ΤΕΛΙΚΗ ΕΠΙΘΕΣΙΣ ΤΟΥ ΕΛΑΣ ΔΙΑΛΥΣΙΣ ΤΟΥ 5/42 ΣΦΑΓΑΙ ΚΑΙ ΕΚΤΕΛΕΣΕΙΣ-ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΨΑΡΡΟΥ

1.    ΔΙΑΣΚΕΨΙΣ ΤΗΣ ΠΛΑΚΑΣ (29/2/44)

Ό μεταξύ ΕΔΕΣ καί ΕΑΜ-ΕΛΑΣ κηρυχθείς τόν Όκτώμβριον 1943 εμφύλιος πόλεμος συνεχίζεται μέ εναλλασσόμενος φάσεις καί απώλειας εκατέρωθεν, παρά τάς μεσολαβητικάς προσπάθειας τής Αγγλικής Αποστολής καί τής είς Κάϊρον Ελληνικής Κυβερνήσεως, περί καταπαύσεως τών εχθροπραξιών καί ενάρξεως διαπραγματεύσεων προς τερματισμών του εμφυλίου πολέμου.

Τελικώς επετεύχθη ανακωχή μεταξύ ΕΛΑΣ καί ΕΔΕΣ καί έν συνεχεία τήν 14/2/44 έγένετο Σύσκεψνς εις τό χωρίον ΜΥΡΟΦΥΛΛΟΝ (Ανατολική οχθη Αχελώου ποτ.), αντιπροσώπων των τριών Όργανώσεων ΕΑΜ-ΕΔΕΣ-5/42, τής Ελληνικής Κυβερνήσεως του Καΐρου καί του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής, μέ σκοπόν τήν ένοποίησιν του Αντάρτικου Αγώνος καί τόν σχηματισμόν Πολιτικής Κυβερνήσεως τών Βουνών.

Επειδή αί διαπραγματεύσεις περιήλθον είς άδιέξοδον απεφασίσθη, όπως αύται συνεχισθούν εις τό χωρίον ΠΛΑΚΑ (οχθη του 'Αράχθου) τήν 27/2/44.

Είς ταύτην έλαβαν μέρος οί κάτωθι αντιπρόσωποι :

            ΕΑΜ-ΕΛΑΣ : Σαράφης Στέφ., Ρούσσος Π., Κλάρας Χαρ. (αδελφός "Αρη).

            ΕΔΕΣ : Ζέρβας Ναπ., Νικολόπουλος Πέτρ., Πυρομάγλου Κομν.

            ΕΚΚΑ : Καρτάλης Γ., Ταγμ. Δούκας Στέφ., Ό Συν/ρχης Ψαρρός,

λόγω τών εκκαθαριστικών επιχειρήσεων τών Γερμανών είς Φωκίδα, δέν

ήδυνήθη νά παραστή είς τήν Διάσκεψιν. Σ.Μ.Α. Συν/ρχης Γουντχάους, Ταγμ. Ούάϊνες (Η.Π.Α.).

Κατά τήν διεξαγωγήν τών διαπραγματεύσεων διεπιστώθη πλήρης ασυμφωνία, έπί τών ύπό του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ προταθέντων ορων, ήτοι τής ενοποιήσεως καί αναμίξεως τών Ανταρτικών Μονάδων τών 3 οργανώσεων άπό τής ομάδος μέχρι τής Μεραρχίας, ή οποία άπέβλεπεν είς τήν άπορρόφησιν υπό του ΕΛΑΣ τών τμημάτων του ΕΔΕΣ καί του 5/42, τόν διορισμόν Αρχιστρατήγου προερχομένου έκ του ΕΛΑΣ καί του σχηματισμού Πολιτικής Κυβερνήσεως τών Βουνών άπό αντιπροσώπους τών 3 οργανώσεων, μέ πλειοψηφίαν τών μελών του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.

Τελικώς υπεγράφη τήν 29/2/44 τό Προτόκολλον Συμφωνίας τής Συσκέψεως τής Πλάκας περί οριστικής καταπαύσεως τών μεταξύ ΕΛΑΣ καί ΕΔΕΣ εχθροπραξιών καί περί συγκροτήσεως Μικτής Στρατ. Επιτροπής έξ αντιπροσώπων τοy ΕΛΑΣ-ΕΔΕΣ-5/42, ήτις θά έποπτεύη έπί τής τηρήσεως τής συμφωνίας ταύτης καί τέλος απολύσεως τών αιχμαλώτων καί τών κρατουμένων ώς όμηρων δια πολιτικούς λόγους.

2.    ΙΔΡΥΣ1Σ ΤΗΣ Π.Ε.Ε.Α. (14/3/44)

Μετά τήν άποτυχίαν τών διαπραγματεύσεων τής Πλάκας μεταξύ τών τριών Όργανώσεων ΕΛΑΣ-ΕΔΕΣ-5/42 προς σχηματισμόν Κυβερνήσεως Εθνικής Ένότητος καί ένοποίησιν τοΰ Αντάρτικου Αγώνος, τό ΚΚΕ κατέστρωσε τό εξής σχέδιον : Νά έκβιάση τήν Ελληνική ν Κυβερνησιν τού Καΐρου, τους Συμμάχους καί τά αδρανούντα Πολιτικά Κόμματα τής Ελλάδος διά του σχηματισμού Κυβερνήσεως τών Βουνών, είς τήν οποίαν νά άντιπροσωπευθή τουτο ώς Κόμμα καί τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ώς Απελευθερωτική Όργάνωσις διά πολλών αντιπροσώπων.

Ούτω τό ΚΚΕ ήλπιζεν οτι μέ τόν ίσχυρόν ΕΛΑΣ ώς Στρατόν καί τήν τελείαν όργάνωσιν του ΕΑΜ, έκτεταμένην είς ολην σχεδόν τήν Ελλάδα, θά ήδύνατο νά έπιβάλη κατά νομοφανή τρόπον τόν κομμουνιστικόν ζυγόν έπί του Ελληνικού λαού καί νά έπιτύχη ούτω τόν ύπ' αυτού έπιδιωκόμενον σκοπόν.

Προς έπιτυχίαν του σκοπού τούτου τό ΚΚΕ συνεκρότησε τήν 14/3/44 είς Βίνιανην Ευρυτανίας, οπου ή εδρα του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ, τήν Πολιτικήν Έπιτροπην Εθνικής Απελευθέρωσης (Π.Ε.Ε.Α,), μέ προσωρινήν Διοίκησιν τους κάτωθι :

-           Πρόεδρος : Μπακιρτζής Ευριπίδης (βραδύτερον έτοποθέτησε τόν Σβώλον Άλ..).

-           Μέλη :   Μάντακας  Έμμ., Σιάντος  Γ.,  Τσιριμώκος  Ήλ.,  Γαβριηλίδης Κ.

Ή Επιτροπή ώρκίσθη παρουσία του εφημέριου του χωρίου, χωρίς νά παρευρέθη είς τήν όρκωμοσίαν ή Συμμαχική Στρατιωτική "Αποστολή, ή όποια δέν τήν άνεγνώριζε καί απέφευγε κάθε έπαφήν μαζί της.

Ή συγκρότησις τής Π.Ε.Ε.Α. άνεκοινώθη διά τηλεγραφήματος της είς τήν Έλληνικήν Κυβέρνησιν τοΰ Καΐρου, είς τό όποιον άνεφέρετο οτι σκοπός της ήτο ή Ενωσις τών 'Εθνικών Δυνάμεων, ό συντονισμός τοΰ 'Απελευθερωτικου Αγώνος καί ή έξασφάλισις ομαλής πολιτικής ζωής είς τήν χώραν μετά τήν άπελευθέρωσιν. Διά του ίδιου τηλεγραφήματος εξεβίαζε ταύτην οπως παραιτηθή καί σχηματισθή Κυβέρνησις Γενικής Εθνικής Ένότητος.

Ό εκβιασμός αυτός επέτυχε, διότι ό Πρωθυπουργός τής Ελληνικής Κυβερνήσεως Καΐρου Τσουδερός άπήντησεν διά τηλεγραφημάτων, διά τών οποίων απεδέχθη τάς αξιώσεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Ούτω, τό ΚΚΕ κατώρθωσε νά έπιτύχη  τους ύπ' αυτού επιδιωκομένους σκοπούς διά τής Π.Ε.Ε.Α., ήτοι νά θέση υπό τό πέλμα του ολα τά Πολιτικά Κόμματα καί τάς ' Εθνικάς ' Οργανώσεις, νά νομιμοποίηση τά εγκλήματα του καί εν συνεχεία, άνενόχλητον πλέον, νά καταλάβη διά της βίας τήν έξουσίαν.

Ή Π.Ε.Ε.Α. κατά τό τέλος Απριλίου 1944 άνασυνεγκροτήθη διά της προσχωρήσεως είς ταύτην τών καθηγητών Σβώλου 'Αλ., Κόκκαλη Π. καί Αγγελοπούλου Άγ. καί τών πολιτευτών Άσκούτση Ν. καί Χατζήμπεη Στ., οί όποιοι είς τήν πραγματικότητα ήσαν πρόσωπα διακοσμητικά, έφ' δσον τά πάντα κατηύθηνε τό ΚΚΕ διά τών οργάνων του.

Πράγματι τό ΚΚΕ, διά τής προσχωρήσεως τών ανωτέρω προσωπικοτήτων είς τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, χωρίς ούτοι νά είναι ολοι μέλη του, αλλά απλώς συνοδοιπόροι του, κατώρθωνεν, άφ' ενός μέν διά του Πολιτικοΰ του Γραφείου νά λαμβάνη αποφάσεις έφ' ολων τών ζητημάτων καί άφ' ετέρου καμουφλαρισμένα πλέον νά τάς νομιμοποιή διά του εκλεγέντος Έθνικου Συμβουλίου καί τέλος νά έκτελή ταύτας διά τής Π.Ε.Ε.Α.

Τό έπόμενον βήμα μετά τήν συγκρότησιν τής Π.Ε.Ε.Α. διά τό ΚΚΕ ήτο νά εξουδετέρωση τά εμπόδια, τά οποία θά αντιμετώπιζε τουτο είς τήν κατάληψιν τής εξουσίας είς τό έσωτερικόν τής χώρας, δηλ. νά διαλύση τάς κυριώτερας   Έθνικάς  Όργανώσεις  του Ζέρβα καί του 5/42

Δεδομένου ότι ό Ζέρβας είχεν άπομονωθή εις τήν "Ηπειρον, τό ΚΚΕ άπεφάσισεν οπως διάλυση πρώτον τό '5/42, τό όποϊον εύρίσκετο εις τήν Κεντρικήν Ελλάδα καί συνεπώς έπί του άξονος καθόδου του προς τάς Αθήνας διά τήν κατάληψιν τής εξουσίας καί κατόπιν νά στραφή προς τον Ζέρβαν, ό οποίος είχε τήν κυρίαν του δύναμιν είς τήν Β.Δ. πλευράν τής Ελλάδος.

3. ΠΡΟΚΛΗΤΙΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΙ ΤΟΥ ΕΛΑΣ (ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ   ΚΡΟΝΟΣ)

Μετά τήν άποτυχίαν τών διαπραγματεύσεων μεταξύ τών τριών οργανώσεων ΕΛΑΣ-ΕΔΕΣ-5/42 προς σχηματισμόν κυβερνήσεως καί ένοποίησιν του αντάρτικου αγώνος, τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ήρχισε νά δημιουργή νέα επεισόδια καί προστριβάς μέ τό 5/42.

Τό Σύν/μα, διά τής ελαστικής πολιτικής καί τών έν μέτρω υποχωρήσεων του, απέφυγε τάς προκλήσεις, διότι δεν ήθελε νά γίνη αιτία αίματοκυλίσματος καί εμφυλίου σπαραγμού. Παρά ταύτα τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ολίγας ημέρας μετά τήν συμφωνίαν της Πλάκας, ήρχισε σωρείαν επιθετικών ενεργειών κατά του 5/42, αί όποιαι άπέβλεπον είς τό καταστρωθέν ύπό τής ηγεσίας αυτού σχέδιον τής ολοκληρωτικής διαλύσεως του.

Ούτω, τμήμα του Τάγματος Νικηφόρου του ΕΛΑΣ μέ τόν ιδιον επικεφαλής, έκύκλωσε τήν νύκτα τής 3 προς 4 Μαρτίου 1944 τό χωρίον Σερνικάκι καί αφήρεσε τά στρατιωτικά είδη τών αδειούχων ανταρτών του Συν/τος, έδειρε οπαδούς τούτου, άφήρεσεν 100 όκ. ελαίου άπό εθνικόφρονας κατοίκους καί άπήγαγεν 11  οπαδούς του 5/42, μεταξύ τών οποίων καί τόν Ύπολ/γόν Βλάϊκον Σπ.

Οί αντάρτες του ΕΛΑΣ έξεστόμισαν βαρείας ύβρεις καί άπειλάς κατά του Συν/τος.

Τήν ανωτέρω ένέργειάν του έδικαιολόγησεν ό Νικηφόρος, ισχυρισθείς οτι οί άδειουχοι αντάρτες του Συν/τος ήσαν λιποτάκται (κατ' αυτόν) καί οτι οι ιδικοί του άνδρες ήσαν γυμνοί καί ξυπόλητοι καί συνεπως ούτοι επρεπε νά χρησιμοποιήσουν τά είδη ταύτα.

Μετά μίαν ή δύο ημέρας τμήμα του Τάγματος Κρόνου του ΕΛΑΣ, άφώπλισεν 6 άντάρτας του υπολοχαγού Κοκκόρη Σ. είς Ερατεινήν, χωρίς καμμίαν δικαιολογίαν.

Τό τοιουτον πληροφορηθείς ό λοχαγός Ντούρος, ευρισκόμενος μετά του Αρχηγείου του είς Βιτρινίτσαν, συνέλαβε προληπτικώς τους ενόπλους οπαδούς του ΕΑΜ Βιτρινίτσης, τους όποιους άπέλυσεν ευθύς ώς ό Κρόνος άφήκεν ελευθέρους τους άνδρας του Ύπολ/γο Β Κοκκόρη.

Ό Κρόνος προέβαλεν πολύ αστείους Ισχυρισμούς διά τήν ένέργειάν του ταύτην.

Κατά τήν περίοδον ταύτην τήν διοίκησιν του Συν/τος Παρνασσίδος άνέλαβεν ό Ταγ/ρχης Παπαθανασίου Ιωάννης, ό οποίος είχε μέχρι τότε διατελέσει αντιπρόσωπος του 5/42 είς τό Κοινόν Γενικόν Στρατηγείο τών Ανταρτικών Σωμάτων.

Ούτος άφίχθη είς περιοχήν Ν. Δωρίδος μετά τά γεγονότα, οπου συνήντησε τόν Νικηφόρον είς Βιτρινίτσαν καί έζήτησεν εξηγήσεις διά τάς προκλήσεις του Ιδίου καί τών άλλων αρχηγών του ΕΛΑΣ.

Ό υπερόπτης νεαρός τότε Άνθ/χος Δημητρίου (Νικηφόρος), όχι μόνον προέβαλε κωμικάς δικαιολογίας, αλλά καί απέδειξε προς τόν πρώην καθηγητήν του τής Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων πρωτοφανή άσέβειαν καί θράσος.

Εις δημοσίαν συζήτησιν μάλιστα,καί παρουσία ανταρτών καί κατοίκων του χωρίου είπε : «Δέν μπορώ νά καταλάβω πώς αυτός ό Φεραίος είχε τόσην στενήν άντίληψιν περί πατρίδος. Επίσης πώς έσκέπτοντο οι καθηγηταί μου στή Σχολή Ευελπίδων καί αυτοί οί ανώτεροι Άξ/κοί πού μέ έδίδασκαν γιά τήν πατρίδα καί βγάζω τό συμπέρασμα οτι ή εκείνοι πρέπει νά ήσαν κουτοί καί έγώ ισορροπημένος ή οπερ καί πιθανώτερον

εκείνοι Ισορροπημένοι μέν, αλλά έγώ Ιδιοφυία, πράγμα μάλλον βέβαιον»

Ενθυμούμαι μάλιστα οτι λέγων ταύτα είχε αναστρέψει τους οφθαλμούς μέ μαεστρίαν ηθοποιού καί προσέβλεπεν είς τό βαθύ άπειρον.

