε δήλωσιν και αφέθη ελεύθερος.
Εις το Μαυρολίθαρο έφθασε ο τότε Ταξίαρχος (Μάϊερς) να δη τι συμβαίνει και πως ήρχισεν ο εμφύλιος πόλεμος.
Ο Ψαρρός είπε τότε μπροστά στον Άρη: «Ξέpεις ότι κηpύσσεις τον εμφύλιoν πόλεμον;».
Ο δε Άρης απήντησε: «Εκηρύχθη προ πολλού».
«Κτυπήσατε και αφωπλίσατε ένα τμήμα του στρατού Μέσης Ανατολής», του είπεν ο Ψαρρός
και ο Άρης απήντησε: «Είμεθα ο μόνος στρατός της Μέσης Ανατολής».

Κατόπιν ισχυροτέρας πιέσεως της Αγγλικής Αποστολής αφέθη ελεύθερος ο Ψαρρός και επέστρεψεν ο στρατηγός Σαράφης με τον Τζίμα. Αφού το όλον γεγονός εξητάσθη εκ νέου, εις το Καρπενήσι, απεφασίσθη η επανίδρυσις του τμήματος και εδόθη εις το επεισόδιον ο χαρακτηρισμός μιάς «παρεξηγήσεως». Ο Ψαρρός ανεχώρησεν εκ νέου, εδημιούργησεν τμήματα εδέχθη ρίψεις αγγλικάς διά τον εξοπλισμόν και ήρχισεν να συντάσσεται εις τμήμα επιθετικόν. Συνεκεντρώθη εις θέσιν Ταράτσα της Γκιώνας.

Εν τω μεταξύ εις τας Αθήνας, εζητήσαμεν από την Κεντρικήν Επιτροπήν του ΕΑΜ αν υπήρχεν καμμία αντίρρησις -είχαμε την λεmότητα- αν ήθελαν να αγωνισθούμε εναντίον του κοινού εχθρού και μας απήντησαν, ότι δεν υπήρχεν ουδείς λόγος, να μην υπάρχουμε και εμείς εις τα βουνά.

Την 20ην Ιουνίου επληροφορήθημεν συγκέντρωσιν σοβαράν του ΕΛΑΣ εις την περιφέρειαν της Ταράτσας, υπό την αρχηγίαν του Λοχαγού Γεωργιάδη. Εστείλαμε ένα τηλεγράφημα και εζητήσαμε διά την αποφυγήν συρράξεως την επέμβασιν της Αγγλικής Αποστολής, δηλώσαντες, ότιαν μας επιτεθή το ΕΑΜ θα επιτιθέμεθα και εμείς».
Την 23ην Ιουνίου έλαβεν ο Ψαρρός τελεσίγραφον του Νικηφόρου, ο οποίος έλεγεν ότι το τμήμα θα διαλυθή η δε τύχη των θα εξαρτηθή από τον ΕΛΑΣ. Ο συνταγματάρχης Ψαρρός ηρνήθη. Έγινε μάχη, η οποία διήρκεσε όλην την ημέραν, κατά την διάρκειαν της οποίας απεκρούσθησαν τα τμήματα του ΕΛΑΣ. Αλλά ο μακαρίτης Ψαρρός δεν ήθελε ποτέ να υπάρξη εμφύλιος πόλεμος και απεφάσισε την διάλυσιν του Σώματος και την αποστολήν των αξιωματικών εις τας Αθήνας. Ο ίδιος επήγεν εις το Αίγιον.

Αρχίζει η πρώτη φάσις της δημοκρατικής οργανώσεως της ελευθερίας του πνεύματος, η οποία υπήρχεν εις το Βουνό.
Επείσθησαν οι άνδρες να παραδώσουν τον οπλισμόν. Εσημειώθησαν μερικαί ταραχαί και ο Λοχαγός Δικαίος (Κούτρας) εδιώκετο ως κοινός ληστής. Επ' αυτού υπάρχει έκθεσις της Αγγλικής Στρατιωτικής Αποστολής.
Εις το Αίγιον αφίχθη Άγγλος αξιωματικός, ο οποίος παρεκάλεσεν εκ μέρους του Ταξιάρχου και της Στρατιωτικής Αποστολής τον Ψαρρόν να έλθη εις την θέσιν του. Του είπεν, ότι διαβιβάζει την σκέψιν, ότι θα τιμωρηθούν αυστηρώς οι ένοχοι του ΕΛΑΣ και εξέφρασε την ανάγκηυπάρξεως εις το βουνό, ανθρώπων της στρατιωτικής αξίας του και θάρρους.

Ενθυμούμαι μίαν συνομιλίαν τραγικήν με τον Ψαρρό εκείνην την ημέραν. Εγώ υποστήριξα ότι πρέπει να πάμε προς συνάντησιν του Έντυ στο (...) (κενό στενογράφησις) νομίζω. Του είπα, ότι θα μπούμε σε εμφύλιο πόλεμο. Τον έπεισα, κακώς τον έπεισα.
Την 27ην Ιουλίου μας εδέχθη η Αγγλική Στρατιωτική Αποστολή, μας έταξε τα πάντα εκείνην την ώραν. Ηρνήθημεν και ηρνήθημεν, διότι ηθέλαμε να έχωμεν την συγκατάθεσιν του ΕΛΑΣ. Σχεδόν αμέσως, κατόπιν είδα τον στρατηγόν Σαράφην, τον Τζίμαν και τον Σαμαρινιώτην (Σ.Ε. εννοεί τον Άρη γιατί Τζίμας και Σαμαρινιώτης ήσαν ταυτοπρόσωποι) και τους είπα: «Θέλετε, Κύριοι, να ξαναφτιάξουμε αυτά τα σώματα; Θέλετε να αγωνισθούμε ή δεν θέλετε; Προϋπόθεσις όμως της θελήσεως αυτής είναι να τιμωρήσετε τους υπευθύνους και ότι εις το μέλλον θα έχωμεν την εγγύησιν της πλήρους συνεργασίας, άνευ προστριβών".
Ομοφώνως οι κ.κ. στρατηγός Σαράφης, Τζίμας και Σαμαρινιώτης μου είπαν ότι παρίστατο ανάγκη υπάρξεως του Σώματος αυτού. Εις την συζήτησιν του Γεν. Στρατηγείου την ημέραν εκείνην επροτάθη ο ταχύτερος εξοπλισμός του τμήματος και έλαβαν την υποχρέωσιν το ΕΑΜ, αφ' ενός να τιμωρήση τους υπευθύνους, αφ' ετέρου να επιστρέψη εις το 5/42 τον οπλισμό των 200.

Εζητήθη από την Αγγλικήν Στρατιωτικήν Αποστολήν, προς αποφυγήν προστριβών εις την περιφέρειαν αυτήν, η ανάθεσις εις τον συνταγματάρχην Ψαρρόν της Αρχηγίας. Το εδέχθη ο ΕΛΑΣ. Απεφασίσθη η αναχώρησις. Ο μακαρίτης συνταγματάρχης Ψαρρός έσπευσεν προς ανασυγκρότησιν του τμήματος και παρέμεινα εγώ εις την Νερ6ϊδαν. Εις την Νεράϊδαν αφίχθη η Αντιπροσωπεία του ΕΛΑΣ, επί κεφαλής της οποίας ήτο ο Γραμματεύς του Κ.Κ.
Ο κ. Σιάντος προσεκάλεσε τον Ψαρρόν εις μίαν σύσκεψιν. Την παραμονήν μας είπαν, ότι δεν δέχεται την ανασυγκρότησιν του τμήματος, και ότι ούτη εθεωρείτο περίεργος και στάσις εχθρική απέναντι του ΕΑΜ.