Αποδεικνύεται έκ τούτων, οτι πράγματι έπίστευεν πώς ήτο ενας νέος Ναπολέων, ώς ελεγεν.

Κατά τήν παραμονήν του είς Βιτρινίτσαν ό Νικηφόρος έπέρασε άπό Άνταρτοδικείον του ΕΛΑΣ ενα χωρικόν, διότι εκοψε ή έκλεψε μίαν κυψέλην ενός συμπατριώτου του.Ό πτωχός εκείνος οίκογενειάρχης κατεδικάσθη εις θάνατον καί έξετελέσθη έπί τόπου.

Κατά τάς ημέρας έκείνας προσεχώρησεν εις το 5/42 ό καπετάν Αίολος ("Εφ. Άνθ/γός Σταύρου) του ΕΛΑΣ μέ δύο άντάρτας του.

Ό αγνός ούτος πατριώτης δέν ήδύνατο νά άνεχθή πλέον τήν άντεθνικήν καί έγκληματικήν στάσιν του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ καί προ πολλου έπεζήτει νά έγκαταλείψη τό τμήμα του, αλλά παρηκολουθείτο άγρύπνως.

Ούτος μετέδωσε χρησίμους πληροφορίας εις τό 5/42 περί τής σχεδιαζόμενης δολοφονικής επιθέσεως του ΕΛΑΣ εναντίον του.

4.    ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΠΕΝΤΑΓΙΩΝ.

"Εκτακτος αγγελιαφόρος έξ Ιτέας μετέδωσε τάς πρώτας πληροφορίας έπί τών ανωτέρω εχθρικών ενεργειών του ΕΛΑΣ εις τόν Λοχαγόν Δεδούσην Εύθ., εύρισκόμενον μετά του Αρχηγείου του εις τό άεροδρόμιον τών Πενταγιών.

Ό Λοχαγός Δεδούσης ύπό τήν έπήρειαν τών γεγονότων αυτών έθεώρησε καθήκον του νά λάβη έκτακτα μέτρα αμύνης καί διά λόγους ασφαλείας προέβη εις τάς κάτωθι ενεργείας όλως αυτοβούλως, χωρίς νά έπικοινωνήση τηλ/κως μέ τόν Συντ/ρχην Ψαρρόν, ούτε νά συμμορφωθή προς συστάσεις του Ταγ/ρχου Μπαϊζάνου, ό όποιος ευρίσκετο εις Πενταγιούς.

. Έκήρυξε τήν περιοχήν Β. Δωρίδος είς κατάστασιν πολιορκίας, συνέλαβε τά μέλη τής περιφερειακής Επιτροπής του ΕΑΜ Φωκίδος, άφώπλισε τό άρχηγείον του εφεδρικού ΕΛΑΣ Δωρίδος, τάς μαχητικός ομάδας Πενταγιών, Κροκυλείου καί τών άλλων γειτονικών χωρίων, έκοψε τάς τηλεφωνικός γραμμάς καί παραλαβών τους συλληφθέντας όμηρους, τόν όπλισμόν καί τους εφοδιασμούς του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ έκινήθη διά νυκτός προς τήν περιοχήν Ν. Μόρνου, οπου εύρίσκετο' τό Άρχηγείον Καπετζώνη.

Κατά κακήν μοιραν αντάρτες του Δεδούση, προσπαθουντες νά αφοπλίσουν τήν μαχητικήν ομάδα Κροκυλείου, έφόνευσαν τόν ύπεύθυνον του ΕΛΑΣ του χωρίου τούτου, ονόματι Βάρσον, καθ' ήν στιγμήν ουτος, αρνούμενος νά παραδοθή, επεχείρησε νά δραπέτευση.

Ό φόνος ουτος ήναψε τά μίση καί τά πάθη μεταξύ τών δύο οργανώσεων καί έβάρυνε σημαντικώς είς τήν τραγικήν ζωήν του 5/42.

Οί οπαδοί του 5/42 φοβούμενοι τότε αντίποινα ήκολούθησαν τόν Δεδούσην.

Ό Ταγ/ρχης Μπαΐζανος μετά τά γεγονότα ταύτα εσπευσεν είς τό "Ανω Παλαιοξάρι, οπου εύρίσκετο Ο Συντ/ρχης Ψαρρός, ό όποιος ήγνόει τελείως τά διαδραματισθέντα είς Β. Δωρίδα.

Πληροφορηθείς τά ανωτέρω γεγονότα ο Ψαρρός άπό τόν Μπαϊζανον έξεπλάγη καί διέταξεν αμέσως τηλ/κώς τόν λοχαγόν Δεδούσην, νά απελευθέρωση τους ομήρους καί έπιστρέψη εις τόν ΕΛΑΣ τόν αφαιρεθέντα όπλισμόν.

Ούτος άφήκε πράγματι ελευθέρους τους συλληφθέντας ομήρους, οί όποιοι ώμολόγησαν τήν αψογον στάσιν καί ανωτερότητα πού επέδειξαν ό Δεδούσης και οί αντάρτες του προς αυτούς, δέν ήθέλησεν ομως νά συμμορφωθει μέ τήν δ/γήν του Ψαρρου, οπως έπιστρέψη τόν όπλισμόν εις τόν ΕΛΑΣ, πρίν ή ό Νικηφόρος έπιστρέψη τά αφαιρεθέντα στρατιωτικά είδη τών ανταρτών του 5/42 εις Σερνικάκιον.

Άπό τις ενάρξεως τών γεγονότων τών Πενταγιών ή περιοχή άνεστατώθη καί ό Ψαρρός κατεκλύζετο άπό συνεχή τελεσίγραφα του ΕΛΑΣ.

Ή V Ταξιαρχία τοΰ ΕΛΑΣ ύπό τόν Συντ/ρχην Ρήγον ή" Φερραίον (Πρώην μόνιμος Αξιωματικός) καί πολιτικόν καθοδηγητήν τόν Ήρακλήν, (μεγάλην έγκληματικήν φυσιογνωμίαν) απέστειλε τελεσίγραφον προς τόν Συντ/ρχην Ψαρρόν, οπως παραδώση είς τόν ΕΛΑΣ τόν Λοχαγόν Δεδούσην καί τόν Ταγ/ρχην Καπετζώνην, αποκηρυχτούν δέ άπό τό Συν/μα καί συλληφθουν οί δολοφόνοι του υπευθύνου του ΕΛΑΣ Κροκυλείου Βάρσου.

Συγχρόνως ήρχισαν νά μετακινουνται έπιδεικτικώς τμήματα του ΕΛΑΣ προς τήν περιοχήν του Συν/τος, νά συλλαμβάνωνται καί τρομοκρατούνται οπαδοί του 5/42 καί γενικώς νά δημιουργήται πολεμική ατμόσφαιρα είς τήν περιοχήν Δωρίδος.

Ό Συντ/ρχης Ψαρρός αντιμετώπισε τήν εκρυθμον ταύτην κατάστασιν μέ ψυχραιμίαν καί σύνεσιν, έπεζήτησε δέ έπαφήν μέ αντιπροσώπους τής V Ταξιαρχίας προς φιλικόν διακανονισμόν τών διαφορών.

Πράγματι ή συνάντησις. έγένετο είς Λιδωρίκιον.

Ό Ψαρρός ανεγνώρισε τό σφάλμα του Δεδούση, πλην ομως ήρνήθη νά παραδώση Άξ/κους του Συν/τος είς τόν ΕΛΑΣ, θεωρών τήν τοιαύτην ένέργειαν ως άτιμίαν.

Είς τήν θρασείαν καί προκλητικήν στάσιν τών αντιπροσώπων του ΕΛΑΣ, ό Ψαρρός έτήρησεν άποφασιστικήν στάσιν δηλώσας, οτι θά παραπέμψη τόν Δεδούσην είς στρατοδικείο του 5/42, έφ' οσον καί ό ΕΛΑΣ θά έπραττε τό αυτό διά τόν Νικηφόρον.

Αί συζητήσεις πάντως δέν κατέληξαν είς θετικόν αποτέλεσμα.

Ό Ψαρρός επέστρεψε μετά τήν συνάντησιν ταύτην είς τήν εδραν τοΰ Συν/τος καί συνεκάλεσεν είς σύσκεψιν ολους τους Άξ/κούς του, διά νά καθορισθη" ή τύχη του Δεδούση, καθώς καί τά ληπτέα μέτρα προς άντιμετώπισιν τής καταστάσεως.

Οι Άξ/κοί του 5/42 ετάχθησαν αλληλέγγυοι προς τόν λοχαγόν Δεδούσην καί έδήλωσαν, οτι ήσαν αποφασισμένοι να πέσουν ολοι μέχρι τον τελευταίου διά τήν τιμήν του Συντάγματος.

Ό Ψαρρός συνεφώνησε καί έδήλωσεν, οτι τό Συν/μα θά παραμείνη έν επιφυλακή" καί οτι είς περίπτωσιν ενόπλου επιθέσεως έκ μέρους του ΕΛΑΣ, θά άγωνισθή καί αυτός εις τήν πρώτην γραμμήν του πυρός καί θά πέση έπί τών επάλξεων τής τιμής.

 Ό Ταγ/ρχης Τζέφ κατόπιν παρακλήσεως του Ψαρρου καί εντολής του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής, προσεπάθησε νά μεσολάβηση προς έπίλυσιν των διαφορών καί αποφυγήν γενικωτέρας συγκρούσεως.

Έκ μέρους του Συντ/ρχου Ψαρρου εύρε κατανόησιν καί προθυμίαν συμφιλιώσεως, πλην ομως δέν συνέβαινε τό αυτό καί μέ τόν ΕΛΑΣ, οί ήγέται του οποίου είχον λάβει ήδη την άπόφασιν οριστικής διαλύσεως του 5/42.

Φαινομενικώς ομως έδειξαν οτι ήσαν διατεθειμένοι νά δεχτούν είρηνικήν διευθέτησιν των δημιουργηθέντων γεγονότων (προσωρινώς βεβαία) διά νά κερδίσουν χρόνον.

5.    ΜΑΧΗ ΕΥΠΑΛΙΟΥ (2-4-1944).

Την 1η Απριλίου τό Άρχηγείον Δεδούση μετέβη είς τό χωρίον Ευπάλιον Δωρίδος, οπου του έγένετο θερμή υποδοχή έκ μέρους τών κατοίκων.

Τήν νύκτα τής ίδίας ημέρας οί κάτοικοι συγκεντρώθηκαν είς τό Γυμνάσιον τής κωμοπόλεως, οπου έλαβε χώραν διασκέδασις όλων τών παρισταμένων πολιτών μετά τών ανταρτών.

. Κατά τό μεσονύκτιον σφοδρά πυρά πολυβόλων καί εκρήξεις ολμων κατέκλυσαν τό Γυμνάσιον.

Επρόκειτο περί αιφνιδιαστικής δολοφονικής επιθέσεως του Τάγματος Κρόνου του ΕΛΑΣ. μέ τόν σκοπόν δπως συλλάβη καί άφοπλίση τό Άρχηγείον Δεδούση.

Ό Λοχαγός Δεδούσης είς τήν κρίσιμον αυτήν στιγμήν επέδειξε ψυχραιμίαν, σθένος καί αποφασιστικότητα.

Διέταξεν αμέσως Εξοδον τών ανταρτών έκ του σχολείου καί κατάληψιν επικαίρων θέσεων αμύνης.

Ό Ύπολ/γός Τσουτσος μέ μίαν ομάδα έσπευσεν είς τόν καταυλισμόν του Αρχηγείου καί ήρχισε νά βάλλη δραστικώς εναντίον τών επιτιθεμένων έλασιτών, οί οποίοι είχον κυκλώσει τό Γυμνάσιον καί εβαλλον έξ εγγυτάτης αποστάσεως.

Ή μάχη διήρκεσε μέχρι τής χαραυγής, οπότε ό Δεδούσης εξαπέλυσε γενικήν έπίθεσιν εναντίον του ΕΛΑΣ. Οι έλασίται παρά τήν άριθμητικήν των ύπεροχήν, απέτυχαν είς τήν πρσσπάθειάν των καί ήρχισαν νά ύποχωρουν καταδιωκόμενοι υπό τών ανταρτών του 5/42.

Αί απώλειαι του ΕΛΑΣ ήσαν σημαντικαί είς νεκρούς, τραυματίας καί αιχμαλώτους.

Ό Δεδούσης είχε ενα νεκρόν, τόν άντάρτην Λουκόπουλον, συλληφθέντα αίχμάλωτον καί σφαγιασθέντα υπό του ΕΛΑΣ καί τρεις τραυματίας.

Είς τήν καταδίωξιν τών έλασιτών έλαβε μέρος καί ομάς του Τάγματος Καπετζώνη αποτελούμενη έξ 'Αξ/κών κυρίως (Λίβερης, Κουβέλης, 'Ασημακόπουλος, Μπαράκος κλπ.) Τό τάγμα του Κρόνου, υπέστη πανωλεθρίαν, διελύθη εντελώς και εν μέρος αυτού μέ επικεφαλής τόν ίδιον ετράπη προς τήν Μονήν Βαρνάκοβας, τό δέ άλλο προς τήν κατεύθυνσιν τών Βαρδουσίων.

Οί συλληφθέντες αίχμάλωτοι τού ΕΛΑΣ μετεφέρθησαν είς τό χωρίον Κλήμα καί έφυλακίσθησαν είς τό σχολείον τούτου, φρουρούμενοι καί προστατευόμενοι υπό ανταρτών του 5/42 άπό τό έξωργισμένον πλήθος τών εθνικοφρόνων πολιτών.

Ό Συντ/ρχης Ψαρρός, ευθύς ώς έπληροφορήθη τά συμβάντα, εσπευσεν αμέσως είς τό χωρίον Κλήμα, οπου κατετοπίσθη έπί των λεπτομερειών τής δολοφονικής επιθέσεως του Εύπαλίου.

Έν συνεχεία άνέφερεν τά γεγονότα ταύτα διά σήματος προς τήν Συμμαχικήν Άποστολήν καί τό Στρατηγεΐον Μ. Ανατολής καί διεμαρτυρήθη έντονώτατα προς τό Γενικόν Στρατηγεΐον του ΕΛΑΣ καί τήν V Ταξιαρχίαν αύτου διά τήν άπρόκλητον καί δολοφονικήν ταύτη έπίθεσιν εναντίον τμήματος του Συντάγματος.

6.    ΣΥΝΕΧΕΙΣ ΕΠΙΘΕΤΙΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΙ ΤΟΥ ΕΛΑΣ.

Ταυτοχρόνως σχεδόν μέ τά γεγονότα του Εύπαλίου άλλο τμήμα του ΕΛΑΣ προσέβαλεν ανεπιτυχώς τάς μαχητικάς ομάδας του 5/42 τών χωρίων Μανάγουλη καί Καστράκι, αί όποίαι ήμύνθησαν σθεναρώς καί έπροξένησαν σοβαράς απώλειας είς τους έπιτιθέντας.

Παραλλήλως ολλα τμήματα του ΕΛΑΣ κινηθέντα άπό διαφόρους κατευθύνσεις εναντίον των τμημάτων του Συν/τος, αφόπλισαν μαχητικάς ομάδας καί έκακοποίησαν οπαδούς του.

Μετά τά γεγονότα ταυτα ό Συντ/ρχης Ψαρρός αντελήφθη πλέον ότι ευρίσκετο ενώπιον μιας γενικής προσχεδιασμένης επιθέσεως του ΕΛΑΣ κατά του Συντάγματός του καί συνεπώς ήτο υποχρεωμένος νά λάβη τά ενδεικνυόμενα μέτρα ασφαλείας και αμύνης.

Αμέσως έξέδωκε τότε διαταγήν, διά τής οποίας έκήρυττε τήν περιοχήν τής Δωρίδος εις κατάστασιν πολιορκίας καί διέτασσε τά τμήματα του Συντάγματος, όπως προβουν προληπτικώς είς τόν άφοπλισμόν τών μαχητικών ομάδων του ΕΛΑΣ τής ώς ανω περιοχής.

Συγχρόνως εκαμε προτάσεις προς τόν ΕΛΑΣ διά τήν άμεσον εναρξιν διαπραγματεύσεων προς είρηνικήν διευθέτησιν καί έξομάλυνσιν τής δημιουργηθείσης καταστάσεως είς τήν Δωρίδα.

Επίσης έζήτησε τήν έπέμβασιν τής Συμμαχικής Αποστολής.

Δυστυχώς ομως είς τήν πρόσκλησίν του ταύτην ό ΕΛΑΣ ούδεμίαν άπάντησιν εδωσεν.

Ό λοχαγός Καϊμάρας μετέβη έξ Αμυγδαλιάς (Κουτσορός) μέ ελαχίστους άντάρτας του είς Γαλαξείδιον διά νά συγκέντρωση τους εκεί αδειούχους άνδρας του.

Τό αυτό έκαμε καί ό λοχαγός Ντουρος, μεταβαίνοντας μέ τόν όπλαρχηγόν του Βαρνάβαν Εύθ. είς Άγίαν Εύθυμίαν.

"Αμφότεροι όμως αντιμετώπισαν εχθρικής ενεργείας τών μαχητικών ομάδων καί τμημάτων του ΕΛΑΣ εις τήν περιοχήν ταύτην.

Ούτω τό έφεδρικόν ΕΛΑΣ Γαλαξειδίου συνέλαβε εις θέσιν Λυχοτινιά, ώς ομηρον, τόν άδελφόν του λοχαγου Καϊμάρα Ταξιάρχην, μετέπειτα μόνιμον Άξ/κόν.

Έν συνεχεία έκινήθη έπιθετικώς κατά τής μαχητικής ομάδος Αγίας Ευθυμίας, επικεφαλής τής όποιας ήτο ό Έφ. Ύπολ/γός Γλυμής Δημ. ή Μπέης. (Ό αγνός ούτος πατριώτης ήγωνίσθη εναντίον τών κατακτητών καί τών κομμουνιστών μετά φανατισμου καί πίστεως άπό τό 1941 μέχρι του 1947, οτε άπεβίωσεν είς τό Νοσοκομείον Άμφίσσης έκ των κακουχιών τής πολεμικής ταύτης περιόδου,

Ούτος έθυσίασε τόν εαυτόν του, τήν οίκογένειάν του καί τήν περιουσίαν του χάριν τής "Εθνικής Ιδέας.)

Κατόπιν τούτου ό λοχαγός Καϊμάρας έκύκλωσε τό Γαλαξείδιον, συνέλαβε αρκετά σημαίνοντα ηγετικά στελέχη τοϋ ΕΑΜ τής περιοχής, άφώπλισε άνδρας του ΕΛΑΣ καί άπήτησε τελεσιγραφικώς, οπως άφεθή ό αδελφός του ελεύθερος, πράγμα τό όποιον έγινε αμέσως.

Ή σύλληψις τών βαθμούχων του ΕΑΜ ΕΛΑΣ καί ή ψύχραιμος στάσις τών ολίγων ανδρών του λοχαγοϋ Καϊμάρα συνετέλεσε τά μέγιστα είς τήν έξύψωσιν του ήθικου τών όπαδων του 5/42, τό όποιον είχε μειωθή από τάς ψευδείς φήμας καί τόν πόλεμον τών νεύρων, τόν όποιον εκαμεν ή όργάνωστς του ΕΑΜ είς τήν Παρνασσίδα.

Οί συλληφθέντες αιχμάλωτοι απεστάλησαν ύπό συνοδείαν είς τόν Σταθμόν Δ/σεως του Συν/τος, πλην όμως Ο Συντ/ρχης Ψαρρός αφησε τούτους ελευθέρους διά νά άποδείξη τήν καλήν του πρόθεσιν προς συνεργασίαν είς τους ήγέτας του ΕΛΑΣ.

Μετά ταυτα ό Λοχαγός Καϊμάρας έκινήθη προς Έρατεινήν. Καθ' όδόν άπηλευθέρωσεν ύπό τήν άπειλήν τών όπλων τόν πλοίαρχον Δημ. Μερίτζον έκ Γαλαξειδίου, έξαιρετικόν πατριώτην καί μέλος τής Επιτροπής Αγώνος του 5/42, τόν οποίον συνώδευε τμήμα του ΕΛΑΣ μέ τόν σκοπόν δήθεν, οπως τόν όδηγήση προς άνάκρισιν είς τήν V Ταξιαρχίαν.

Κατά τήν αυτήν περίοδον ό Λοχαγός Κούτρας ευρισκόμενος μέ τό Αρχηγείο του είς Καλλιθέαν, αφόπλισε τήν μαχητικήν ομάδα του ΕΛΑΣ του χωρίου τούτου καί έκινήθη προς Βιτρινίτσαν, οπου εύρίσκετο τμήμα του ΕΛΑΣ ύπό τόν καπετάν Δαφνομήλην.

Μετά μικράν συμπλοκήν τό τμήμα τουτο διέφυγε προς Έρατεινήν, οπου ήνώθη μέ Ετερον τμήμα του ΕΛΑΣ ύπό τόν καπετάν, Νικήταν.

Έν συνεχεία ό Κούτρας έκινήθη έπιθετικώς προς Έρατεινήν.

Ταυτοχρόνως καί ολως συμπτωματικώς έκινουντο προς Έρατεινήν επιστρέφοντες έκ Παρνασσίδος οί Άξ/κοί Ντούρος, Καϊμάρας, Κυριαζής, Πατυχάκης καί Καραμαζάκης συνοδευόμενοι υπό αδειούχων ανταρτών.

Οί εντός τής Ερατεινής καταφυγόντες έλασίται έκυκλώθησαν ύπό τών ανδρών του 5/42 καί κατόπιν ολιγόωρου συμπλοκής έπί τών βορείως τής Ερατεινής υψωμάτων παρεδόθησαν.

Οί συλληφθέντες αίχμάλωτοι έλασίται απεστάλησαν υπό συνοδείαν είς τόν Σταθμόν Διοικήσεως του Συντάγματος.

Ό Συντ/ρχης Ψαρρός καί τήν φοράν ταύτην τους άφήκεν ελευθέρους καί διέταξεν οπως άποφεύγηται κάθε πρόκλησις ή ενέργεια επιθετική κατά τών ΕΑΜ -ΕΛΑΣ.

"Απαντες οί Άξ/κοί καί αδειούχοι αντάρτες κατηυθύνθησαν προς τά Κλήματα, πλην του Κούτρα, ό όποιος μετεκινήθη προς Άμυγδαλιάν διά τόν άφοπλισμόν τής εκεί μαχητικής ομάδος του ΕΛΑΣ.

Ούτος αφόπλισε καθ' όδόν φυλάκιον του ΕΛΑΣ έγκατεστημένον είς τήν θέσιν Δουβροβίτσα καί έν συνεχείς έκύκλωσε τό χωρίον Αμυγδαλιά (Πλέσσα).

Εντός αυτού ευρίσκετο μέ αδειαν ό καπετάνιος του ΕΛΑΣ Κοκμοτός Εύθ., παλαιός ζωοκλέπτης, φανατικός καί επικίνδυνος έλασίτης. Τήν οίκίαν τούτου έκύκλωσεν ό Λοχαγός Κούτρας δι' ανδρών του καί τόν έκάλεσε, νά παραδοθή ύπό προσωπικήν του έγγύησιν, οτι δέν θά θιγή από κανένα. Αντί τούτου ό Κοκμοτός κατέλαβε θέσιν καί ήρχισε    νά βάλλη διά του όπλου του.

Τότε άντεπυροβολήθη, καί έτραυματίσθη σοβαρώς καί υπέκυψε τήν έπομένην εις τά τραύματα του παρά τήν άμεσον Ιατρικήν έπέμβασιν.

Οί υπόλοιποι άνδρες του εφεδρικού ΕΛΑΣ Αμυγδαλιάς, ευθύς ώς έπληροφορήθησαν τόν τραυματισμόν του καπετάνιου Κοκμοτού, παρέδωσαν τόν όπλισμόν είς τόν Λοχαγόν Κούτραν καί αφέθησαν ελεύθεροι.

Κατά τήν εναρξιν τών επεισοδίων μεταξύ 5/42 καί ΕΛΑΣ τό Άρχηγείον Κοκορέλλη ευρίσκετο είς Παρνασσίδα.

Οί περισσότεροι άνδρες τούτου εύρίσκοντο μέ άδειαν είς τά χωρία των.

Ευθύς δμως ώς έπληροφορήθησαν τά γεγονότα τής Δωρίδος, έσπευσαν άπό διαφόρους κατευθύνσεις καί καθ   ομάδας νά συναντήσουν τό Συν/μα.

Όμάς ανταρτών τοΰ Αρχηγείου τούτου μέ τους Άξ/κούς Σαγιαν, Κουτριάρην καί Παπαδήμαν εδέχθη ύπουλον καί αίφνιδιαστικήν προσβολήν, καθ' ον χρόνον διήρχετο έκ του χωρίου Πεντεόρια, έκ μέρους ανδρών του έφεδρικου ΕΛΑΣ του έν λόγω χωρίου.

Ή κυκλωθείσα αυτή όμάς διέσπασε τόν κλοιόν καί διέφυγε προς τήν περιοχήν του Συν/τος, πλην ομως έφονεύθη εις αντάρτης καί έτραυματίσθη σοβαρώς ετερος.

Κατόπιν τής συγκεντρωτικής κινήσεως τών τμημάτων του ΕΛΑΣ προς τήν περιοχήν Τρικόρφου-Μόρνου καί έπί τή προόψει γενικής επιθέσεως τούτου, ό Συντ/ρχης Ψαρρός διέταξεν εγκαίρως οπως τό Συν/μα. Παρνασσίδος μετακινηθή" άπό τήν θέσιν Κουτσορός Αμυγδαλιάς προς Σεργούλαν, οπως καί έγινε.

Τό 5/42 ήρχισε να συγκεντρουται είς τήν περιοχήν Δωρίδος άφ' ενός λόγω πληροφοριών περί επικειμένων επιθετικών ενεργειών τών Γερμανών εναντίον αυτού άπό τήν κατεύθυνσιν Άμφίσσης, άφ' ετέρου δέ διότι τά Αρχηγεία Καπετζώνη καί Δεδούση προσβληθέντα τό πρώτον ύπό τμημάτων του ΕΛΑΣ είχον αγκιστρωθη είς τήν έν λόγω περιοχήν καί δέν ήδύναντο να τήν εγκαταλείψουν άνυπεράσπιστον.

Κατά τήν περίοδον αυτήν (Μάρτιος 1944) τών προστριβών καί τών πρώτων επεισοδίων μεταξύ ΕΛΑΣ καί 5/42 αφίχθησαν είς τήν περιοχήν Φωκίδος έκ Μέσης Ανατολής οί Ύπολ/γοί Ι. Λαγγουράνης καί Ι. Σορόκος διατεθέντες υπό τών Ελληνικών 'Αρχών του Καΐρου είς τήν 'Αμερικανικήν Ύπηρεσίαν Πληροφοριών.

Αποστολή τούτων ήτο ή όργάνωσις δικτύου πληροφοριών προς ένημέρωσιν τών Συμμαχικών 'Αρχών έπί τί|ς δραστηριότητος τών Γερμανών καί τών επιχειρήσεων τών Ανταρτικών Όργανώσεων τής περιοχής.

Ή επιλογή των ήτο ή πλέον ενδεδειγμένη δια τήν Φωκίδα, καθ' όσον λόγω τής καταγωγής των έξ Άμφίσσης ήσαν γνώσται τής περιοχής καί συνεπώς τό έργον των θά διευκολύνετο σοβαρώς, έάν δέν παρενέβαλλε προσκόμματα τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ (άπόπειραι λογοκρισίας σημάτων, κακοποίησις συνεργατών κ.λ.π.), πράγμα τό όποίον έγένετο μετά τήν διάλυσιν του 5/42 υπό του ΕΛΑΣ.

7.    ΠΡΟΣΧΩΡΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΝΤ/ΡΧΟΥ ΛΑΓΓΟΥΡΑΝΗ ΕΙΣ ΤΟΝ ΕΛΑΣ (ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΠΑΛΑΙΟΞΑΡΙΟΥ)

Ό Άντ/ρχης Λαγγουράνης Κ., υποδιοικητής του 5/42, γνωστός κατά τήν κατοχήν διά τά δημοκρατικά του φρονήματα, κατέκρινε πάντοτε τάς ακρότητας, ως έλεγε, ώρισμένων Άξ/κών καί ήτο κατά του εμφυλίου σπαραγμου.

Ούτος, ως φαίνεται είχεν αρκετά έπηρεασθή" άπό τάς κομμουνιστικός θεωρίας του σατανικού Συντ/ρχου Μπακιρτζή, ο οποίος έπαιζε υποπτον ρόλον κατά τους τελευταίους μήνας της παραμονής του είς τήν εδραν του 5/42.

Ό ρόλος του Συντ/ρχου τούτου απεκαλύφθη ευθύς ώς άπέτυχον αί διαπραγματεύσεις τής Πλάκας περί συμφωνίας καί συνεργασίας τών τριών όργανώσεων ΕΔΕΣ-5/42-ΕΛΑΣ, οπότε ήρχισεν τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ τάς νέας επιθετικός του ενεργείας κατά του 5/42.

Ό Μπακιρτζής άνεχώρησε τότε διά τό Γενικόν Στρατηγείον του ΕΛΑΣ καί άνέλαβεν τήν προεδρίαν τής ΠΕΕΑ (Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής ΆπελευθέρωσηςΧ1).

( Ό Συντ/ρχης Μπακιρτζής Ευρ.. γνωστός προπολεμικώς ώς "ο κόκκινος Συντ/ ρχης . ήτο αριστεράς Ιδεολογίας.

Είχε λάβει μέρος εις τό Κίνημα του 1935 μέ τους 'Αξ/κούς Ψαρρό, Σαράφη, Τσιγάντε κ.λ.π., οπότε άπετάχθη.

Ούτος έχρησιμοποιήθη αρχικώς ώς πράκτωρ τών Αγγλικών Άρχων υπό τήν έπωνυμίαν "ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ" καί βραδύτερον διέφυγε, είς Μ. Άνατολήν.

Κατόπιν έπέστρεψεν είς τήν 'Ελλάδα, οπου προσεχώρησεν είς τό ΕΑΜ ΕΛΑΣ καί τελος Έγινε Πρόεδρος τής Π.Ε.Ε.Α, Τό 1946 έξετοπίσθη άπό τήν Κυβέρνησιν καί τό 1947 ηύτοκτόνησε ευρισκόμενος είς έξορίαν.)

Κατά τήν άναχώρησίν του απέστειλε φιλικήν έπιστολήν προς τον Άντ/ρχην Λαγγουράνην Κ., είς τήν οποίαν ελεγε έπί λέξεν τά εξής : «Έγώ αναχωρώ διά τόν ΕΛΑΣ, σου συνιστώ νά ελθης καί σύ καί νά προσπαθήσης νά πείσης καί τόν Ψαρρόν νά προσχώρηση μέ τους Άξ/κούς καί άντάρτας του στίς τάξεις του λαϊκου στρατού».