Μας είπεν, επίσης: «Εφ' όσον θέλετε να πολεμήσετε ελάτε σε μας». Και μας είπεν, εις το τέλος: «Στο κάτω - κάτω της γραφής γιατί δεν μπαίνετε στο ΕΑΜ;». Του απαντήσαμεν ότι οι Αντιπρόσωποι ενέκριναν την σύστασιν αυτήν και αυτός μας είπεν: «Εγώ και η Κεντρική Επιτροπή των Αθηνών είμεθα αι ρυθμισταί της καταστάσεως».
Αυτά θέλω να σας πω, για να σας αποδείξω, ποίον σκόπιμον χάος υπάρχει εις την οργάνωσιν αυτήν.

Ο κ. Ρέντης μας ανέφερε μίαν επιστολήν, εις την οποίαν διαιρούνται οι Έλληνες εις ΕΑΜίτες και Γκεσταπίτες.
Μας είπεν ο Σιάντος, γιατί δεν μπαίνεις εις το ΕΑΜ; Του είπαμεν ότι δεν μπαίνουμε στο ΕΑΜ για δύο λόγους Αφ' ενός, πρόκειται να στρατολογήσωμε τα πρόσωπα εκείνα, τα οποία διά τον φόβον του κομμουνισμού δεν εισέρχονται εις το ΕΑΜ και αφ' ετέρου, διότι νομίζομεν, ότι μόνοι είμεθα εις θέσιν να κρίνωμεν τας ανάγκας του Απελευθερωτικού Αγώνος.
Ο κ. Σιάντος εξεμάνη και είπεν: «Πας τις αρνούμενος να συνεργασθή με το Κ.Κ. θα θεωρηθή Γκεσταπίτης».

Ηναγκάσθην να φύγω και επέστρεψα προς τον Ψαρρόν.
Αυτό το επεισόδιον είναι μόνον μία ντοκουμεντασιόν διά την επιστολήν του κ. Ρέντη.

Εφύγαμε για την Αίγυπτον. Εις την Αίγυπτον είναι παρόντα μέλη της Αποστολής, νομίζω ότι ουδείς εκ μέρους της τότε Αποστολής και του ΕΑΜ, είχε το παραμικρόν παράπονον ή την υπόνοιαν ότι το μέτωπόν μας ήτο ενιαίον και όμως παρ' όλα τούτα την ιδίαν εποχήν, καθ' ην ο ΕΔΕΣ, η ΕΚΚΑ και το... υπεστήριζαν μίαν άποψιν των Συμμάχων και της τότε Κυβερνήσεως του Καιρου, το ΕΑΜ προέβη εις την διάλυσιν δύο εκ των ομάδων μας εις την Πελοπόννησον ακριβώς τηνεποχήν εκείνην. Εννοείται, ότι η διάλυσις έγινεν με όλας τας γνωστάς μεθόδους.

Εφθάσαμεν εις την Ελλάδα τον Σεπτέμβριον. Προτού, όμως, φθάσωμεν συνέβη το εξής περίεργον. Ο κ. Ρούσσος και ο κ. Πρόεδρος (Γ. Παπανδρέου) μας ωμίλησαν διά συμμαχικόν αγώνα. Επρόκειτο να παραδοθή η φρουρά του Λιδωρικίου, η Ιταλική φρουρά εξ 650 ανδρών. Τμήματα δικά μας κατέβηκαν και επρότειναν να παραδοθή η φρουρά εντός ωρών. Τότε ενεφανίσθησαν τμήματα το ΕΛΑΣ και ο Καθηγητής Πάνος εδήλωσεν το εξής: «Δεν έχετε δικαίωμα να εμφανισθήτε εις την κοιλάδα και αν θέλετε να επιτεθήτε εναντίον των Ιταλών θα σας κτυπήσωμεν ημείς».
Και αυτό, διότι εφοβείτο ο ΕΛΑΣ, ότι τα 650 τουφέκια των Ιταλών θα εμπλούτιζαν την ΕΚΚΑ. Αλλά η κατάστασις, όταν έφθασα, ήτο έτι χειροτέρα. Η δικαιολογία ήτο η εξής: Ένα τελεσίγραφο του συνταγματάρχου Ζούλα, ότι εφ' όσον εξακολoυθoύν αι συνομιλίαι εις την Αθήνα δια συνεννόησιν με το ΕΑΜ, θεωρώ πάσαν στρατολογίαν ως παράνομον και εχθρικήν πράξιν.

Επήγα έως εκεί με τον παριστάμενον εδώ κ. Ρούσον, είδα τον Ζούλα και τον ερώτησα: «Υπεγράψαμεν συμφωνητικόν; Είμεθα μέλη του Κοινού Στρατηγείου; Αν σήμερα διεξάγωνται ομιλίαι δεν μπορείτε να μας εμποδίσετε». Ήρχισε τότε να μου αναπτύση μίαν επιχειρηματολογίαν, ότι θα παρεμποδίζαμε τα σχέδια της καθόδου εις τας Αθήνας και ότι έπρεπε να διατηρηθή η οδός Αθηνών.
Ετελειώσαμεν το επεισόδιον αυτό και αρχίζει ο εμφύλιος πόλεμος την lOην Οκτωβρίου, με τον ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ. Ημείς συμπαθώς εβλέπαμε τον αγώνα του ΕΑΜ, διότι ενομίζαμεν ότι υπήρχεν έδαφος συνεννοήσεως και υπήρχεν μία ιδεολογική συγγένεια μεταξύ μας και διότι ενομίζαμεν ότι τω όντι υπήρχε μία συνεργασία του ΕΔΕΣ μετά του εχθρού.
Ο Ζούλας μας έστειλεν άλλο τελεσίγραφον. "Αν δεν εκδηλωθήτε μαζί μας, είσθε εναντίον μας και θα διαλυθήτε".

Έρχονται τώρα μία σειρά επεισοδίων, με τα οποία δεν θέλω να σας κουράσω. Έρχεται η κατάληψις του Λιδωρικίου. Αμέσως τελεσίγραφον. Εζητήσαμε την έκθεσιν εις τας τρεις οργανώσεις, αι οποίαι είχαν υπογράψει, εζητήσαμεν εις την περιφέρειαν Λειβαδιάς κλπ. Η απάντησιςτου ΕΑΜ ήτο ότι αν τολμήσουμε να στείλουμε τμήματα η πράξις θα θεωρηθή εχθρική και ότιπάσα άλλη ενέργεια πρέπει να θεωρηθή ύποπτος. Παρ' όλα αυτά ο Λαός εψήφισεν υπέρ ημών εις τας εκλογάς.

Ρούσος: Μήπως αυτό είναι εναντίον της δημοκρατικότητος;
Καρτάλης: Καταργήσατε μίαν Επιτροπήν. Επήγατε και εσπάσατε στο ξύλο όλην την περιφέρειαν. Την παραμονήν των εκλογών εις την Άμφισσαν συνελάβατε τέσσερις υποψηφίους κοκ. Αυτό ήτο η δημοκρατικότης της οργανώσεως;

Έρχεται το δεύτερον περίεργον φαινόμενον, το περιεχόμενον του τελεσιγράφου του ΕΑΜ. Διετάχθημεν υπό του Γενικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής να προβώ μεν εις την απελευθέρωσιν Άγγλων αιχμαλώτων. Μετά την κατάληψιν της Λέρου και της Δωδεκανήσου, αριθμός Άγγλων αιχμαλώτων εκομίζετο εις Γερμανίαν. Η διαταγή ήτο να προβώμεν εις σαμποτάζ, να επιτεθώμεν εναντίον της φρουράς και να απελευθερώσωμεν περί τους χιλίους Άγγλους αιχμαλώτους.

Το τμήμα μας εξεκίνησε και έλαβε θέσιν μάχης την 2.12.43 εις την γραμμήν προς το... υπό δυσκολωτάτας συνθήκας, διότι έπρεπε να έχωμεν επαφήν ασυρμάτου με το Κάϊρον. Όταν ετάχθημεν εις την περιφέρειαν αυτήν, περιμέναμε δύο - τρείς ημέρας, όπου εμφανίζεται ο συνταγματάρχης Ζούλας, ο οποίος δίδει το εξής σύνθημα: «'Η θα αποσυρθήτε από την γραμμήν αυτήν ή θα σας κτυπήσω». Ο Άγγλος του είπεν, ότι εκτελούμε διαταγήν του Συμμαχικού Στρατηγείου. Η απάντησις ήτο ότι: «εγώ δε γνωρίζω παρά τας διαταγάς του Στρατηγείου του ΕΛΑΣ, οι Άγγλοι αιχμάλωτοι, ας μείνουν αιχμάλωτοι».