Τά τελευταία επεισόδια καί αι προστριβαί μεταξύ ΕΛΑΣ καί 5/42, τόν είχον απογοητεύσει, είχε γίνει σκεπτικός καί καθημερινώς κατέκρινε τήν στάσιν του Συντάγματος.

Τήν 4 Απριλίου 1944 ό Άντ/ρχης Λαγγουράνης Κ. συνοδευόμενος υπό των λοχαγών Λαγγουράνη Ι. καί Σορόκου Ι., μετέβη είς Παλαιοξάριον, μέ τόν σκοπόν όπως έπικοινωνήση τηλεφωνικώς μέ τους αντιπροσώπους τής V Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ καί έπιτύχη συνάντησιν προς είρηνικήν διευθέτησιν τών προστριβών καί αποφυγήν νέου εμφυλίου σπαραγμού.

Είς τό Παλαιοξάριον δέν ύπήρχον άλλα τμήματα του 5/42, πλην τής Διμοιρίας Καταστροφών, ή οποία ύπό τόν Ύπολ/γόν Μηχανικοΰ Ξενιτίδην ήσχολείτο μέ σαμποτάζ τής όδου Λιδωρικίου - Ναυπάκτου.

Είς τό Νοτίως του χωρίου τούτου άεροδρόμιον εύρίσκετο τμήμα του Αρχηγείου Ντούρου μέ τόν Άνθ/γόν Στάμου Γ., καθώς καί ό Ταγ/ρχης Μηχανικού Γιακουμάκης, έν αναμονή" ρίψεων υλικών ύπό συμμαχικών αεροπλάνων.

Ό Ταγ/ρχης Γιακουμάκης Γ. επέδειξε πάντοτε ψυχραιμίαν είς  ολας  τάς  επιχειρήσεις καί τάς δύσκολους στιγμάς  του  5/42.

Κατά τά ξημερώματα τής 5 Απριλίου τό Παλαιοξάριον ευρέθη κυκλωμένον υπό τμημάτων του ΕΛΑΣ, επικεφαλής τών οποίων ήσαν οί Νικηφόρος, Παπαζήσης καί Κρόνος.

Τά τμήματα του ΕΛΑΣ προωθήθησαν προς Τρίκορφον μέ τόν σκοπόν οπως διαρπάσουν τά είς τό άεροδρόμιον ριφθέντα κατά τήν νύκτα έκείνην όπλα καί πολεμοφόδια καί αιχμαλωτίσουν τήν φρουράν τούτων, ή οποία άνήκεν είς τό Άρχηγείον Ντούρου.

Έν τώ μεταξύ κατέφθασεν είς τήν θέσιν του αεροδρομίου ό Λοχαγός Ντούρος μέ τό υπόλοιπον τμήμα του Αρχηγείου καί ανέλαβε τήν μεταφοράν τών ριφθέντων υλικών έκ του αεροδρομίου είς Κλήματα.

Κατά τήν μεταφοράν αυτών οί έλασίτες έπετέθησαν διά νά διαρπάσουν τά υλικά, πλην καθηλώθησαν ύπό θεριστικών πυρών τής Διμοιρίας Καραγιάννη, ή όποια άπετέλει τήν όπισθοφυλακήν τής φάλαγγος.

( Ό νεαρός τότε Άνθ/γός Εύθ. Καραγιάννης Διεκρίθη ώς άριστος Άξ/κός είς τήν μετέπειτα σταδιοδρομίαν του προαχθείς είς τον βαθμόν του Άντ/γου.

Ούτος διετέλεσε Διοικητής   του  Δ' Σ. Στρατου Γενικώς - Επιθεωρητής Στρατου καί Δ/τής Στρατιας.)

Ευτυχώς τά υλικά ταύτα διεσώθησαν χάρις κυρίως είς τήν ψυχραιμίαν καί αποφασιστικότητα του Λοχ/γου Ντούρου καί τόν ήρωισμόν του νεαρου Άνθ/γου Καραγιάννη Ευθυμίου, ό όποίος προσέφερεν υψίστας υπηρεσίας είς τόν έθνικόν μας αγώνα καθ' ολην τήν διάρκειαν τής κατοχής

Κατά τήν κύκλωσιν του Παλαιοξαρίου συνελήφθησαν ό Άντ/ρχης Λαγγουράνης καί οί δύο αλλοι Άξ/κοί καί ετέθησαν υπό περιορισμόν.

Ό Άντ/ρχης Λαγγουράνης Κ. προσεχώρησεν οικειοθελώς εις τόν ΕΛΑΣ, προδώσας τόν Ψαρρόν, τους 'Αξ/κούς καί άντάρτας του 5/42.

Έπί πλέον συνέταξε μακροσκελή προκήρυξιν, διά τής οποίας κατεφέρετο εναντίον του Ψαρροϋ καί τών Άξ/κών του Συντάγματος καί παρώτρυνε τους άντάρτας ώς έξης : «Αδέρφια, αποκηρύξατε τίς αντεθνικές ενέργειες του Ψαρρου καί τών 'Αξ/κών του 5/42 καί προσχωρήσατε είς τόν ΕΛΑΣ, διότι ή νεοσύστατη ΠΕΕΑ πήρε τήν άμετάτρεπτη απόφαση νά ξεκαθαρίση τήν κατάσταση (;) πού σας οδηγεί ολους δεμένους χειροπόδαρα στη διάθεση του έχθρου καί τους Γερμανοράλληδες.

Θά τήν ξεκαθαρίση μέ κάθε τρόπο καί μέ τά οπλα ακόμη, γιατί είναι πολύ δυνατή καί στηρίζεται στά οπλα του έθνικού λαϊκού στρατού» (!..»).

Τοιαύτην προδοσίαν είς βάρος του τιμίου ήρωος Ψαρρου καί του άγνού καί πατριωτικου αγώνος του 5/42 δέν έπερίμενε κανείς άπό τόν Ύποδιοικητήν του Συντάγματος τούτου.

Ή προδοτική αυτή ενέργεια υπήρξεν βαρύ πλήγμα διά τό 5/42, διότι εδωσε ηθικά ερείσματα είς τόν ΕΛΑΣ, ό οποίος είχε καταστρώσει τό σχέδιον δολοφονικής επιθέσεως κατά του 5/42.

Ή προκήρυξη αυτη έδημοσιεύθη καί διενεμήθη είς χιλιάδας αντιτύπων υπό του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ είς όλόκληρον τήν Ρούμελην.

8.    ΕΝΕΡΓΕΙAΙ ΠΡΟΣ ΑΠΟΦΥΓΗΝ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΡΡΑΞΕΩΣ.

Ό Άγγλος Ταγ/ρχης Τζών κατόπιν παρακλήσεως του Ψαρρου επενέβη, οπως διευθετηθούν ειρηνικώς αί δημιουργηθείσαι διαφοραί καί σταματήσουν εκατέρωθεν τά επεισόδια, πλην ομως προσέκρουσεν είς τήν άδιαλλαξίαν του ΕΛΑΣ καί τήν Ιταμήν άξίωσιν τούτου, «οπως διαλυθή" τό 5/42, κατάθεση τά οπλα καί παραδώση ταυτα είς τόν ΕΛΑΣ καί οί μέν Αξιωματικοί συγκεντρωθουν εις τά Κλήματα, οί δέ άνδρες παραδοθουν συντεταγμένοι».

Ή προσβλητική διά τό Συν/μα αυτη άπαίτησις του ΕΛΑΣ απερρίφθη  ευθύς  αμέσως  έν συγκεντρώσει  ολων  τών  'Αξ/κών  του  5/42.

Κατά τήν συγκέντρωσιν ταύτην ό Συντ/ρχης Ψαρρός έζήτησεν, οπως οί Άξ/κοί του Συντάγματος έχουν έμπιστοσύνην είς τήν διοίκησιν τούτου, τονισας οτι έπ' ούδενί λόγω θά παραδώση Άξ/κούς είς τόν ΕΛΑΣ, αλλά θά άγωνισθή" επικεφαλής ολων διά τήν ίστορίαν καί τήν τιμήν τών οπλων.

Ό Πρόεδρος τής ΠΕΕΑ (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης) Στρατηγός Μπακιρτζής Ευριπίδης άπέστειλεν είς τόν Συντ/ρχην Ψαρρόν έπιστολήν, ή όποια ελήφθη τήν 3 Απριλίου.

Είς τήν έπιστολήν του ταύτην ό Μπακιρτζής έπλεξε τό έγκώμιον του ΕΛΑΣ καί παρώτρυνε τόν Ψαρρόν,  οπως συμμετάσχη  προσωπικώς  είς  τήν  ΠΕΕΑ.

Ό Συντ/ρχης Ψαρρός άπήντησεν εις τήν ανωτέρω έπιστολήν ώς

ΕΘΝΙΚΑΙ ΑΝΤΑΡΤΙΚΑΙ ΟΜΑΔΕΣ 5/42 ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΕΥΖΩΝΩΝ

Αριθ. 590

Σ. Δ. τη 9 Απριλίου 1944

Προς Τόν Πρόεδρον τής Π.Ε.Ε.Α.

Στρατηγόν Μπακιρτζήν Εύρ.

"Οπου

Στρατηγέ,

"Ελαβα τό γράμμα σας την στιγμήν ατυχώς πού τμήματα του ΕΛΑΣ, ενεργούντα προφανώς κατόπιν διαταγών ανωτέρων, άπειλουν νά συνεχίσουν εναντίον τοϋ Συντάγματός μου τήν άπρόκλητον έπίθεσιν, πού ήρχισε τήν νύκτα της 1ης προς 2αν Απριλίου μέ τά λύπηρά γεγονότα τοϋ Ευπαλίου.

Γνωρίζετε οτι ή ΕΚΚΑ καί έγώ προσωπικώς υπήρξαμε, μπορεί νά πή" κανείς, πρωτοπόροι διά τήν ίδέαν μιας πραγματικής εθνικής ένότητος. Παραδόξως μετά τήν άποτυχίαν τών τελευταίων διαπραγματεύσεων εδόθησαν έντολαί εις τήν Ταξιαρχίαν του ΕΛΑΣ νά άρχίση μίαν συστηματικήν καί προσχεδιασμένην προσβολήν εναντίον του Συντάγματός μου.

Τήν 4ην Μαρτίου τό V/34 Τάγμα του ΕΛΑΣ έπέδραμεν είς τό χωρίον Σερνικάκι, οπου άπεγύμνωσε άντάρτας του 5/42, συνέλαβε καί απήγαγε τόν ύπολοχαγόν Βλάϊκον. ώς καί πολλούς οπαδούς μας, κατέσχεν υλικά του Συντάγματος καί έν συνεχεία προέβη είς παντοειδείς βιαιότητας είς βάρος μελών τής οργανώσεως μας.

Τήν ιδίαν ήμέραν τό 11/34 τάγμα προεκάλεσεν επεισόδια είς Βιτρινίτσαν έπιτεθέν εναντίον μαχητικών τμημάτων του Συν/τος.

Μετά τά γεγονότα τών Πενταγιών, τά όποια ναι μέν επέκρινε ιό Συνταγμα αλλά πάντως υπήρξαν απόρροια τών προκλητικών ενεργειών τοϋ ΕΛΑΣ, νέα εχθρική έκδήλωσις ελαβε χώραν εναντίον μας υπό συνθήκας, πού μας ωδήγησαν είς τό άδιάσειστον συμπέρασμα, οτι προδιαγεγραμμένον σχέδιον υπάρχει διά τήν έξόντωσιν του Συντάγματος.

Ήδη καλούμεθα νά προέλθωμεν είς συνεννοήσεις διά τήν συμμετοχήν μας είς τήν ΠΕΕΑ, ένω τά τμήματα του ΕΛΑΣ στρέφουν εναντίον μας τά όπλα καί ενα νέον αίματοκύλισμα με καταστρεπτικάς συνεπείας απειλεί νά ξεσπάση άπό στιγμής είς στιγμήν.

Ή ΕΚΚΑ καί τό Σύνταγμα έν πνεύματι αρρήκτου ένότητος διαπνέονται άπό τήν ζωηράν καί ειλικρινή έπιθυμίαν νά συμβάλουν εις τήν όλοκλήρωσιν της εθνικής ένότητος. Δεχόμεθα συνεπώς νά προέλθωμεν είς σχετικάς διαπραγματεύσεις τό ταχύτερον, ύπό τήν προϋπόθεσιν όμως οτι θά σταματήσουν αμέσως αί έχθροπραξίαι, ώς καί πασα εχθρική κίνησις τών τμημάτων του ΕΛΑΣ καί θά ληφθή" ή άπόφασίς μας ελευθέρως καί οχι ύπό τήν άπειλήν τών οπλων καί τούτο, διότι μίαν τοιαύτην έξευτελιστικήν λύσιν θά μας ήτο αδύνατον νά δεχθώμεν.

Παρακαλώ συνεπώς νά μας ορίσετε πώς καί που θά διεξαχθουν αι σχετικσί συνεννοήσεις, διότι ώς αντιλαμβάνεσθε, ή άπόφασίς θά ληφθή άπό τήν όργάνωηιν κάί οχι άπό  έμενα προσωπικώς.

"Εχω τήν ελπίδα οτι σείς καί τά αλλά μέλη τής ΠΕΕΑ θά επιδοκιμάζουν τάς ανωτέρω απόψεις μου καί θά καταβάλουν κάθε προσπάθειαν, ώστε νά άποσοβηθή ή αδελφοκτόνος ρήξις καί νά πραγματοποιηθη ή εθνική ένότης υπό τό φώς τής δικαιοσύνης καί τής άληθινης έννοιας του εθνικού συμφέροντος.

Μετά σεβασμού Δ. ΨΑΡΡΟΣ

Δ/τής του 5/42 Σ. Ευζώνων

Κατά την έποχήν έκείνην ό άναπληρών τόν Έπιτελάρχην του Στρατηγείου Ρούμελης τής ΕΚΚΑ λοχαγός Δεδούσης Αλέξανδρος, κατόπιν εντολής του Συντ/ρχου Ψαρρου, προσεπάθησε νά συναντηθή μέ τους ήγέτας του ΕΛΑΣ διά νά τους πείση οτι πρέπει νά άποσοβηθή ή ρήξις μεταξύ του ΕΛΑΣ και 5/42, Προς τούτο έπρότεινε τήν συγκρότησιν τριμελούς Επιτροπής μέ επικεφαλής "Αγγλον άξ/κόν, πλην ομως συνήντησεν Ισχυράν άντίδρασιν αυτών.

Τάς ενεργείας του ταύτας άνέφερεν είς τόν Συντ/ρχην Ψαρρόν.

Τήν 10 Απριλίου ό Συντ/ρχης Ψαρρός ελαβε τηλεγράφημα άπό τήν ΠΕΕΑ, διά του οποίου έπρότεινεν αυτη, οπως συγκροτηθη Μικτή Επιτροπή μέ συμμετοχήν τών "Αγγλων διά νά έξετάση τάς δημιουργηθείσας προστριβής.

Ό Συντ/ρχης Ψαρρός απήντησε διά τηλεγραφήματος, οτι δέχεται τήν ώς άνω πρότασιν καί παρεκάλεσε, οπως ή συνάντησις μετά τών αντιπροσώπων του ΕΛΑΣ λάβη χώραν εγγύς τής περιοχής του Συν/τος.

Συγχρόνως ομως διεμαρτυρήθη, διότι ή V Ταξιαρχία του ΕΛΑΣ συνεχίζει τάς επιθετικάς της προετοιμασίας κατά του 5/42.

Πράγματι αι πληροφορίαι εφερον τόν "Αρην Βελουχιώτην κατερχόμμενον άπό βορραν μέ μεγάλας δυνάμεις του ΕΛΑΣ, τά δέ τμήματα τί|ς V Ταξιαρχίας άρχισαν νά κινούνται κυκλωτικώς προς τήν περιοχήν του 5/42 καί ο εφεδρικός ΕΛΑΣ νά κινητοποιήται παντου

Ό Συνταγματάρχης Ψαρρός τήν Ιδίαν ήμέραν απέστειλε τηλεγράφημα προς το Στρατηγείον Μέσης Ανατολής μέσω του "Αγγλου συνδέσμου, ζητώντας οπως, είς τήν περίπτωσιν, κατά τήν οποίαν τούτο θεωρεί άπαραίτητον τήν άνεξάρτητον δρασιν του 5/42 Συν/τος, ώς Στρατιωτικοϋ τμήματος υπαγομένου άπ' ευθείας είς αυτό, νά έξεύρη λύσιν διά τήν άρσιν τών υφισταμένων διαφορών μέ τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ καί κατοχύρωση τήν περαιτέρω στρατιωτικήν του δρδσιν.

Έπ' αύτου ουδεμίαν άπάντησιν ελαβεν άπό τό Στρατηγείον Μ. 'Ανατολής ό Συντ/ρχης Ψαρρός.

Συγχρόνως απέστειλε προς τόν ΕΛΑΣ τάς κάτωθι προτάσεις .

α) Αποκλείεται πασα συζήτησις διά παράδοσιν Αξιωματικών του Συν/τος είς άλλην όργάνωσιν. Δεχόμεθα νά γίνη έξέτασις άπό Έπιτροπήν έξ αντιπροσώπων μόνον τής Συμμαχικής Αποστολής δι' ολα τά γεγονότα άπό 4 Μαρτίου μέχρι σήμερον.

β) Δεχόμεθα νά προσέλθωμεν είς διαπραγματεύσεις έπί τή βάσει τής επιστολής του Προέδρου τής ΠΕΕΑ καί συμφώνως μέ τους ορους πού καθορίζομεν είς τήν άπάντησίν μας. Ή έναρξις τών διαπραγματεύσεων θά γίνη, άφου προηγουμένως άποσυρθούν τά τμήματα του ΕΛΑΣ καί σταματήση πασα εχθρική ενέργεια.

γ) Παρακαλούνται οί εκπρόσωποι του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ νά μας πληροφορήσουν ποίαν στάσιν θά τηρήσουν εναντι ημών, εις περίπτωσιν καθ' ήν δεχθώμεν, ώς εχομεν πληροφορίας, έπίθεσιν έκ μέρους τών Γερμανών.

Έπί τών ανωτέρω προτάσεων τοϋ Ψαρροϋ ουδεμία άπάντησις εδό­θη έκ μέρους τοϋ ΕΛΑΣ.

Ό "Αγγλος Ταγ/ρχης Τζέφ τήν 11 Απριλίου διεβίβασε είς τον Ψαρρόν πρόσκλησιν του Συντ/ρχου Κρίς τής Συμμαχικής "Αποστολής περί αποστολής αντιπροσώπων προς συζήτησιν στρατιωτικών ζητημά­των άφορώντων τάς ανταρτικός ομάδας.

Είς τήν σύσκεψιν ταύτην απεστάλησαν ώς αντιπρόσωποι του Ψαρρού ό Ταγ/ρχης μηχανικού Γιακουμάκης Γ. καί ό εφ. Ύπολ/γός Παπαγιαννόπουλος Παν., Πολιτικός Σύμβουλος του Ψαρρού. Παρεκάλεσε δέ τόν Ταγ/ρχην Τζέφ, οπως εξασφάλιση τήν άκώλυτον μετάβασίν των είς τό μέρος, οπου θά ελάμβανε χώραν ή διάσκεψις υπό τήν προεδρίαν τού "Αγγλου Συντ/ρχου Κρίς.

Παραλλήλως κατά τήν έποχήν ταύτην εκλήθησαν είς Κάϊρον αντι­πρόσωποι τών ανταρτικών οργανώσεων καί τών πολιτικών κομμάτων διά τήν λύσιν του ελληνικού προβλήματος καί τόν σχηματισμόν κυβερνή­σεως εθνικής ένότητος.

9.    ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΙΣ ΤΟΥ 5/42 ΕΙΣ ΤΡΙΚΟΡΦΟΝ-ΚΛΗΜΑΤΑ.

Ό Συν/ρχης Ψαρρός, έν οψει γενικής επιθέσεως τού ΕΛΑΣ, διέταξεν οπως ανακληθούν οί άδειούχοι αντάρτες καί συγκεντρωθούν τά τμήματα του Συντάγματος είς τήν περιοχήν Τρικόρφου-Κλημάτων μέ τήν εξής διάταξιν :

Τό Άρχηγείον Καπετζώνη έπί τής φύσει όχυρας τοποθεσίας Κλή­ματα, τό Άρχηγείον Δεδούση είς τό άριστερόν τής τοποθεσίας ταύτης καί τό Άρχηγείον Ντούρου είς τό δεξιόν ταύτης μέ μέτωπον προς βορραν.

Τό Άρχηγείον Κούτρα έτάχθη βορείως του χωρίου Μαραζιά, τό Άρχηγείον Καϊμάρα έπί του Τρικόρφου καί βορείως του χωρίου Παλαιοχώρι.

Τά τμήματα του Άντ/ρχου Παπαβασιλείου, Ύπολ/γου Πατυχάκη, Ύπολ/γου Κοκκόρη, ή μαχητική ομάς Σεργούλας καί τμήμα του Αρχηγείου Κοκορέλλη κατέλαβον θέσεις άπό του χωρίου Σεργούλας μέχρι τής παραλίαν του Κορινθιακου κόλπου μέ άποστολήν, οπως κα­λύψουν τά πλευρά του Συν/τος άπό Ανατολών.

Ό Ύπολ/γός Μήταλας ευρίσκετο κατά τήν περίοδον ταύτην είς τήν περιρχήν Σιγδίτσας μέ τόν σκοπόν οπως συγκέντρωση τους άνδρας του Αρχηγείου του, τό όποίον είχε κατατμηθή είς ομάδας κατά τήν είσβολήν τών Γερμανών εις "Αμφισσαν.

Ή δύναμις ώρισμένων τμημάτων ήτο μειωμένη καί ιδίως του Αρχη­γείου Καπετζώνη, καίτοι ολοι οί ανδρες του κατήγοντο άπό τήν περιοχήν, είς τήν οποίαν τό Συν/μα είχε συγκεντρωθή. Τό Συν/μα κατά τήν έποχήν ταύτην μετεστάθμευσεν, ως ελέχθη ανωτέρω, έκ τής Γκιώνας Παρνασσου είς Δωρίδα, λόγω τής είσβολής τών Γερμανών είς Παρνασσίδα. Τά τρόφιμα του είχον περιορισθή διά τόν λόγον οτι ή Αγγλική  Αποστολή έβράδυνε νά ενίσχυση οίκονομικώς τό Σύνταγμα.

Έκτος δε τούτου λόγω τών εορτών Πάσχα ενας μεγάλος αριθμός ανταρτών είχε λάβει άδειας διά τά χωρία των, χωρίς νά δυνηθούν νά σπεύσουν προς τά τμήματα των, συνεπεία τών αιφνιδιαστικών επιθετικών ενεργειών του ΕΛΑΣ.

Έπί πλέον ό "Αγγλος Ταγ/ρχης Τζέφ είχεν ειδοποιήσει, οτι δεν επρόκειτο προσεχώς νά διεξαχθούν επιχειρήσεις κατά τών Γερμανών.

Αί μαχητικοί ομάδες τοϋ Συν/τος παρέμειναν είς τά χωρία των διά νά προστατεύσουν τους οπαδούς του Συν/τος, Κέντρα έφοδιασμου του 5/42 υπάρχον είς Μοναστηράκι καί είς τήν Σκάλαν Καραΐσκου.

Ό Σταθμός Διοικήσεως του Συν/τος ήτο είς Κλήματα.

Ή δύναμις του Συν/τος κατά τάς πρό της τελικής συρράξεως ημέρας ανήρχετο είς 500 περίπου Άξ/κούς καί άντάρτας, έκ τών οποίων 450 περίπου μόνιμοι αντάρτες. Πυρομαχικά διέθετε τό Συν/μα αρκετά μετά τάς τελευταίας ρίψεις είς Τρίκορφον. Τό ηθικόν τών ανδρών του Συντάγματος ήτο άκμαΐον.

10.   ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΙΣ ΤΟΥ ΕΛΑΣ.

Παρά τάς πιέσεις καί τάς άπειλάς έκ μέρους τής ΠΕΕΑ καί του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ οπως άναγκασθή καί προσχώρηση τό 5/42 Συν/μα Ψαρρου είς τόν ΕΛΑΣ τουτο δέν επετεύχθη. Έξ αλλού συμφώνως προς τό πρόγραμμα του ΚΚΕ είς τήν διάσκεψιν του Καΐρου επρεπεν ό ΕΛΑΣ νά παρουσιασθη ως ό μόνος εθνικός στρατός έν "Ελλάδι, συνεπώς έπρεπε πάση θυσία νά έξουδετερωθή" καί διαλυθή τό 5/42, τό οποίον ευρίσκετο είς τόν άξονα καθόδου του προς Νότον καί έγγύτερον τών Αθηνών.

Προς τόν σκοπόν τουτον ό ΕΛΑΣ έκινητοποίησε μεγάλας δυνάμεις, τάς οποίας έξαπέστειλε προς τήν περιοχήν του 5/42, μέ τήν άποστολήν, οπως τό ταχύτερον διαλύσουν τουτο. 'Η διεύθυνσις τής έν λόγω επιχειρήσεως ανετέθη είς τόν αιμοδιψή "Αρην Βελουχιώτην.

Διά τήν έπιχείρησιν ταύτην έκινητοποιήθησαν αί κάτωθι δυνάμεις του ΕΛΑΣ άπό διαφόρους κατευθύνσεις :

α) Παλαιοξάριον-Μαραζιά-Καλλιθέα : Τό Τάγμα Νικηφόρου (Δημητρίου)- Παπαζήση μέ δύναμιν περίπου 400 ανδρών.

β) Παλαιοξάριον- Τρίκορφον : Ή V Ταξιαρχία τοδ ΕΛΑΣ, δυνάμεως περίπου 600 ανδρών, ύπό τόν Συντ/ρχην Ρήγον καί τό 36 Σύνταγμα του ΕΛΑΣ (500 άνδρες περίπου) ύπό τόν Συντ/ρχην Ζούλαν (έξτρεμιστήν καί φανατικόν κομμουνιστήν).

γ)    Κάτω Παλαιοξάριον - Τείχιον. Ισχυρά δύναμις έξ 800 περίπου έλασιτών προερχομένη άπό τήν κατεύθυνσιν τής Θεσσαλίας.

δ)   Ξηροπήγαδο Γέφυρα Μόρνου. Τό τάγμα Κούβα (400 ανδρες περίπου).

ε) Παλαιόπυργος - Ναυπακτία. Ίσχυρόν τμήμα προερχόμενον άπό τήν "Ηπειρον δυνάμεως 600 περίπου ανδρών, τό όποιον περιελάμβανε καί ξενόγλωσσους άντάρτας.

στ)    Παλαιοξάριον. Δύναμις 700 περίπου ανδρών ύπό τον "Αρην Βελουχιώτην προερχομένη έξ Ηπείρου.

"Ητοι ή δύναμις του ΕΛΑΣ ανήρχετο εΐς 5.000 άνδρας περίπου, ήτο δέ τουλάχιστον δεκαπλάσια τής δυνάμεα»ς τοϋ 5/42.

Τά τμήματα τοϋ ΕΛΑΣ ήσαν άριστα εξοπλισμένα μέ βαρείς ολμους, ατομικούς ολμους, ελαφρά πυροβόλα, βαρέα πολυβόλα, οπλοπολυβόλα καί άφθονα αυτόματα οπλα καί πυρομαχικά. Πρέπει δέ νά σημειωθή, οτι κατά τήν δολοφονικήν ταύτην έπίθεσιν κατά του 5/42 ό ΕΛΑΣ ήτο έφοδιασμενος μέ καινουργή όπλισμόν καί πυρομαχικά Γερμανικής κατασκευής (μυδράλλια, ολμους κλπ.).

Τά τμήματα του ΕΛΑΣ έκινήθησαν άπό διαφόρους κατευθύνσεις συγκλίνουσας προς τήν άμυντικήν τοποθεσίαν, τήν οποίαν είχε καταλάβει τό 5/42.

Τά περισσότερα τών τμημάτων τούτων ειχον λάβει μέρος είς την έπίθεσιν του ΕΛΑΣ είς "Ηπειρον, οί δέ ανδρες τούτων έφημίζοντο ώς φοβεροί άνθρωποσφαγείς. Ιδίως οί μαυροσκούφηδες του "Αρη Βελουχιώτη ήρέσκοντο νά σφάζουν τους αιχμαλώτους διά μαχαιρών αδιακρίτως έάν ήσαν τραυματίαι, άφου προηγουμένως τους έβασάνιζον μέ φρικτά μεσαιωνικά βασανιστήρια.

11.    ΜΑΧΑΙ ΤΡΙΚΟΡΦΟΥ (ΕΠΙΘΕΣΕΙΣ ΤΑΓΜΑΤΩΝ ΚΡΟΝΟΥ ΚΑΙ ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ).

Καθ' ον χρόνον άνεμένετο ή άφιξις αντιπροσώπων του ΕΛΑΣ διά τήν συγκρότησιν Μικτής "Επιτροπής μέ συμμετοχήν τών "Αγγλων προς είρηνικήν διευθέτησιν τών διαφορών, τά πολυβόλα δρχισαν νά κροταλιζουν καί οί ολμοι νά ανασκάπτουν τάς κορυφάς του Τρικόρφου.

α) 12.4.44 (Μεγάλη Τετάρτη). Κατά τήν ήμέραν ταύτην τό Άρχηγείον Κούτρα, κατέχον τά βορείως του χωρίου Μαραζιά υψώματα, δέχεται αιφνιδιαστικώς ίσχυράν έπίθεσιν έκ μέρους τάγματος του ΕΛΑΣ υπό τους Νικηφόρον καί Παπαζήσην, τό οποίον έξώρμησεν έκ Παλαιοξαρίου καί κατέλαβε τό ύψωμα "Αγιοι Θεόδωροι Τρικόρφου.

Τό 'Αρχηγειον τουτο ήμύνθη αρχικώς, πλην ομως εύρεθέν πρό υπερτερών δυνάμεων, εξοπλισμένων διά βαρέων ολμων καί πολυβόλων, ήναγκάσθη νά συμπτυχθή" προς τά υψώματα του χωρίου Παλαιοχώρι, τά όποια κατείχε άμυντικώς τό 'Αρχηγείον Καϊμάρα άπό τής νυκτός τής 10 Απριλίου.

β) 13.4.44. (Μεγάλη Πέμπτη). Πυκνότατη ομίχλη έκάλυψε τήν περιοχήν Τρικόρφου καί απόλυτος ηρεμία έβασίλευε παντου. Κατά τά έξημερώματα συνοδευόμενα ύπό καπετάνιου  του   ΕΛΑΣ  καί  μερικών ανδρών έφθασαν είς τό χωρίον Παλαιοχώρι 10 μεταγωγικά φορτωμένα μέ αρτον και λοιπά τρόφιμα διά 4 ημέρας προοριζόμενα διά τό Τάγμα Κρόνου. Ταυτα συνέλαβε τό Άρχηγείον Καϊμάρα κατόπιν ενέδρας. Ό συλληφθείς βαθμοφόρος του ΕΛΑΣ κατέθεσεν οτι' ταυτα προωρίζοντο διά τους άνδρας του Τάγματος Κρόνου, τό όποιον είχε κινηθή άπό τής νυκτός προς τό χωρίον Παλαιοχώρι. Ούτος ώμολόγησεν οτι, κινηθείς δ΄ αγνώστου δρομολογίου, παρεπλανήθη και έχασε την έπαφήν μέ τόν Κρόνον.