Εδώ κάμνω μίαν παρένθεσιν, ότι είχε διαταγήν και το ΕΛΑΣνα παραλάβη το τραίνο αυτό. Δεν θέλω να αναφέρω ονόματα αξιωματικών. Είχε διαταχθή και το ΕΛΑΣ, αλλά μου εδήλωσαν, ότι είχαν εντολήν να μη προβούν εις την πράξιν αυτήν.

Ερχόμεθα τώρα εις την τελευταίαν φάσιν του δράματος αυτού: Το ΕΛΑΣ, και νομίζομεν ότι θα είναι πλέον πεποίθησις της συνδιασκέψεως αυτής, είδε μετά τον εμφύλιον πόλεμον και την αποτυχίαν της επιθέσεως εναντίον του Ζέρβα, ότι δεν μπορεί να μονοπωλήση τον αγώνα. Αμέσως εζήτησε την άμεσον μονοπώλησιν του αγώνος αυτού και επρόκειτο να δημιουργήση μίαν Κυβέρνησιν των Βουνών, εις την οποίαν εκαλούντο οι τρεις οργανώσεις και οι λοιποί. Επήγαμε προς συνάντησιν των Αντιπροσώπων του ΕΑΜ εις το... και εις την Πλάκα. Προηγήθη μία συνάντησις εις το Κεράσοβο μετά του Γραμματέως κ. Σιάντου και λοιπών μελών της Απελευθερωτικής Επιτροπής ΕΑΜ - ΕΛΑΣ. Εκεί μας έθεσαν το εξής ερώτημα: «Δέχεσθε να κάμωμε μίαν Επιτροπήν του Βουνού;» Η απάντησις μας ήτο: «Δεχόμεθα να κάμωμεν μίαν Επιτροπήν υπό τον όρον, ότι η Επιτροπή θα ήρχετο εις συνεννόησιν μετά των πολιτικών Κομμάτων και Κυβερνητικού συγκροτήματος Καΐρου. Δια να μη δημουργηθή η διάσπασις της ενιαίας Διοικήσεως.

Επήγομεν εις την Πλάκαν. Φαντάζομαι ότι οι περισσότεροι των Αντιπροσώπων έχουν γνώσιν αυτού. Δύο θέματα ήσαν τα κύρια: Η ενοποίησις του στρατού και η δημιουργία Επιτροπής. Η θέσις της ΕΚΚΑ ήτο σαφής. Δεχόμαστε να κάμωμεν μίαν διαπραγμάτευσιν. Απεκρούσθη η προθεσμία των 10 ημερών. Μας εζήτησαν την δέσμευσιν, ότι, εάν αποτύχωμεν, να προβώμεν εις την ίδρυσιν μιάς Κυβερνήσεως. Η απάντησίς μας ήτο να δούμε το λαϊκόν αίσθημα και ύστερα να αποφασίσωμεν. Όλα αυτά όμως αποκρούσθησαν.

Το δεύτερον σημείον ήτο η ενοποίησις του στρατού. Το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, αυτό το οποίον δεν επέτυχε διά της πιέσεως και συγχωνεύσεως, εζήτησε να το επιτύχη διά της πλαγίας οδού. Μας εζήτησαν να ευρύνωμεν το Επιτελείον. Ηρνήθημεν. Και έφθασα να προτείνω μίαν μέσην λύσιν δύο πρός ένα - ένα και η οποία έγινεν αποδεκτή.

Το ζήτημα προσέκρουσεν, όμως, εις την διοίκησιν των μονάδων Ηπείρου, διότι εκεί ζητούσαμε μίαν συνδιοίκησιν εις όλα τα τμήματα. Η ριζική διαφωνία ήτο, ότι ηρνήθημεν να προβώμεν εις την ίδρυσιν μιάς Κυβερνήσεως, χωρίς να έχωμεν καμμίαν διαπραγμάτευσιν μετά των συμμάχων, μετά των Κομμάτων και του συγκροτήματος Καΐρου

.
Περί την l0ην Απριλίου, όταν έφθασα στην Αθήνα, ήλθα εις επαφήν με διαφόρους πολιτικούς. Είχα την ευχαρίστησιν να δω και τον κ. Καθηγητήν, διά να δούμε πως ήτο δυνατόν να διαρθωθή η κατάστασις. Αντελήφθην την αλλαγήν της ατμοσφαίρας απέναντι της ΕΚΚΑ.
Εις το ΕΑΜ υπήρχεν ένα συγκρότημα, το έλεγαν συγκρότημα της Σοσιαλιστικής Ενώσεως υπό τον Αρχηγόν Ρουσόπουλον, ο οποίος είχεν εκδηλώσει την επιθυμίαν να φύγη από το ΕΑΜ και να συγχωνευθή μαζί μας. Με το τάκτ, το οποίον χαρακτηρίζει τον Καθηγητήν Ρουσόπουλον, έφθασεν εις το σημείον να καλέση τον Αντιπρόσωπον του Κ.Κ. και να του δηλώση, ότι πρόκειται να φύγη από το ΕΑΜ και να συνεργασθή με την ΕΚΚΑ.
Του το είπε καθαρά εις την πρώτην συνάντησιν, ότι μέχρι τούδε η στάσις της ΕΚΚΑ υπήρξεν άψογος, αλλά σας συνιστώ να είσθε επιφυλακτικοί και να βαδίσετε με προσοχήν, διότι η τύχη της ΕΚΚΑ είναι πολύ αβεβαία.

Εξ αυτών των γεγονότων μπορούμε να συμπεράνωμε δύο τινά: Αφ' ενός μεν δύο ή μάλλον τρεις επιθέσεις και καμμιά δεκαπενταριά τελεσίγραφα ήσαν άδικα και αφ' ετέρου διότι δεν εδώσαμε εμείς αυτό το ηθικόν κύρος, το οποίον σας περιεγράψαμε, εις το ΕΑΜ, διά να σχηματίση την πολιτικήν Επιτροπήν του Βουνού. Αυτή η άρνησις μας, η οποία εστηρίζετο εις λογικά επιχειρήματα, εθεωρήθη θανάσιμον έγκλημα και απεφάσισε πλέον την διάλυσίν μας.
Από κει και πέρα αρχίζει η πρωσσική σκηνοθεσία. Η σκηνοθεσία είναι μάλλον πιστή αντιγραφή Γερμανικών μεθόδων. Γνωρίζομεν ότι, όταν επρόκειτο να αρχίση η επίθεσις ήνοιγε το μπαράζ του πυροβολικού του Γκαίμπελς, οι συκοφαντίες, το συνοριακόν επεισόδιον, το οποίον δίδει την αφορμήν της κατακτήσεως και κατά μαθηματικόν τρόπον εξελίσσεται το δράμα.

Συλλαμβάνεται η Επιτροπή μας. Ζητάμε χρήματα, μας λέγουν, (Σ.Σ. Προφανώς πρόκειται για τις οικονομικές ενισχύσεις της Συμμαχ. Αποστολής) ότι οι κύριοι είναι ύποπτοι συνεργασίας μετά του εχθρού. Αρχίζει η συστηματική παρεμπόδισις του ανεφοδιασμού των τμημάτων. Κατάσχονται διάφορα αυτοκίνητα υπό το πρόσχημα, ότι δεν μπορούμε να τα εφοδιάσουμε.
Επακολουθεί ένα τελεσίγραφον. Το 16ον ίσως. Ο Λοχαγός Δεδούσης να παραδοθή στο ΕΑΜ προς εκδίκασιν, διότι εις αντίποινα συλλήψεως της ... ο Δεδούσης είχε προβή εις την σύλληψιν των υπευθύνων.
Ο συμπολίτης μου κ. Πορφυρογένης εις προσωπικήν συνομιλίαν, μου εξεφράσθη εναντίον του Δεδούση. Οφείλω να δώσω μίαν μικράν εξήγησιν.
Ο Δεδούσης είναι από τους λίγους Αξιωματικούς, που κατά την υποχώρησιν, μετά την εισβολήν, κατέστρεψε το αντιαεροπορικόν, το οποίον είχεν και δεν το παρέδωσεν εις τον εχθρόν. Ο Δεδούσης συνελήφθη, διότι ηθέλησεν να περισυλλέξη όπλα εις την περιφέρειαν Παρνασσίδος. Υπέστη μαρτύρια εις τας φυλακάς, τα οποία ουδείς μέχρι σήμερον υπέστη.

Πρόεδρος (Γ. Παπανδρέου): Συνηντήθημεν εις τας φυλακάς με τον Δεδούσην και έχω την εντύπωση, ότι είναι ένας Έλλην που βγαίνει από την πινακοθήκην του 21.
Καρτάλης: Περιττόν να σας είπω, ότι δεν συμφωνούσα με τον Δεδούσην, διότι ήτο Βασιλόφρων. Είχον υπογράψει ότι οι αξιωματικοί και οι άνδρες είναι ελεύθεροι και νομίζω, ότι δεν ήταν πολύ ολίγον Δημοκρατικοί. Ο συνταγματάρχης Ψαρρός, τον οποίον χαρακτηρίζει η φιλία και αλληλεγγύη με τους άνδρας, αρνείται. Εζητήθη η έκδοσις του Δεδούση. Ο συνταγματάρχης Ψαρρός αρνείται. Ο Δεδούσης ευρίσκετο εις το χωριό επάνω και μάλιστα γλεντούσεν εις το σχολείο.

Ξαφνικά την ... Απριλίου την νύκτα κυκλώνεται το χωριό από το 13ον Τάγμα του ΕΛΑΣ. Αντάρτης, ο οποίος εσrάλη να πάρη κρασί, δεν επισrρέφει, διότι εσφάγη από το Τάγμα του ΕΛΑΣ. Αρχίζουν οι πυροβολισμοί. Διετάχθη επίθεσις και κατόπιν τούτου ο Ψαρρός κηρύσσει τον στρατιωτικόν νόμον. Ακριβώς διά να μην δημιουργήση την εντύπωσιν επιθέσεως. Το ΕΛΑΣ ισχυρίσθη όπως πάντοτε, ότι εμείς είχαμε την πρόθεσιν επιθέσεως. Αλλά ο παράφρων, ο γκεσrαπίτης, ο Δεδούσης επρόκειτο να διαλύση το ΕΑΜ! Η δύναμις του Δεδούση ήτο ακριβώς 100 άνδρες. Νομίζει το ΕΛΑΣ, το οποίον αναλόγως της εποχής και των γεγονότων αναβιβάζει την δύναμιν μέχρι και τριάντα χιλιάδων, ότι θα ήτο δυνατόν ο δυσrυxής Δεδούσης να διαλύση το ΕΑΜ και το ΕΛΑΣ με 100 άνδρες;
Είναι τόσον αφελείς να νομίζουν ότι, προκειμένου να επιτεθώμεν, διά να πραγματοποιήσωμν διάλυσιν, θα περιμένωμεν την εποχήν αυτήν και δεν θα επιτιθέμεθα κατά την εποχήν που ήσαν αγκιστρωμένoι, ή νομίζουν οι κύριοι ότι δεν τους προσεφέραμεν την μεγίσrην υπηρεσίαν να καλύψωμεν τα νώτα των εναντίον των Γερμανών; Τέλος, η δικαιολογία ότι επρόκειτο να διαλύσωμεν το ΕΑΜ δεν στηρίζεται.

Αποφασίζεται η ίδρυσις Επιτροπής. Αίρεται ο στρατιωτικός νόμος.
Την 13ην Απριλίου αναφέρεται μεγάλη συγκέντρωσις των τμημάτων του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ. Την 17ην έλαβον τηλεγράφημα. Γίνεται η καταγγελία των γερμανοφίλων σroιxείων. Διαλύεται η δύναμις του 5/42. Και έως εδώ η αφήγησις είναι μία αφήγησις...
Ο Ψαρρός ευρίσκεται απομεμονωμένος. Ευρίσκεται μεταξύ άλλων αξιωματικών. Ο Ψαρρός είπεν: «Προκειμένου να συλληφθώ, να συλληφθώ από το ΕΑΜ. Δεν θέλω να διατρέξω τον κίνδυνον να συλληφθώ από τους Γερμανούς, διότι συλλαμβανόμενος από το ΕΑΜ, ίσως μπορέσω να σώσω και τους αιχμαλώτους, οι οποίοι ευρίσκονται εκεί αυτήν την στιγμήν». Ο Ψαρρός συνελήφθη, ωδηγήθη εις μίαν χαράδραν, εσφάγη και ετάφη από τους χωρικούς του Αγίου Γεωργίου.

Αυτό ήτο το τέλος του μεγάλου δράματος, του οποίου το κύριον πρόσωπον υπήρξεν εις εκ των αρμοδιωτέρων, καλυτέρων και πλέον Kαλoπίσrων Ελλήνων Αξιωματικών. Εθεώρησα περιττόν να σας αναφέρω, κύριοι Σύνεδροι, και διαφόρους επισroλάς, αι οποίαι αντηλλάγησαν κατά την διάρκειαν του επεισοδίου. Τελεσίγραφον να προσχωρήσωμεν εις το ΕΑΜ, μία επιστoλή του Μπακιρτζή κλπ. Όλα αυτά δεν τα αναφέρω, διότι δεν παίζουν ρόλον.
Η σειρά αυτή των γεγονότων, ο σκελετός, η δραματική αυτή ιστoρία, δίδουν ανάγλυφον εικόνα των τελευταίων σrιγμών του συνταγματάρχου. Αλλ' ας θεωρηθή όλη αυτή η υπόθεσις μία αδικία, μία σειρά τραγικών συμπτώσεων και τραγικών συμβάντων.

Τα τρία στάδια του αντιστασιακού αγώνος του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ.


Νομίζω, ότι πρέπει να εξετάσω την όλην υπόθεσιν του Απελευθερωτικού Αγώνος του ΕΑΜ- ΕΛΑΣ υπό μίαν μεγαλυτέραν και συσrηματικωτέραν όψιν.
Διατείνομαι αυτήν την σrιγμήν, ότι το ΕΑΜ βαδίζει προς κατάληψιν της εξουσίας και ως εκ τούτου αι συμπτωματικαί δηλώσεις πρέπει να είναι σαφείς. Προτού εισέλθω εις την συστηματικήν ανάλυσιν αυτής της υποθέσεως, νομίζω ότι, πρέπει να υποδιαιρέσωμεν την περίοδον του ανταρτικού αγώνος από απόψεως εκδηλώσεως εις τρεις περιόδους.
1) Μίαν περίοδον από την δουλείαν μέχρι του Στάλιγκραντ.
2) Μεταξύ Στάλιγκραντ, Φεβρουάριος του 43 και Aύγoυσroς - Σεπτέμβριος του 1943. Αυτή
είναι η περίοδος της εκδηλώσεως των πολιτικών σκοπών του, και
3) Η περίοδος του εκδήλου εμφυλίου πολέμου.

Εξέχασα κατά την αφήγησίν μου να σας αναφέρω ένα ασήμαντον, αλλά πολύτιμον σημείον διά την ανάγλυφον υπογράμμισιν των ισχυρισμών του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, ότι συνεργαζόμεθα με τον εχθρόν αμέσως ή εμμέσως.
Τον Νοέμβριον του 1943 αφίχθη εις Άμφισσαν απεσταλμένος του Γερμανικού Διοικητού, ο οποίος εζήτησεν να έλθη εις επαφήν μαζί με ένα Αξιωματικόν του 5/42. Του απήντησα, ότι μόνον μίαν συζήτησιν μπορούμε να έχωμε με τον Γερμανόν Διοικητήν: Την άνευ όρων παράδοσιν.