Πράγματι μετ' Ολίγας ώρας ή εμπροσθοφυλακή του ΕΛΑΣ προσέκρουσεν έπί τών προφυλακών του Αρχηγείου Καϊμάρα. Δύο Τάγματα του ΕΛΑΣ μέ βάσιν έξορμήσεως τά υψώματα του Τρικόρφου έκινήθησαν υπό την κάλυψιν τής πυκνότατης ομίχλης προς τά υψώματα Παλαιοχωρίου. Ή εμπροσθοφυλακή του ΕΛΑΣ βληθείσα θεριστικώς έτράπη είς φυγήν μέ πολλάς άπωλείας. Μετ' ολίγον απεσύρθη ή ομίχλη, οπότε τά δύο τάγματα του ΕΛΑΣ έπετέθησον σφοδρότατα εναντίον του Αρχηγείου Καϊμάρα, βάλλοντα θεριστικως διά βαρέων οπλων όλόκληρον τήν τοποθεσίαν του.

Τό Άρχηγείον Καϊμάρα, αν καί ήτο μειωμένης δυνάμεως (περιελάμβανε 100 μονίμους άντάρτας, ώς έπί τό πλείστον νεαρούς τήν ήλικίαν, πλην ομως αρκετά ψυχωμένους καί έμπειροπολέμους καί είχε μόνον ενα βαρύ πολυβόλον (Ίταλικόν) καί 6 οπλοπολυβόλα, οχι μόνον απέκρουσε τους δεκαπλάσιους καί πλέον επιτιθεμένους έλασίτας, αλλά καί τους έτρεψε τελικώς είς φυγήν προς τήν κατεύθυνσιν τών Αγίων Θεοδώρων προξένησαν είς αυτούς μεγάλας άπωλείας. Οί έλασίται μετά τήν άποτυχίαν τής κατά μέτωπον επιθέσεως των προσεπάθησαν νά υπερκεράσουν τά τμήματα του 5/42 άπό δυσμών κινηθέντες κατά μήκος τής βαθείας χαράδρας του Μαραθια, πλην ομως άπέτυχον καί έκεΐ χάρις είς τήν Εγκαιρον καί τολμηράν έπίθεσιν των ανταρτών του Αρχηγείου Κούτρα, ό όποιος κατείχε τό άριστερόν τής τοποθεσίας.

γ) 14.4.44. (Μεγάλη Παρασκευή). Διά προγενεστέρας διαταγής του Συντ/ρχου Ψαρρου ό Ταγ/ρχης Μπαϊζάνος Ήλίας ανέλαβε τήν διοίκησιν τών τμημάτων του 5/42, τά όποία ήσαν εγκατεστημένα άμυντικώς έπί τής τοποθεσίας Παλαιοχώριον-Σεργούλα('). (') Ό Συνταγματόρχης Ψαρρός είχε πλήρη εμπιστοσύνην είς τάς ηγετικής ικανότητας του ανωτέρου τούτου 'Αξιωματικού, ό οποίος υπήρξεν «πιστός είς το καθήκον του μέχρι τών τελεοταίων σπγμωνν τής ζωής του Συντάγματος.

Μετά τήν άποτυχίαν τής επιθέσεως τής προτεραίας λίαν ενωρίς έξεδηλώθη συνδεδυασμένη αιφνιδιαστική έπίθεσις ύπό τών Ταγμάτων του Κρόνου άπό βορρά κατά μέτωπον καί του Νικηφόρου άπό ανατολών (Μαραζιά) πλευρικώς εναντίον τών λόχων Κούτρα καί Καϊμάρα.

Τό Τάγμα Νικηφόρου εβαλλε διά πολλών βαρέων ολμων καί πολυβόλων, τά όποια είχε τάξει πλησίον τής εκκλησίας του Προφ. "Ηλία, ευρισκομένης δυτικώς τοΰ χωρίου Μαραζιά, καθ' δν χρόνον οί άνδρες του Κρόνου έπετίθεντο κατά διαδοχικά κύματα κατά μέτωπον.

Οι γενναίοι άνδρες τοβ 5/42, άν καί εύρίσκοντο είς μειονεκτικήν μοίραν άπό απόψεως τοποθεσίας, αριθμητικής δυνάμεως καί οπλισμού, ήμύνθησαν σθεναρως δι' ολων τών οπλων καί ιδίως διά των χειρο­βομβίδων μίλς. Τούτους ένεψύχωνεν ή πεποίθησις έπί τό δίκαιον του αγώνος, διότι εύρίσκοντο έν άμύνη άφ' ενός καί άφ" ετέρου είχον πρό αυτών τό παράδειγμα τών ηρώων αξιωματικών καί οπλαρχηγών των, οί όποιοι έμάχοντο είς τήν πρώτην γραμμήν  του  πυρός  σάν   λιοντάρια.

Ή μάχη διήρκεσε καθ' δλην τήν ήμέραν. Κατ' αυτήν επέδειξαν πρωτοφανή ήρωϊσμόν, αύταπάρνησιν καί ψυχικόν σθένος ολοι σχεδόν οί Άξ/κοί καί αντάρτες του 5/42. Παρ' ολον οτι ή τοποθεσία έβάλλετο καθ' ολην τήν ήμέραν καταιγιστικώς διά τών ολμων καί έθερίζετο διά τών πολυβόλων, οπλοπολυβόλων καί αυτομάτων, έν τούτοις τό Τάγ­μα του Κρόνου οχι μόνον δέν κατώρθωσε νά άνατρέψη τους αμυνόμε­νους, αλλά υπέστη τοιαύτην πανωλεθρίαν, ώστε άπό έπιτιθέμενον με­τεβλήθη είς άμυνόμενον (πράγματι αί άπώλειαι τοϋ ΕΛΑΣ είς νεκρούς καί τραυματίας ήσαν σοβαρώταται). Οί ηγήτορες του ΕΛΑΣ έπεστράτευσαν υποχρεωτικώς τους άνδρας καί τάς γυναίκας του Παλαιοχωρίου διά νά μεταφέρουν τους τραυματίας των είς τό Παλαιοξάρι.

Η μάχη κατά τό τέλος τής ημέρας κατέπαυσε, των έλασιτων πα­ραιτηθέντων πάσης προσπάθειας προς διάσπασιν τής κατεχόμενης ύπό του 5/42 τοποθεσίας.

Αργά τό εσπέρας ό Συντ/ρχης Ψαρρός έκοινοποίησε διά συνδεσμου δ/γήν, διά τής οποίας διετάχθη ή διακοπή τών εχθροπραξιών, λόγω συναφθείσης ανακωχής. Είναι αληθές οτι μετά τήν πληροφορίαν ταύτην εις τά πρόσωπα ολων ήταν ζωγραφισμένη ή εύχαρίστησις καί φανερά ή επιθυμία των περί καταπαύσεως του εμφυλίου πολέμου.

Τό ανωτέρω εγγραφον εστάλη διά κήρυκος είς τόν Κρόνον, ό όποίος είχε σταματήσει ήδη τό πυρ. Ούτος άπήντησεν οτι απέστειλε τό εγγραφον τουτο είς τήν V Ταξιαρχίαν καί οτι ανέμενε δ/γάς.

5) 15.4.44 (Μέγα Σάββατον). Εξημέρωσε τό Μ. Σάββατον μέ απόλυτον ήρεμίαν καί έξαιρετικήν λιακάδα. Πάντες εύρίσκοντο είς τάς θέσεις των, οπου διήλθον αγρυπνοι τήν νύκτα άναμένοντες, οπως απο­μακρυνθούν τά τμήματα του ΕΛΑΣ, ώς διελάμβανεν ή σχετική δ/γή του Συν/τος. Πλην δμως, οχι μόνον δέν άπεμακρύνθησαν άπό τήν πρώ­την γραμμήν, αλλά τάς πρωϊνάς ώρας εβαλαν διά 2 δλμων μερικά βλή­ματα. Ή δ/γή του Συν/τος έτόνιζεν οτι μόνον είς περίπτωσιν επιθέ­σεως ή προσβολής διά πυρών θά απαντήσουν τά τμήματα του 5/42. Τουτο δέν έγινε, διότι μετά τάς 2-3 πρώτας βολάς έσταμάτησαν νά βάλλουν οί ολμοι καί άπό τάς γραμμάς του ΕΛΑΣ έφώναξαν οτι επρό­κειτο περί παρεξηγήσεως.

Μετ' ολίγον δμως κήρυξ του ΕΛΑΣ ένεχείρησεν εγγραφον άπάντησιν τή"ς V Ταξιαρχίας, ή οποία έλεγε οτι «αί έχθροπραξίαι καί τά πυρά θά παύσουν τότε μόνον, οταν οί απέναντι άνδρες του 5/42 καταθέσουν τά όπλα». Τό τοιουτόν κατέπληξε τους πάντας καί τους έφανάτισεν ακόμη περισσότερον, δεδομένου οτι μέχρι τής στιγμής εκείνης είχον κατατροπώσει τους έλασίτας. Έζήτησαν μάλιστα νά ενεργήσουν αμέσως άντεπίθεσιν, αλλά ή δ/γή του Συν/τος τό απηγόρευε. Εις τόν Κρόνον εδόθη τότε ή λακωνική άπάντησις «μολών λαβε» άπό τόν Ταγ/ρχην Μπαΐζάνον 'Ηλ.

Κατόπιν τής απαντήσεως ταύτης ο Κρόνος έζήτησε προσωπικήν συνάντησιν μετά του Ταγ/ρχου Μπαϊζάνου, ή οποία καί έγινε. Ή συνάντησις αυτη, καθώς καί ή δήθεν παραδοχή τής ανακωχής, ως διεπιστώθη έκ τών ύστερων, είχεν ώς σκοπόν νά κερδίση ό ΕΛΑΣ χρόνον μέχρις οτου περάτωση τήν συγκέντρωσιν τών τμημάτων του εις ώρισμένα επίκαιρα σημεία. Ό Ταγ/ρχης Μπαϊζάνος έδήλωσεν εις τόν Κρόνον, οτι αναμένει πληροφορίας άπό τό Σύν/μα, είς το οποίον έστειλε τό εγγραφον του Κρόνου. Ή ήμερα παρήλθεν ήρεμος, τά δέ έκατέρωθεν τμήματα διετήρησαν τάς αύτάς θέσεις.

Ό Νικηφόρος, άφου είδεν οτι ή κατά μέτωπον έπίθεσις του Κρόνου άπέτυχεν, εκίνησε τό τάγμα του άπό Μαραζιά προς τήν Παραλίαν Σεργούλας άκολουθούμενον άπό πολλά μεταγωγικά μέ τόν σκοπόν, όπως άποκόψη τήν μοναδικήν όδόν υποχωρήσεως τών μαχόμενων έπί του Τρικόρφου τμημάτων του 5/42, ή οποία άπό Καρούτια Μαραθιά κατέληγε είς Κλήματα. Τήν κίνησιν ταύτην έγνώρισεν είς τόν Ταγ/ρχην Μπαΐζάνον δι΄ εκτάκτου αγγελιαφόρου ό Άντ/ρχης Παπαβασίλείου ευρισκόμενος είς Σεργούλαν.

Έζητήθησαν επειγόντως τήν προτεραίαν άπό τόν Συντ/ρχην Ψαρρόν ενισχύσεις καί αποστολή ενός πολυβόλου καί πυρομαχικών, τά όποια είχον έξαντληθή. Ό Ταγ/ρχης Μπαϊζάνος άνέφερεν εγγράφως είς τόν Ψαρρόν τά διαδραματισθέντα καί τόν διεβεβαίωνεν οτι, έάν του έστέλλοντο πυρομαχικά ήτο είς θέσιν μέ τους άνδρας Κούτρα καί Καϊμάρα νά ένεργήση άντεπίθεσιν καί να σαρώση τους έλασίτας, τών οποίων τό ηθικόν είχε καταπέσει έκ τών συνεχών αποτυχιών καί τών τρομοκρατικών απωλειών.

Τάς βραδυνάς ώρας άφίχθη είς τά μαχόμενα τμήματα ό έφεδρος Ύπολ/γός Κυρίτσης Π. ώς σύνδεσμος του Συντ/ρχου Ψαρρου μεταφέρων μόνον πυρομαχικά.

Ό 'Άξ/κός ουτος παρέδωσεν είς τόν Λοχαγόν Καϊμάραν έπιστολην του Λοχαγου Ντούρου, ό όποιος του έγραφε δι' ολίγων λέξεων οτι ή κατάστασις είς τά Κλήματα δέν ήτο ευχάριστος καί οτι τό Συν/μα άπεφάσισεν, οπως διά πλωτών μέσων μεταφέρη τους άνδρας καί τά τρόφιμα του είς Γαλαξείδιον καί εκείθεν εις Γκιώναν, οπου λόγω τής διαμορφώσεως του εδάφους, θά ήδύνατο νά έλιχθή εύκολώτερον καί νά απόκρουση τάς ενεργείας του ΕΛΑΣ. Τό σχέδιον τούτο άπετέλει υίοθέ-τησιν προγενεστέρας προτάσεως του Λοχ/γου Ντούρου είς τον Ψαρρόν καί τό Έπιτελείον του 5/42. Ειναι βέβαιον οτι, έάν τουτο έπραγματοποιεϊτο εγκαίρως, ή άπαγγίστρωσις τού Συν/τος θά ήτο ευχερής καί ουτω θά άπεφεύγετο ή τραγωδία του Κλήματος.

Κατόπιν τούτου έπρεπε, ως ελεγεν έν τή" επιστολή του ό Λοχαγός Ντούρος, τά Αρχηγεία Κούτρα καί Καϊμάρα νά συμπτυχθουν τήν νύκτα προς Μαραθιάν καί Σκάλαν Καραΐσκου, διά νά ληφθή άπό κοινου άπόφασις περί τής περαιτέρω ενεργείας.

Μεγάλην κατάπληξιν, αλλά καί λύπην καί πικρίαν έδοκίμασαν οι διοικηταί τών τμημάτων, τών μαχόμενων ήρωϊκώτατα καθ' ολην σχεδόν τήν Μεγάλην εβδομάδα έπί του Τρικόρφου, άπό τάς έκ Κλημάτων μεταδοθείσας πληροφορίας. Δέν ήδύναντο νά εξηγήσουν τί συνέβαινεν είς τόν Σταθμόν Διοικήσεως του Συντάγματος.

Κατόπιν τής κινήσεως του τάγματος Νικηφόρου κατά μήκος τής Παραλίας Σεργούλας καί τών πληροφοριών του Λοχαγου Ντούρου, ό Ταγ/ρχης Μπαϊζάνος άπεφάσισεν άπό κοινου μέ τους Άξ/κούς Κούτραν καί Καϊμάραν, οπως μετακινήσουν προς Κλήματα τά τμήματα του Τρικόρφου κατά τήν διάρκειαν της νυκτός.

Πράγματι, μόλις ένύκτωσε τά τμήματα Τρικόρφου άπηγγιστρώθησαν αθορύβως διατηρήσαντα τήν φυσιογνωμίαν τής μάχης, χωρίς νά αντιληφθούν τήν μετακίνησιν ταύτην τά είς έλαχίστην άπόστασιν τμήματα του Κρόνου. Τά τμήματα ταυτα του 5/42 ήκολούθησαν τό δρομολόγιον Παλαιοχώριον-Καρούτια-Μαραθιάς, διέβησαν τόν χείμαρρον Μαραθιά νύκτα καί είς έλαχίστην άπόστασιν άπό τάς προφυλακάς του Τάγματος Νικηφόρου, χωρίς τά φυλάκια τούτου νά βάλουν εστω καί μίαν βολήν.

Οί άνδρες τών Αρχηγείων Καϊμάρα καί Κούτρα, κατόπιν πολυημέρων συνεχών μαχών καί συντόνων πορειών, εφθασαν κατάκοποι καί άυπνοι περί τήν 4ην πρωϊνήν ώραν είς θέσιν Σκάλα Καραΐσκου, οπου έστάθμευσαν. Ό ύπολ/γός Πατυχάκης μέ τους Άξ/κούς Καραμαζάκην καί Κοκορέλλην είχον εγκαταστήσει προφυλακάς έπί τής δυτικής οχθης του χειμάρρου Μαραθιά μέ τους άνδρας των.

Εις τά Αρχηγεία Κούτρα, Καϊμάρα καί τά άλλα τμήματα, τά ευρισκόμενα είς τήν περιοχήν ταύτην, εδόθη ή εντολή οπως ασφαλίσουν τά πλευρά του Συν/τος καί τους είς Σκάλαν Καραίσκου εφοδιασμούς του άπό Ανατολών. Θά ήτο παράλειψις έάν δέν έμνημονεύετο ενταύθα ό ενθουσιασμός καί ή σοβαρά βοήθεια προς τά μαχόμενα καθ' ολην τήν Μεγάλην Εβδομάδα έπί του Τρικόρφου τμήματα του 5/42, τήν οποίαν προσέφεραν οί γενναίοι ανδρες τών μαχητικών Όμάδων τών χωρίων τής περιοχής (Παλαιοχωρίου, Σεργούλας. Μαραζιών, Στύλιας, Μάκρης, Τριζονιών).

12.   ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΝ ΓΑΛΑΞΕΙΔΙΟΥ ΚΑΙ  ΕΝΕΔΡΑ ΤΟΥ ΕΛΑΣ ΕΙΣ ΤΡΙΖΟΝΙΑ.

Τήν 14ην "Απριλίου 1944 (Μεγ. Παρασκευή), ό Λοχαγός Δεδούσης διετάχθη ύπό του Συν/ρχου Ψαρρου οπως μεταβει μέ τμήμα του Αρχηγείου του είς Γαλαξείδιον διά νά συγκέντρωση καί παραλαβή τους αδειούχους άντάρτας του. Έκει εύρίσκοντο τμήματα του ΕΛΑΣ μέ τους Καραλίβανον καί Σφέτσον (ύπεύθυνον ΕΑΜ Γαλαξειδίου) επικεφαλής, τά όποία έκινήθησαν έχθρικώς εναντίον του Δεδούση, άφου προηγουμένως απέστειλαν είς αυτόν τελεσίγραφον παραδόσεως του μετά τών ανδρών του.

Ό Δεδούσης απέρριψε τό τελεσίγραφον του ΕΛΑΣ καί έκινήθη προς συνάντησιν τούτου. Ό ΕΛΑΣ τελικώς απέφυγε τήν σόγκρουσιν, άφου εγκατέλειψε τό υψωμα, τό όποιον είχε καταλάβει προηγουμένως.

Έν τώ μεταξύ ό Ψαρρός έκοινοποίησεν είς τόν Δεδούσην τήν σύναψιν ανακωχής μεταξύ 5/42 καί ΕΛΑΣ, οπότε ό Δεδούσης μέ τους αδειούχους άντάρτας του έπεβιβάσθη βενζινοπλοίου καί άνεχώρησε ανενόχλητος διά τήν περιοχήν Κλήματος, οπου είχεν έγκατασταθή άμυντικώς τό 5/42.

Είς τό βενζινόπλοιον τουτο του Ηλία Νικολάρα έκ Τριζονιών Δωρίδος έπεβιβάσθησαν οί αφιχθέντες έξ Αθηνών Ιδιώται Δημ. Τζουβάλας, καταγόμενος έκ τής Παραλίας Τριζονιών καί Ανδρέας Καββαδίας, δικηγόρος έξ Αθηνών. Ούτοι ανήκοντες είς τήν Όργάνωσιν ΈΘΝΙΚΟΝ ΚΟΜΙΤΑΤΟΝ" τών "Αθηνών εϊχον λάβει, οπως ελεγον, έντολήν νά μεταβουν προς συνάντησιν του Ψαρρου καί Ζέρβα καί διαβιβάσουν εις αυτούς πρότασιν τών "Εθνικών Όργανώσεων τών Αθηνών (ΕΘΝΙΚΟΝ ΚΟΜΙΤΑΤΟΝ, ΕΘΝΙΚΗ ΔΡΑΣΙΣ καί ΠΕΑΝ), περί ενισχύσεως των διά 300 περίπου ανδρών (κυρίως φοιτητών) προς παρεμποδιση καθόδου του ΕΛΑΣ προς τάς Αθήνας.

Κατά τά μεσάνυχτα του Πάσχα (16 "Απριλίου 1944) καί ένώ οί καμπάνες τών πέριξ χωρίων έκάλουν τους χριστιανούς διά νά εορτάσουν τήν Άνάστασιν του Χρίστου, τό βενζινόπλοιον έπλησίασεν είς τό λιμανάκι τών Τριζονίων διά νά αποβίβαση τους δύο ως ανω Ιδιώτας μέ τη μικρή βάρκα του.

Μετά τήν άποβίβασιν τούτων είς τήν άνατολικήν πλευράν του λιμανιου τό βενζινόπλοιον εδέχθη σφοδρότατον καταιγισμόν πυρών ολμων καί αυτομάτων οπλων τών τμημάτων του Τάγματος Νικηφόρου του ΕΛΑΣ, τά οποία ειχον στήσει ένέδραν, άφου κατέλαβον εγκαίρως τό νησί καί τήν απέναντι παραλίαν τής Δωρίδος, μέ τόν σκοπόν οπως συλλάβουν τόν Δεδούσην μέ τους ανδρας του κατά τήν έπάνοδόν του έκ Γαλαξειδίου, παρά τήν υπογραφήν τής ανακωχής κατά τό Μεγ. Σαββατο.

Προς στιγμήν ό  κυβερνήτης  του  βενζινοπλοίου  τά  έχασε,  τό  δέ βενζινόπλοιον επλεεν άκυβέρνητον προς δυσμάς καί είς έλαχίστην απόστασιν άπό τήν έκκληοίαν του Άγ. Γεωργίου του νησιου, ένω οί ανδρες του Δεδουση ήρχισαν νά άπαντουν διά των αυτομάτων οπλων των, ά-ναγκάσαντες τους έλασίτας νά κρυφθοβν πίσω άπό προκαλύμματα.

Τό θαυμα του Χριστου εγινε. Κατά τύχην τό πολυβόλον του ΕΛΑΣ, τό οποίον είχε ταχθει) πρό του ίερου του Αγίου Γεωργίου, υπέστη έμπλοκήν, τό δέ σκάφος έγλίστρησε σιγά-σιγά καί άπεμακρύνθη άπό τά Τριζόνια, χωρίς απώλειες, πλην του βενζινοπλοίου, του οποίου τά πλευ­ρά ήσαν διάτρητα, τά δέ σχοινιά του είχαν κοπή άπό τις βολίδες τών αυτομάτων οπλων των έλασιτών.

Ούτω τό σκάφος άνενόχλητον πλέον άπεμακρύνθη είς τά ανοικτά καί εφθασεν είς Μοναστηράκι. Ό Δεδούσης μέ τους άνδρας του με­τέβη είς τά υψώματα του Κλήματος, οπου ευρίσκοντο οί υπόλοιποι άνδρες του Αρχηγείου του.

13.   ΤΑ ΔΙΑΜΕΙΦΘΕΝΤΑ ΜΕΤΑΞΥ ΨΑΡΡΟΥ ΚΑΙ ΕΛΑΣ ΠΡΟ ΤΗΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΣ.

Καθ' ον χρόνον τά έπί του Τρικόρφου τμήματα του Συντάγματος (Αρχηγεία Καΐμάρα-Κούτρα) άπέκρουον τάς λυσσώδεις επιθέσεις του Νικηφόρου καί Κρόνου καί ετρεπον τούτους είς φυγην, είς τόν Σ.Δ. του 5/42 έλάμβανον χώραν τά κάτωθι :

Είς τάς 12 Απριλίου ή V Ταξιαρχία του ΕΛΑΣ απέστειλε προς τόν Συντ/ρχην Ψαρρόν τό κατωτέρω εγγραφον, διά του όποιου προσεπάθην νά έπιρρίψη τήν εύθύνην των λαβόντων χώραν επεισοδίων είς τό 5/42 καί νά δικαιολόγηση τήν έπικειμένην διάλυσίν του. Σημειωτέον οτι ή δολοφονική έπίθεσις του ΕΛΑΣ' κατά του Συν/τος ήρχισε άπό τά τέλη Μαρτίου (έπίθεσις εναντίον λόχου Δεδούση είς Ευπάλιον).

V ΤΑΞΙΑΡΧΙΑ ΑΤΙΚ/ΤΙΑΣ-ΕΥΒΟΙΑΣ

ΕΠΙΤ. ΓΡΑΦ. ΙΙ-ΙΙΙ

Α.Π. 208

Συνταγματάρχην Ψαρρόν Δ/τήν 5/42 Σ.Ε.

Κατόπιν τών διενεργηθεισων ενόπλων επιθέσεων τμημάτων σας κατ  ανταρτών του ΕΛΑΣ καί τών οργανώσεων ΕΑΜ, των διαπραχθέντων φόνων, συλλήψεων όμηρων, διαρπαγων παντοίων υλικών, διαλύσεως οργανώσεων ΕΑΜ- ΕΛΑΣ, λοιπών βιαιοπραγιών εναντίον Ελλήνων, κηρύξεως τής περιοχής Δωρίδος κλπ., είς κατάστασιν πολιορκίας καί τής λήψεως εχθρικής στάσεως έν γένει προς τόν έθνικοαπελευθερωτικόν λαικόν στρατών, έν ονόματι του Ελληνικου λαου του οποίου άποτελουμεν τήν Ενοπλον δύναμιν, σας προσκαλουμεν οπως :

α) Διατάξητε αμέσως τήν κατάπαυσην πάσης παρανόμου ενεργείας κατά Ελλήνων πολιτών έν γενει

β)   "Αρετε παν περιοριστικόν μέτρον  τών ελευθεριών του λαου, της ύπό τών τμημάτων σας κατεχόμενης περιοχής.

γ) Προωθήσητε αμέσως έν πάση άσφαλεία καί μας παραδώσητε τους συλληφθέντας καί κρατουμένους ομήρους αξιωματικούς, καπεταναίους, άντάρτας και μέλη οίασδήποιε οργανώσεως ΕΑΜ- ΕΛΑΣ.

δ) Παραδώσητε απαντα τά αφαιρεθέντα άπό ΕΛΑΣ-ΕΑΜ καί λοιπούς ίδιώτας βιαίως είδη οπλισμου, πυρομαχικών, τροφίμων καί λοιπών έφοδίων ή υλικών.

ε) Συλλάβητε τόν Ταγ/ρχην Καπετζώνην, Λοχαγόν Δεδούσην καί απαντάς τους λοι­πούς ενεχομένους οπωσδήποτε εις φόνον Βάρσου καί λοιπών ανταρτών ή μελών οργα­νώσεως μας καί παραπέμψητε τούτους, ινα δικασθώσιν παρά Στρατοδικείου συμμετέ­χοντος καί αντιπροσώπου μας.

Μετά την αμεσον παραδοχήν καί έκτέλεσιν τών ανωτέρω ορων θά συγκροτηθή είδική μικτή επιτροπή μέ συμμετοχήν του "Αγγλου Ταγ/ρχου Τζών εις τήν οποίαν θά παραπεμφθώσι προς έπίλυσιν πάντα τά λοιπά εκκρεμή ζητήματα μεταξύ ΕΛΑΣ καί 5/42.

Είς περίπτωσιν, καθ" ήν δέν δεχθήτε τάς ανωτέρω προτάσεις ή παρελκύσητε τήν αμεσον έκτέλεσιν τών ορων τούτων, θά φέρετε άκεραίαν τήν εύθύνην απέναντι του Έλληνικου λαου καί τής ΠΕΕΑ διά τά επακόλουθα καί τάς συνεπείας των.

Σ.Δ. τη 12-4-1944

Ή V Ταξιαρχία Ύπογρ. Φερραίος-'Ηρακλής

Ό Συντ/ρχης Ψαρρός  επειδή ένόμιζεν οτι δέν επρεπε νά παρά­λειψη καμμίαν εντιμον ύποχώρησιν, προκειμένου νά αποφευχθη ό εμφύ­λιος πόλεμος, ο οποίος μόνον τους κατακτητές θά εξυπηρετεί καί θά έβάρυνε καταστρεπτικές έπί του άπελευθερωτικου αγώνος, προέβη είς τάς κατωτέρω ενεργείας :

α) Κατήργησε τήν δ/γήν, του, διά της οποίας έκήρυξε τήν Δω­ρίδα είς κατάστασιν πολιορκίας.

β)   Άφήκεν ελευθέρους τους συλληφθέντος αιχμαλώτους.

γ)   Διέταξεν οπως ο οπλισμός του ΕΛΑΣ συγκεντρωθη| είς τό Συν/μα.

δ) Είδοποίησε τόν ΕΛΑΣ, ότι οί Άξ/κοί Καπετζώνης καί Δεδούσης θά δικασθουν υπό τοβ Συν/τος διά τάς παραβάσεις των, έφ' οσον συμβη" τό Ιδιο μέ τόν Νικηφόρον. Έγνώρισε μάλιστα οτι ό Δεδούσης είχεν άποσταλή είς είδικήν άποστολήν είς Γαλαξείδιον.

ε) Παρεκάλεσε τόν ΕΛΑΣ οπως όρίση τόν άντιπρόσωπόν του διά τήν μικτήν έπιτροπήν, ή οποία επρόκειτο νά έπιλύση τάς δημιουργηθείσας διαφοράς τη συμμετοχή των "Αγγλων.

14.    ΔΙΑΤΑΓΑΙ ΔΙΑΛΥΣΕΩΣ ΤΟΥ 5/42

Ό Συντ/ρχης Ψαρρός, ώς κααί οί Άξ/κοί του 5/42, διεπνέοντο πάντοτε άπό τό πνευμα της Εθνικής Ένότητος, τό όποιον είχον εμφυ­σήσει είς τους άντάρτας καί τους οπαδούς του Συν/τος, ήσαν γνωσται τής "Ελληνικής Ιστορίας καί τών δεινών τών εμφυλίων πολέμων τής Ελλάδος, έχοντες δέ πλήρη συναίσθησιν τής Εθνικής Αποστολής των, ή όποια συνίστατο είς τήν άπελευθέρωσιν τής πατρίδος καί μόνον, χωρίς πολιτικάς επιδιώξεις, κατέβαλλον σοβαρωτάτας προσπάθειας προς αποφυγήν γενικής συρράξεως και αλληλοσπαραγμού.

Είς μάτην ομως διότι ή ηγεσία του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, αποβλέπουσα είς τήν πραγματοποίησιν τών πολιτικών της σκοπών, δηλ. τήν κατάληψιν τής εξουσίας, είχεν αποφασίσει οπως διάλυση οπωσδήποτε τό 5/42, τό όποιον έθεώρει οτι ήτό έμπόδιον προς τουτο, λόγω του οτι τουτο ευρίσκετο έπί του αξονος καθόδου του ΕΛΑΣ προς Νότον καί έγγυτερον τών Αθηνών.