Εκάλεσα κατόπιν τον Αντιπρόσωπον του ΕΑΜ, του ανεκοίνωσα το διάβημα και του είπα να προσέξη, διότι μπορεί η Γερμανική προπαγάνδα να προσπαθήση να μας διασπάση και να δημιουργήση την εντύπωσιν επαφής μετά του εχθρού. Αυτό είχε κοινοποιηθή και εις την Αγγλικήν στρατιωτικήν αποστολήν εντός της ημέρας. Το θέμα, το οποίον πρέπει να αποδειχθή, είναι ότι το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ αποβλέπει εις την κατάληψιν της εξουσίας.
Το πρώτον στάδιον είναι το στάδιον της παραλλήλου συνεργασίας με την Κοινήν Γνώμην. Εις αυτό το σημείον οφείλω να είπω κ. Πρόεδρε, ανασκευάζων την γνώμην σας, ότι ο Ελληνικός Λαός πάντοτε είχε φρόνημα. Ο Ελληνικός Λαός δεν εχρειάζετο ενθάρρυνσιν την εποχήν εκείνην.

Το δεύτερον στάδιον είναι το στάδιον, που ενόμισεν ότι επίκειται η απελευθέρωσις της Ελλάδος, διότι, λόγω των μεγάλων επιτυχιών των συμμάχων μας Ρώσων, η κατάρρευσις της Γερμανίας ήτο βεβαία. Απέβαλεν την προσωπίδα το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ και ήρχισε να πολιτεύεται κομματικώς. Είναι εποχή θλιβεράς ιστορίας εναντίον όλων των πολιτικών ομάδων και επιβολής κομματικής διοικήσεως.
Υπάρχει όμως ένας ενδοιασμός, υπάρχει και μία ανάγκη. Η ενίσχυσις εκ μέρους της αγγλικής στρατιωτικής αποστολής. Γι' αυτό η στάσις του ΕΑΜ ήτο μεν επιθετική αλλά επιθετική εντός των ορίων ή μάλλον εντός των ορίων της ανάγκης ανεφοδιασμού εκ μέρους της Αγγλίας.

Η τρίτη περίοδος αρχίζει από τον Αύγουστον. Τρία γεγονότα έχουν συμβή.
1ον) Αφ' ενός μεν λόγω παραδόσεως των Ιταλικών ενόπλων δυνάμεων η ανάγκη ανεφοδιασμού του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ δεν ήτο επιτακτική.
2ον) Η πράξις υπ' αριθμ. 3, η οποία προέβλεπε την ελευθέραν εκδήλωσιν του πολιτικού φρονήματος της Χώρας δι' εκλογών, είχεν αποδείξει κατά τους μήνας Αύγουστον και Σεπτέμβριον την αντίθεσιν του Ελληνικού Λαού προς το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ.
3ον) Η συνθηκολόγησις της Ιταλίας εδημιούργησεν την εντύπωσιν, ότι η ώρα της απελευθερώσεως επέκειτο. Ήτο ανάγκη άρα το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ να κυριαρχήση εις την ύπαιθρον Χώρον.
Εις το πρώτον στάδιον μέχρι του Στάλιγκραντ βλέπομεν το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ να μεταχειρίζεται την μέθοδον της πειθούς. Εις το δεύτερον στάδιον μετέρχεται την μέθοδον της επιβολής της τρομοκρατίας και της πάλης εναντίον των υπολοίπων εθνικών ομάδων.
Το ΕΑΜ, είναι αναληθές ότι δεν κάνει απελευθερωτικόν αγώνα, αλλά τον κάμνει με φειδώ και σκοπόν.

Εις το πρώτον στάδιον το κύριον μέσον είναι η πειθώ. Αρχίζει μίαν προπαγάνδαν απελευθερωτικήν. Ο κόσμος συμπαθεί το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, διότι το βλέπει ως απελευθερωτικόν, ως ένασύμβολον της ιδικής του επιθυμίας και την καταπολέμησιν του εχθρού. Είναι η εποχή που δημιουργεί το έμβρυον και αντλείται η εθνική αλληλεγγύη, κυρίως άνευ πραγματοποιήσεως της στρατολογίας και η συστηματική εφεδρεία της ΕΠΟΝ.
Μετά την περίοδον του Στάλιγκραντ βλέπομεν μίαν άλλην εικόνα. Εξεφύτρωσεν ένας στρατός. Ο στρατός αυτός είναι ταξικός. Διατί είναι ταξικός; Η ηγεσία του είναι ταξική. Βλέπομεν επί κεφαλής να είναι άνθρωποι συνειδητοί. Άνθρωποι, οι οποίοι εις το παρελθόν έδειξαν με θυσίας την αφοσίωσίν των εις μίαν πίστιν. Ερμής, Αγραφιώτης, Ζούλας, Κόζακας και άλλοι.
Εάν δεν είναι ο επί κεφαλής του τμήματος συνειδητός, θα είναι ο καπετάνιος και ο πολιτικός καθοδηγητής. Βλέπομεν τους κυρίους πυρήνας να είναι συνειδητά μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος.
Ως εκ τούτου ο περιορισμός του ρόλου των Αξιωματικών.
Δύο παραδείγματα θα σας αρκέσουν διά να σχηματίσετε γνώμην διά τους Αξιωματικούς τους μη συνειδητούς. Ποίος είναι ο ρόλος των Αξιωματικών;
Μέραρχος της 13ην Μεραρχίας ήτο ο συνταγματάρχης Παπαθανασίου. Προσωπικώς είχα δοσοληψίας με την 13ην Μεραρχίαν. Οφείλω να ομολογήσω ότι έως σήμερα δεν τον είδα τον κ. Παπαθανασίου. Είδα τον συναγωνιστή Τάσο Λευτεριά, ουδέποτε όμως είδα την στρατιωτικήν κεφαλήν. Θα ενθυμείσθε την ιστορίαν του συνταγματάρχου Ζούλα. Εύλογον θα ήτο το ερώτημα, διατί δεν εζητήσατε, την μετάθεσιν του κ. Ζούλα; Ευτυχώς είναι παρών ο στρατηγός Σαράφης και ο φίλος μου Πυρομάγλου.

Εζήτησα την μετάθεσιν από τον στρατηγόν. Ο στρατηγός, και είναι αφελής, εις στιγμάς, της μεγάλης του ομολογίας, συμπαθέστατα μου είπεν: "Τι θέλεις να σου κάνω, δεν μου περνάει απ' το χέρι».
Σαράφης: Νομίζω ότι δεν είπα ποτέ τέτοιο πράγμα.
Καρτάλης: Είσθε αφελής στρατηγέ μου, τας στιγμάς της ομολογίας σας.
Έπρεπε, λοιπόν, να δημιουργήσετε επί το όργανον της τρομοκρατίας. Μίαν οργάνωσιν στρατιωτικήν, η οποία να μας διακαιολογήση και μίαν οργάνωσιν Μανιαδάκη. Μίαν οργάνωσιν του ιδιωνύμου με αντίθετον σημείον, το οποίον να επιβάλη την τάξιν εις το εσωτερικόν της Ελλάδος.
Αρχίζει λοιπόν η συστηματική αντίστασις των ληστών.
Οι τρομοκράται, η μεγάλη δηλ. ειδική ασφάλεια απετελείτο από τους ληστάς Καραβαγγέλην, Μπάφον, Λενήν, Μπέην και άλλους πολλούς, καταδικασμένους διά πράξεις φόνου, τουλάχιστον 2 - 3 φορές.
Αλλά πρέπει να έχωμεν και τον Γκαϊμπελς, τον Νικολούδη, και αρχίζει πλέον συστηματική η οργάνωσις της προπαγάνδας εναντίον όλων. Και, έτσι, μεταβάλλεται εις οργάνωσιν συκοφαντίας και αρχίζει η συκοφαντία εναντίον των αντιδραστικών, των μη μελών του ΕΑΜ. Όλοι είναι συνεργαζόμενοι, είναι προδότες. Όλοι ανεξαρτήτως οι μη Εαμiτες εiναι Γκεσταπiτες. Είναι προδότες. Ο υπάρχων Γραμματεύς του Κομμουνιστικού Κόμματος έφθασεν εις το σημείον να με πη και μένα γκεσταπίτη.
Αρχίζει λοιπόν η οργάνωσις βίας, αρχίζουν οι επιθέσεις εις το εσωτερικόν, αρχίζει τον Απρίλιον του 1943 και ο αφοπλισμός της Ομάδος Σαράφη - Κωστοπούλου. Έρχεται ο πρώτος αφοπλισμός της Ομάδος ΕΚΚΑ, την ιδίαν εποχήν και ο αφοπλισμός της Ομάδος Παπαϊωάννου.

Τον Ιούνιον δευτέρα επίθεσις κατά της ΕΚΚΑ. Τον Ιούνιον δευτέρα επίθεσις εναντίον των δυνάμεων...
Αρχίζει το δράμα της Πελοποννήσου τον Μάϊον - Σεmέμβριον.
Κανελλόπουλος: Απλώς αφοπλισμός;
Καρτάλης: Σφαγές, εκτελέσεις κλπ.
Στη Μακεδονία υπεγράφη συμφωνητικόν τον Αύγουστον. Μόλις υπεγράφη το συμφωνητικόν, ήρχισε η επίθεσις. Διελύθησαν τα τμήματα της ΠΑΟ, και εκυριάρχησεν το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ ειςτην Μακεδονίαν.
Εφθάσαμεν στον Αύγουστον - Σεmέμβριον. Υπάρχουν τρεις λόγοι, διά τους οποίους το ΕΑΜ εθεώρει αναγκαίαν την επέκτασίν του.
1)...
2) Επέκειντο αι αποβάσεις, και
3) Η Κοινή Γνώμη είχεν εκδηλωθή εναντίον του.
Τα μέσα, τα οποία διέθετεν το ΕΑΜ κατά την διάρκειαν αυτήν, υπάγονται εις τρεις κατηγορίας:
Πρώτη υπόθεσις, εκκλήσεις προς συνεργασίαν. Η κατά μέτωπον επίθεσις, όπως η δευτέρα επίθεσις και πλείσται άλλαι επιθέσεις εις Πελοπόννησον και τέλος η ενέδρα, όπως εις την υπόθεσιν Βλάχου και τας μονάδας ΕΔΕΣ Θεσσαλίας.
Αυτή ήτο η χρησιμοποίησις των οργάνων βίας εναντίον των πολεμικών Ομάδων. Μας ετόνισαν ο κ. Ρούσος και ο κ. Καθηγητής (Σβωλός), ότι δεν ηκούσαμε την φωνήν του
Λαού.


Η τρομοκρατία

Ερχόμαστε εις την τρομοκρατίαν. Να σας αναφέρω πράξεις τρομοκρατίας; Ο κατάλογος είναι μεγάλος. Συλλήψεις εις Άμφισσα, ιδικών μας, υποψίαι, συλλήψεις και εξαφανίσεις μελών μας εις την Δωρίδα, εκτελέσεις και... και... Εκτέλεσις του μικρού Μαραβέα υπό... εξετελέσθη από τον... (αναγιγνώσει).
Αυτή είναι η μία πλευρά. Φθάσαμεν εις το δεύτερον μέσον, το της συκοφαντίας, των μη οπαδών του ΕΑΜ και δυσφημήσεως τις Αγγλικής Αποστολής. Τούτο εννοεί ο συναγωνιστής Ρούσος είναι πόλεμος παρά το πλευρόν των συμμάχων, μία συστηματική και έμπρακτος και εντυπωσιακή προπαγάνδα εναντίον της Αγγλικής Αποστολής. Επακολουθούν δημεύσεις και αναγκαστική εισφορά. Εφθάσαμεν εις το 30%. Μετακομίζομεν από εν σημείον εις άλλο και αι ληστείαι εναντίον αποστολών του Ερυθρού Σταυρού δεν είναι εκ των σπανίων. Αυτή είναι η μία πλευρά.

Εις την ύπαιθρον το κυριώτερον μέσον είναι η εξαθλίωσις, η οποία υπαγορεύει το καύσιμον ενός χωριού. Οι ίδιοι οι τρομοκράτες την επεξήγησαν, την διετύπωσαν, την διεμόρφωσαν εις διαφόρους κανονισμούς του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ.
Φθάνομεν εις το δεύτερον μέσον το της δυσφημήσεως της Αγγλικής Στρατιωτικής Αποστολής, διότι ενώ ο συναγωνιστής Ρούσος πολεμούσε παρά το πλευρόν των συμμάχων, υπήρξε μία συστηματική έμπρακτος και εντυπωσιακή προπαγάνδα εναντίον της Αγγλικής Αποστολής. Όλαι αι πράξεις, αι οποίαι έχουν ως συνέπειαν το καύσιμον ενός χωριού, ερμηνεύονται από το ΕΑΜ- ΕΛΑΣ ως εκτέλεσις διαταγών της δια συμμαχικής Αποστολής.
Το αποτέλεσμα είναι μοιραίον: Εξαθλίωσις του κόσμου και η δημιουργία της εντυπώσεως ότι αυτοί οι Άγγλοι ήλθαν μόνον και μόνον διά την καταστροφήν μας. Είναι περιπόν να σας αναφέρω χωριά.
Θα σας διηγηθώ μόνον ωρισμένα γεγονότα. Μου είπαν, ότι επήγα και εζήτησα όπλα. Μου είπαν ότι δεν έχουν, όπως και τους είπα ότι, εάν έως αύριον δεν έχουν όπλα, θα κτυπήσω και θα προβώ εις το κάψιμο του χωριού. Την άλλην ημέραν ηρνήθησαν να δώσουν τα όπλα και ο Νικηφόρος εκτύπησε την φάλαγγα.

Ο κ. Ρέντης μας είπεν ότι το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ δεν έκανε απελευθερωτικόν αγώνα. Εγώ νομίζω ότι έκαμεν απελευθερωτικόν αγωνα, αλλά με φειδώ και με σκοπόν. Διά να δικαιολογήσουν την απαίτησιν αυτήν της Αγγλικής Αποστολής, διά να δυσφημήσουν την ιδίαν Αποστολήν και, τρίτον, έκαναν και απελευθερωτικόν αγώνα, διά να προμηθεύωνται όπλα από τον εχθρόν. Αλλά τον έκαναν με φειδώ τον απελευθερωτικόν αγώνα, διότι το μέγα μέρος των όπλων το εκρατούσαν διά την στιγμήν του εμφυλίου πολέμου, την στιγμήν της αποπείρας της καταλήψεως της εξουσίας. Πολλές είναι αι εκδηλώσεις εις τα χωριά και εις τα άλλα μέρη των φίλων του ΕΑΜ, οι οποίοι λέγουν ότι τα όπλα τα φυλάμε για τους εσωτερικούς εχθρούς.

Εις το πλαίσιον αυτό θα τοποθετήσουμε δύο γκρούπ: την άρνησιν των υπηρεσιών και εκτέλεσιν διαταγών και δεύτερον την γενικωτέραν στάσιν απέναντι της Αγγλικής Αποστολής. Αι στάσεις εξετάζoνrαι και από απόψεως πολιτικής σκοπιμότητος. Η πράξις δεν ανrιβαίνει προς την πολιτικήν σκοπιμότητα του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ.
Ας σας αναφέρω το γεγονός της παρεμποδίσεως της φρουράς... οπότε βεβαίως η ... δεν είχε το δικαίωμα της ΕΚΚΑ. Επροτίμησε το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ να τους αφοπλίσουν οι Γερμανοί και να μην τους αφοπλίσουμε εμείς. Το ίδιο συνέβη και με μίαν φάλαγγα μεταξύ Αμφίσσης και Λιδωρικίου. Τους διηγήθηκα την παρεμπόδισιν της «Ελευθερίας».
Αγγλικός οπλισμός χιλίων ανδρών εις το ΕΛΑΣ είναι μία δύναμις υπολογίσιμος, η οποία ενδεχομένως μπορεί να ανrιμετωπίση ωρισμένας λύσεις και θελήσεις του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ. Άρνησις συμμετοχής εις ανατίναξιν γεφύρας Ασωπού. Δεν ξέρω μου την εδιηγήθη ο Ταγ/ρχης...
Μη προσέλευσις εις την καταστροφήν αεροδρομίου Παραμυθιάς. Μου τας εδιηγήθη ένα εκ των σημαινόνrων μελών της Αγγλικής Αποστολής. Ερχόμεθα εις το δεύτερον γκρούπ. Στάσις απένανrι της Αγγλικής Αποστολής. Η Αγγλική Αποστολή και το σύνολόν της ήσαν εμπόδιον διά το ΕΑΜ.
Το καλύτερον θα ήτο διά το ΕΑΜ αγγλικός ανεφοδιασμός άνευ αγγλικής αποστολής, διότι η Αγγλική Αποστολή είναι σημείον προσφυγής και δεύτερον διότι μία εσφαλμένη ανrίληψις του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ ότι οι σύμμαχοι είναι μόνον της αστικής μερίδος του Ελληνικού Λαού και διότι η Αγγλοφιλία βλέπετε... και, το χειρότερον όλων, διότι βλέπετε αυτή η δύσμοιρος Αγγλική Αποστολή μπορεί να είναι αντικειμενικός παρατηρητής των γεγονότων και μεγάφωνον της καταστάσεως του Ιδιωνύμου, η οποία επικρατεί εις την ύπαιθρον χώραν.
Εν μέσον ενανrίoν της Αγγλικής Αποστολής ... (αναγιγνώσκει). Δεύτερον, ο περιορισμός και η απομόνωσις της Αγγλικής Αποστολής, ο περιορισμός του Ταγ/ρχου Τζόν και η σύλληψίς του από τον Ζούλαν. (Αναγιγνώσκει). Η Αγγλική Αποστολή απεφάσισε να δώση ενισχύσεις. Το ΕΑΜ δεν ήθελε μόνον του να φανή ότι τα έπαιρναν αυτά. Αυταί είναι αι μέθοδοι, ο σκελετός του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ. Ο κ. Καθηγητής μας είπε χθες ότι η ενότης είναι ο πόθος του ΕΑΜ.

Υπάρχουν ενότητες διαφόρων βαθμών. Πρώτη εξ αυτών είναι η απορρόφησις. Νομίζω ότι το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ επεδίωξε μόνον την απορρόφησιν. Μας είπεν ο κ. Ρούσος ότι ηρνήθησαν τα Κόμματα να εισέλθουν εις το ΕΑΜ. Το να μπη κανείς είναι εύκολον, αλλά το να βγή είναι δύσκολον και το να δράση είναι έτι δυσκολότερον.
Ένα παράδειγμα απλούν:
Ο φίλος μου Τσιριμώκος κατά περίεργον σύμmωσιν απουσιάζει. Ο Τσιριμώκος λέγει: Συνήθως αγωνίζομαι, διά να συγκρατήσω αυτό το Κόμμα. Ο αγώνας μου είναι τεράστιος, δεν με εβοήθησαν και ομολογώ ότι, εάν πάτε εις την Πατρίδα, θα δήτε τα υπολείμματα του Κόμματος του Γιάννη Τσιριμώκου, ΕΛΔ μετωνομάσθησαν και θα ιδήτε τας προστριβάς, τα οποίαι υπάρχουν μεταξύ των μελών του κ.κ. και του ΕΛΔ και την κατάπιεσιν των μελών και τότε δε θα καταλάβετε, ότι ο φίλος μου ωμίλει την γλώσσαν της ειλικρινείας.
Είπαμεν, ότι το να μπή κανείς είναι εύκολον, το να δράση είναι δύσκολον και το να βγη έτι δυσκολώτερον, αρκεί να αναφέρω τας απωλείας. Όταν ετόλμησα να αναφέρω τας απωλείας εις τον Γραμματέα του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ...
Λογικόν συμπέρασμα είναι, ότι πας τις σώφρων άνθρωπος θα αρνηθή να δώση το όνομά του και να επωμισθή τας ευθύνας εις την διοίκησιν, εις την οποίαν δεν έχει ουδεμίαν επήρειαν, διότι μαριονέττα πρόκειται να γίνη, μαριονέττα ευθυνομένη.

Μας είπεν ο κ. Καθηγητής και ο κ. Ρούσος ότι η ΠΕΕΑ δεν είναι δευτέρα Κυβέρνησις, αλλ' είναι οργανισμός συμφιλιώσεως. Θα ερωτήση τότε τις, διοτί υπάρχει Υπουργός Εξωτερικών εις την ΠΕΕΑ; Aπήντησα εις τον κ. Ρούσον ότι εστηλίτευσαν την ψυχήν του Έθνους. Aπήνrησα και διά παραδειγμάτων, πως εδημιουργήθη το πνεύμα της Δημοκρατίας και της οργανώσεως. Απήντησα έκτοτε επίσης εις τον κ. Ρούσον ότι το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ δεν θέλει την μονοπώλησιν του αγώνος. Απήντησα εις τον κ. Ρούσον εις το επιχείρημά του ότι η τρομοκράτησις ασκείται εναντίον των συνεργαζομένων με τους Γερμανούς. Απήντησα εις τον κ. Ρούσον, διότι οι πολιτικοί άνδρες δεν εδέχθησεν να μπουν εις το ΕΑΜ. Και ερχόμεθα εις το τελευταίον κεφάλαιον της υποθέσεως. Μας είπεν ο κ. Ρούσος, ότι επιθυμεί εθνικόν στρατόν. Είμαι βέβαιος ότι γνωρίζει ότι η πολιτική συμφωνία δεν μπορεί, παρά να στηριχθή εις την σύμπτωσιν υστεροβουλιών. Ημείς αυτήν την στιγμήν δεν έχομεν υστεροβουλίαν, έχομεν ένα καθήκον, μίαν επιθυμίαν, την οποίαν εξέφρασεν ο κ. Κανελλόπουλος, πρό έτους, ότι η Δημοκρατία πρέπει να είναι ενεργητική, να αμύνεται και κατά της δεξιάς δικτατορίας και κατά της αριστεράς.


Αι προτάσεις του.


Δυστυχώς, η λεπτομερής ανάλυσις των γεγονότων και της πολιτείας μας αφίνει να υπομνήσωμεν, ότι υπάρχει μία υστεροβουλία της καταλήψεως της αρχής. Εις αυτό δεν συμφωνώ και δι' αυτόν τον λόγον πρέπει να λείψη η οργάνωσις της βίας, η οποία θα σας εμποδίση να καταλάβετε την εξουσίαν και να κάνετε χρήσιν των οργάνων αυτών.
Πρέπει να λείψη ο ταξικός στρατός. Βεβαίως δεν πρέπει να μειωθή η αντίστασις στην Ελλάδα. Η μή μείωσις είναι ζήτημα τεχνικόν, εις το οποίον ευτυχώς το Στρατηγείον ΜΑ, συμφωνεί. Είσθε έτοιμοι να παραδώσετε τον στρατόν. Αναθέσατε λοιπόν εις το Στρατηγείον Μ.Α. να οργανώση την υπόθεσιν αυτήν και να μη θεωρούμε θα, ότι θέλαμε να υπερφαλαγγίσωμεν εις πονηρίαν και υστεροβουλίαν.
Το δεύτερον σημείον, το οποίον έθιξεν ο κ. Ρέντης χθές, το ζήτημα του κλιμακίου, επίσης με βρίσκει σύμφωνον με τας απόψεις του. Νομίζω ότι εφόσον υπάρχει η ζούγκλα εις την ύπαιθρον, μία πολιτισμένη Κυβέρνησις δεν μπορεί να εμφανισθή.
Τρίτον, συμφωνώ με τον κ. Ρέντην εις την ανάγκην διορισμού ενός τοποτηρητού εις την Ελλάδα, όστις άμα τη απελευθερώσει θα αναλάβη προσωρινώς την τάξιν και τον διορισμόν ή μάλλον την υποδοχήν της κυβερνήσεως.
Το κατηγορητήριον ήτο νομίζω μακρόν. Αλλά δικαιούμεθα ημείς, οι οποίοι εδείξαμε δείγματα συνεννοήσεως, καλής θελήσεως και υποχωρητικότητος και οι οποίοι επληρώσαμε με τον θάνατον του στρατιωτικού μας Αρχηγού και το σφάξιμο άλλων ανδρών, αι οποίαι εδώσαμεν τον φόρον αυτόν, δικαιούμεθα κ. Πρόεδρε και Κύριοι Σύνεδροι να ζητήσωμεν εγγυήσεις, όχι δι' ημάς, αλλά διά τον τόπον μας.
 

"ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ Ε.Κ.Κ.Α 1941-1944"

ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΣΤ. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

ΟΡΓΑΝΩΣΙΣ Ε.Κ.Κ.Α

 

Η μυστική οργάνωσις των Αθηνών Ε.Κ.Κ.Α (Εθνική και Κοινωνική Απελευθέρωσις) ήτο άγνωστος εις την περιοχή δράσεως του 5/42 Σ.Ε εις την Ρούμελην, ουδεμίαν δε διοικητικήν σχέσην είχε με τας Ε.Α.Ο και Ε.Ο.Ε του 5/42.
Αύτη είχε κοινωνικούς και πολιτικούς σκοπούς και επιδιώξεις, αι οποίαι ήσαν αντίθετοι προς τον καθορισθέντα ευθύς εξ αρχής σκοπόν υπο των πρωτεργατών του κινήματος εθνικής αντιστάσεως της Ρούμελης, ο οποίος ήτο καθαρώς Εθνικός και Απελευθερωτικός.

Οι πρωτεργάται του εν λόγω κινήματος ήσαν νέοι Αξκοι μόνιμοι ή έφεδροι, χωρίς πολιτικούς σκοπούς και φιλοδοξίες, οι οποίοι έταξαν ως μοναδικόν των σκοπόν και πόθον την απελευθέρωσις της σκλαβωμένης πατρίδος των, όπως έπραξαν οι πρόγονοί των το 1821.

Ο σκοπός ούτος είχε τεθή υπ΄όψιν του Συντ/ρχου Ψαρρού απο της 3μελούς επιτροπής αγώνος Φωκίδος κατά την πρώτην επαφήν των (Μάϊος 1942) ως βασικός όρος συνεργασίας, ο δε Ψαρρός συνεφώνησε πλήρως επ αυτού και ετήρησε την υπόσχεσίν του με θρησκευτική ευλάβειαν.

Ο Συντ/ρχης Ψαρρός εις την περιοχήν δράσεως του 5/42 Σ.Ε παρουσιάζετο πάντοτε ως Διοικητής τούτου, ουδέποτε δε ανέφερεν ούτος ότι ο ήτο αρχηγός της Ε.Κ.Κ.Α πραγμα το οποίον δε εγνώριζον και αυτοί ακόμη οι αρχηγοί των Ε.Α.Ο του 5/42.

Ο Ψαρρός μετά την ορκομοσίαν των Αξκων και ανταρτών του 5/42 Σ.Ε, εις Γκιώναν (20 Απριλίου 1943) ετόνισε σαφώς ότι μοναδική αποστολή του Συντάγματος ήτο η Απελευθέρωσις της πατρίδος και ότι ούτοι ουδεμίαν δέσμευσιν πολιτικής, κοινωνικής ή πολιτιακής φύσεως ανελάμβανον έναντι της οργανώσεως Ε.Κ.Κ.Α. Τούτο ετονίσθη επανειλημμένος υπό του Συντ/ρχου εις τας συσκέψεις των Αξκων του 5/42 Σ.Ε και ανεγράφη εις την Ημερήσιαν Διαταγήν του Συν/τος.

 Εξ άλλου η σύνθεσις και οργάνωσις του 5/42 ήτο καθαρώς Εθνικής μορφής και περιελάμβανεν άτομα διαφόρων πολιτικών πεποιθήσεων ανήκοντα εις όλα τα στρώματα του λαού και δεν συνέφερεν ο καθαρώς εθνικός αγών τούτου να πολιτικοποιηθή εις βάρος της Εθνικής Ενότητος κατά την διάρκειαν του αγώνος και προ της απελευθερώσεως της Ελλάδος.

Δυστυχώς όμως, παρά την αρχικήν αυτήν συμφωνίαν,με την πάροδον του χρόνου η Ε.Κ.Κ.Α προσεπάθησεν δια της αποστολής περιοδικώς διαφόρων πολιτικών ή μη προσώπων εις την περιοχήν Φωκίδος, να μυήση ορισμένα άτομα εις τους πολιτικούς και κοινωνικούς σκοπούς, δηλ. να πολιτικοποιήση τον Εθνικόν και ακομμάτιστον αγώνα του 5/42 όπως π.χ άφιξης και παραμονή εις Άμφισσαν του Συν/ρχου Μπακιρτζή, ο οποίος ήτο γνωστός προπολεμικώς ως ο κόκκινος Συν/ρχης , του ιατρού Κωστοπούλου, τοτ Ταγμ/ρχου Φαρμάκη κ.α.

Η στάσις των εν λόγω προσώπων, η αμφιρρέπουσα εξ άλλου και ερωτοτροπούσα προς το ΕΑΜ πολιτική του Αντ/ρχου Λαγουράνη Κ, Υποδιοικητού του 5/42, και τέλος η εκπληκτικήν δια την εποχήν εκείνη Διακοίνωσις του Αντ/ρχου Μηχ/κού Βλάχου Σπ., αντιπροσώπου της ΕΚΚΑ εις το κοινόν στρατηγείον(Καρπενήσιον), δια της οποίας ούτος κατεδίκασε την στάσιν του ΕΔΕΣ κατά την έναρξην του μεταξύ ΕΔΕΣ και ΕΛΑΣ εμφυλίου πολέμου (10/10/1943), εδημιούργησαν εις τους Αξκούς, αντάρτας και οπαδούς του 5/42 μεγάλην δυσαρέσκειαν και δυσπιστίαν προς την ΕΚΚΑ.

Η ΕΚΚΑ περιόρισεν την πολιτικήν της δράσιν εις τας Αθήνας και εις υψηλα κλιμάκιαν. Αύτη προσέφερεν περιορισμένην υλική συνδρομήν εις τα μαχώμενα τμήματα των ΕΑΟ του 5/42 κατά την περίοδον της δράσεως τούτων, ουδεμίαν δε τοιαύτην εις τους καταφυγόντας εις Αθήνας μετά την διάλυσιν του Συν/τος Αξκούς και αντάρτας τούτου. 
Αρκεί να τονισθή ότι ουδεμίαν μέριμναν ή ενδιαφέρον επέδειξεν αύτη μετά την διάλυσιν του 5/42 δια τους συλληφθέντας, κατόπιν προδωσίας, υπό των γερμανών Αξκούς και αντάρτας τούτου( Λοχαγοί Δεδούσης, Καϊμάρας κ.ά), οι οποίοι ενεκλείσθησαν επι 5μηνον εις τας φυλακάς Αβέρωφ και το στρατόπεδον Χαϊδαρίου και οι οποίοι διεφυγον την εκτέλεσιν λόγω εσπευμένης αποχωρήσεως των γερμανικών στρατευμάτων εξ Αθηνών (1944).

Μετά την Απελευθέρωσιν επληροφορήθημεν ότι μέλη της Οργανώσεως ΕΚΚΑ ήσαν ο πολιτικός Καρτάλης Γ., οι Καψαλόπουλος Απ. και Κατάβολος Δ., οι Συν/ρχαι Καραχρήστος και Γεωργαντάς, Μανωλέσσος, υπάλληλος του Γ' Λ. Κράτους κ.ά.