Προς έπιτυχίαν του ώς ανω σκοπου συγκέντρωσεν είς τήν περιοχήν Δωρίδος καί πρό τής αμυντικής τοποθεσίας του Συντάγματος συντριπτικές ύπερτέρας του 5/42 δυνάμεις μέ τον "Αρην Βελουχιώτην επικεφαλής καί μέ τήν κάτωθι σαφή εγγραφον έντολήν τοϋ Γ. Σιάντου (Γέρου) περί οριστικής διαλύσεως του 5/42 :

"14.4.44

ΕΠΕΙΓΟΝ

Αγαπητέ Κώστα,

Γιά τόν Ψαρρό, τά είπαμε πολλές φορές καί δέν ξέρω γιατί ζητάτε νά σας δώσουμε  διαταγή  διαλύσεως.  "Αν  δεν  δεχθή"   τους  όρους  μας    τότε  είμαστε  υποχρεωμένοι

ΝΑ ΞΕΚΑΘΑΡΙΖΟΥΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΔΥΝΑΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΕΡΑΥΝΟΒΟΛΑ ΧΩΡΙΣ ΧΡΟΝΟΤΡΙΒΕΣ. Σ' αυτό τό σημείο εφιστώ ιδιαίτερα τήν προσοχή σας γιά νά πάρετε τά αναγκαία στρατιωτικά μέτρα γιά την περίπτωση αυτή καί να διατάξετε, δηλ. νά λύσετε τά χέρια του Ρίζου νά ξεκαθαρίση τήν κατάσταση μόλις ό Ψαρρός απορρίψει τους ορους μας ή εναν έξ αυτών.... ΕΠΙΣΗΣ ΝΑ ΣΤΑΛΗ  ΚΑΙ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΣΑΣ

ΣΤΕΛΝΟΥΜΕ ΠΑ ΤΟΝ ΤΙΤΟ.

ΓΕΡΟΣ*

Τό ώς άνω Ιστορικόν έγγραφον, περιλαμβανόμενον είς τό συνημμένον (Φωτοαντίτυπον εις τό τέλος του βιβλίου (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ "Α"), έδημοσιεύθη είς τό φύλλον τής 1.10.(945 τής εβδομαδιαίας εφημερίδος "Η ΕΛΛΑΣ", οργανον του Γ. Παπανδρέου. Ό Κώστας ήτο ό Κ. Δεσποτόπουλος του Γεν. Στρατηγείου του ΕΛΑΣ. Ή αλήθεια καί ακρίβεια τής ώς ανω Διαταγής του Σιάντου (Γέρου) έπεβεβαιώθη διά τών κάτωθι :

α) Διά της εφημερίδος ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ* τής 22/3/64 είς τό "ΑΝΤΑΡΤΙΚΟ"

β) Διά της Ιστορικής μελέτης του κ. Θεοφύλακτου Παπακωνσταντίνου "ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΗΣ ΑΝΤΑΡΣΙΑΣ", δημοσιευθείσης είς τήν εφημερίδα ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΕΙΑ   τήν 12/11/68.

Παρ' ολας τάς υποχωρήσεις του Ψαρροϋ, ό ΕΛΑΣ εστειλεν έν συνεχεία τό κατωτέρω τελεσίγραφον προς τόν Συν/ρχην Ψαρρόν, έκ του οποίου καταφαίνεται σαφώς ή άπόφασίς του περί διαλύσεως του 5/42 καί τήν οποίαν ουδεμία ύποχώρησις ήτο δυνατή νά ματαίωση έφ' οσον διά τούτου ήξίωνε τήν αμεσον καί ταπεινωτικήν παράδοσιν καί κατάθεσιν τών οπλων υπό του 5/42 Σ.Ε.

«ΕΛΑΣ- V ΤΑΞΙΑΡΧΙΑ ΕΠΙΤ. ΓΡΑΦ. II—III

Αριθ. ΆΠ. 239

Σ.Δ. 14-4-1944

Προς : Τόν Συνταγματάρχην Ψαρρόν Δημήτριον Διοικητήν 5/42 Συντάγματος

"Οπου

Το Γενικόν Στρατηγεΐον του ΕΛΑΣ καθάριζε ρητώς εις το άποσταλέν παρ΄ ημών τελεσίγραφον, ώς πρωταρχικών ορον τήν σύλληψιν του λοχαγού Δεδούση καί παραπομπήν του εις Στρατοδικειον.

Έφ' Οσον, άδιάφορον διά ποίους λόγους, τό 5/42 Σύνταγμα δέν είναι εις θέσιν νά τό εκπλήρωση αμέσως, δέν υπολείπεται αλλη λύσις προς αποφυγήν αιματοχυσίας, ειμή ή διάλυσις του 5/42 Συντάγματος καί παράδοσις οπλισμου καί πυρομαχικών εις άντιπρόσωπόν μας.  Ινα είς τό μέλλον άποφευχθώση αίτια καί άφορμαί υποσκάπτουσαι τήν έθνικήν ενότητα καί τόν ένιαίον άπελευθερωτικόν στρατόν.

Έγγυόμεθα απολύτως τόν σεβασμόν τής προσωπικής ελευθερίας καί προστασίας αξιωματικών καί ανταρτών των μή ενεχομένων εις πράξεις προδοτικάς, εγκλήματα πολέμου ή φόνους πολιτών.

Ή απάντησις προς τό παρόν εγγραφόν μας δέον νά μας δωθή αμέσως λόγω τής επικρατούσης τακτικής καταστάσεως.

Είς περίπτωσιν παραδοχής τών ορων τής παραδόσεως του οπλισμού, τά τμήματα σας δύνανται νά προσελθωσιν άοπλα μαί μέ λευκήν σημαίαν είς οιονδήποτε ήμέτερον τμήμα προς παράδοσιν. Τά τμήματα μας εχουσι λάβει έντολήν νά προστατεύσουν παρουοιασθησομένους αξιωματικούς καί όπλίτας.

Ή V Ταξιαρχία Φερραίος - Ηρακλής

Μέχρι τής λήψεως του ως ανω τελεσιγράφου ό ΕΛΑΣ διά διαφόρων αστήρικτων καί κακοπίστων προφάσεων προσεπάθησε νά συγκάλυψη, τήν άπό καιρου ληφθεισαν άπόφασίν του, όπως διάλυση τό 5/42 μέ τόν άποκλειστικόν σκοπον, οπως κερδίση χρόνον διά νά συμπλήρωση τήν συγκέντρωσιν τών τμημάτων του, τά οποία είχον κινηθή άπό μεγάλας αποστάσεις προς τή περιοχήν του Συν/τος.

Ουτω ό ΕΛΑΣ διά τών άφικνουμένων τμημάτων του συνεπλήρωνε τόν ήμικυκλικόν κλοιόν, εντός του οποίου περιέσφιγγε τό 5/42. Τά Κλήματα αποτελούσαν τό τελευταιον προπύργιον κατά τών τμημάτων του "Αρη Βελουχιώτη.

Οι συλληφθέντες αιχμάλωτοι του ΕΛΑΣ άπό της ενάρξεως των επιθετικών του ενεργειών αφέθησαν ελεύθεροι ύπό του Συντ/ρχου Ψαρρου άπό πνευμα διαλλακτικότητος καί καλής προθέσεως προς είρηνικήν διευθέτησιν τών διαφορών.

Οί ώς ανω αίχμάλωτοι μετέβησαν είς τά απέναντι τμήματα του ΕΛΑΣ καί έπληροφόρησαν ταυτα περί τών κατεχομένων ύπό του 5/42 θέσεων.

Ό κύριος όγκος τοϋ ΕΛΑΣ κατέλαβε θέσεις είς άπόστασιν 400-500  μέτρων από  των  γραμμών  του  5/42  και  ήρχισε  νά  οχυρώνεται.

Ή τοποθεσία τών Κλημάτων, είναι φύσει οχυρά, αλλά παρουσιάζει τό μειονέκτημα οτι στερείται βάθους αφ" ενός καί άφ' ετέρου αμέσως νοτίως ταύτης είναι ο Κορινθιακός κόλπος. Ώς ελέχθη ανωτέρω, τό 5/42 ήναγκάσθη νά συμπτυχθή είς τήν περιοχήν ταύτην κυρίως διά λόγους ασφαλείας έκ μέρους τών Γερμανών, οι όποιοι είχον ανακατα­λάβει τήν Παρνασσίδα.

Εις τόν Σταθμόν Διοικήσεως του Συν/τος ελαβον χώραν αλλεπάλ­ληλοι συσκέψεις του Ψαρρου μετά τών Άξ/κών τών είς τά Κλήματα εγκατεστημένων άμυντικως τμημάτων μετά τό τελευταιον τελεσίγραφον του ΕΛΑΣ.

Έρρίφθη ή ίδέα υπό του Λοχαγού Ντούρου, οπως τά τμή­ματα του Συν/τος έπιβιβασθουν πλωτών μέσων καί διαπεραιωθουν είς Γκιώναν, οπου θά ήδύναντο νά έλιχθοϋν καί αποφύγουν τόν κλοιόν του ΕΛΑΣ. Μετά τάς τελευταίας εκκαθαριστικός επιχειρήσεις οί Γερμανοί είχον άποσυρθή πάλιν είς τάς μεγάλας πόλεις καί συνεπώς ήτο εΰκολον οπως τό 5/42 καταλάβη τά υψώματα της Γκιώνας.

Τήν άποψιν ταύτην δέν συνεμερίσθησαν ό Συν/ρχης Ψαρρός καί τίνες του "Αρχηγείου Καπετζώνη καί απεφασίσθη τελικώς, οπως ολοι παραμείνουν είς τάς κατεχομένας θέσεις των καί πέσουν έπί τών επάλ­ξεων τής "Εθνικής "Ιδέας.

Πρίν ληφθή" ή τελική άπόφασις είδοποιήθησαν τά έπί του Τρικόρφου τμήματα, οπως συμπτυχθοϋν προς τά Κλήματα κατά τάς πρώτας πρωινάς ώρας του Πάσχα του 1944.

15.   ΕΠΙΘΕΣΙΣ ΤΟΥ ΤΑΓΜΑΤΟΣ ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ.  ΑΝΗΜΕΡΑ ΠΑΣΧΑ 16-4-44

(ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 4ον)

Περί ώραν 5ην πρωΐνήν, ένώ οί άνδρες τών "Αρχηγείων Κούτρα καί Καϊμάρα κατάκοποι είχαν καταυλισθή είς τήν Σκάλαν Καραΐσκου καί οί καμπάνες τών πέριξ χωρίων έκάλουν τους χριστιανούς διά τό «Χριστός Ανέστη», σφοδρότατη αιφνιδιαστική έπίθεσις δι' ολμων, πολυβόλων καί οπλοπολυβόλων εκτοξεύεται υπό του Τάγματος Νικηφό­ρου-Παπαζήση άπό τήν κατεύθυνσιν Μαραθια προς τήν Σκάλαν Κα­ραΐσκου, εναντίον τών ώς ανω τμημάτων.

Ή έπίθεσις αυτη ειχεν ώς άντικειμενικόν σκοπόν τήν διαρπαγήν τών εφοδιασμών του Συν/τος καί τήν άποκοπήν τών είς Τρίκορφον υποθετικώς ευρισκόμενων τμημάτων του 5/42, τά όποια όμως είχον άπο­συρθή κατά τήν διάρκειαν τής νυκτός, χωρίς νά τό άντιληφθή ουτε ό Νικηφόρος ουτε ό Κρόνος.

Τά έπιτεθέντα τμήματα του Νικηφόρου προσέκρουσαν έπί των προ­φυλακών τών Άξ/κών Πατυχάκη, Καραμαζάκη καί Κοκορέλλη, αί όποιαι κατώρθωσαν νά άναχαιτήσόυν τάς διαδοχικός εφόδους τών έλασιτών πέραν το χειμάρρου Μαραθιά.

Ούτοι συνέλαβον αρκετούς αΙχμαλώτους, έκ τών οποίων συνέλεξαν πολυτίμους πληροφορίας, τάς οποίας καί διεβίβασαν είς τους *Αξ/κούς Κούτραν καί Καϊμαραν.

Μέ τους πρώτους πυροβολισμούς οί άνδρες Καϊμάρα καί Κούτρα μέ τόν Ταγ/ρχην Μπαϊζάνον επικεφαλές, συνεκεντρώθησαν καί εσπευ­σαν είς τήν πρώτην γραμμήν, οπου έμάχοντο ήρωϊκώς οί άνδρες τοΰ Κοκορέλλη καί Πατυχάκη. Αμέσως οί δύο ηγήτορες ενήργησαν ταχυτάτην καί σφοδράν άντεπίθεσιν ώς εξής, τεθέντες επικεφαλής τών άνδρων των :

Ό μέν Κούτρας επετέθη κατά μήκος τής ακτής προς τήν κατεύθυνσιν τού χωρίου Μαραθια, ό δέ Καϊμάρας πλευρικως προς τήν κατεύθυνσιν Μύλοι Μαραθια διά μέσου πυκνότατων θάμνων, απότομων βράχων καί βαβειών χαραδρών.

Αί Εφοδοι τών έλασιτών ήσαν λυσσώδεις καί ,άλεπάλληλοι, οί ολμοι επιπτον βροχηδόν καί τά πολυβόλα καί μυδράλλια τουτων έθέριζον το έδαφος. Τά άντεπιτεθέντα τμήματα ύπεστηρίζοντο αρχικώς μόνον ύπό του βαρέος πολυβόλου του "Αρχηγείου Καϊμάρα (πολυβοληταί Κοκκόρης, Φουσέκης), κατόπιν ομως υπό οπλοπολυβόλων του λόχου Ντού­ρου κατέχοντος τά υπερκείμενα υψώματα, ώς καί ενός πολυβόλου τής διμοιρίας του Άνθ/γου Καραγιάννη Εύθ. του Αρχηγείου Ντούρου.

Τό Άρχηγεΐον Καϊμάρα μέ επικεφαλής τόν διοικητήν του, κινηθέν ταχέως καί τολμηρώς έκ του άριστερου κατώρθωσε νά υπερκέραση τους έλασίτας. "Οταν Εφθασεν εις τήν θέσιν Μύλοι Μαραθια, επετέθη κατά του δεξιου του ΕΛΑΣ όρμητικώτατα καί ήπείλησε τά πλευρά καί τά νώτα τών επιτιθεμένων έλασιτών, οί όποϊοι έτράπησαν είς φυγήν προς τά οπίσω.

Οί έλασίται του κέντρου καί του άριστερου τής παρατάξεως των, βαλλόμενοι πλαγίως καί κατά μέτωπον, πανικοβάλλονται καί τρέπονται καί ούτοι είς άτακτον φυγήν προς τό χωρίον Σεργούλα.

Τόσος ήτο ό πανικός τών έλασιτών, ώστε έπέταξαν τά οπλα των καί εγκατέ­λειψαν τους νεκρούς καί τραυματίας συναδέλφους των.

Οί αντάρτες του Κούτρα, Καϊμάρα, Πατυχάκη, Κοκορέλλη καί Καραμαζακη κατεδίωξαν τους έλασίτας κατά πόδας πέραν του χωρίου Μα­ραθια.

Ό καπετάν Νικηφόρος καί ό Ταγ/ρχης Παπαζήσης, ευρισκόμενοι εκτός βολής πολυβόλου διά λόγους προσωπικής ασφαλείας, είς μάτην προσεπάθησαν νά συγκρατήσουν τους πανικόβλητους συντρόφους των.

Ή μάχη ήρχισε τά ξημερώματα καί έτελείωσε σχεδόν τήν μεσημβρίαν, οπότε Επαυσαν τά πυρά.

Συνελήφθησαν περί τους 60 αίχμάλωτοι έλασίται καί έφονεύθησαν έπί του πεδίου τής μάχης 10 περίπου ετεροι. Συνελέγησαν αρκετά λάφυρα, μεταξύ τών οποίων 10 μυδράλλια Γερμανικά μέ άφθονα πυρομαχικά, 120 τυφέκια μάοϋζερ, ολα καινουργή καί μέ άφθονίαν φυσιγγίων. Σημειωτέον οτι διά πρώτην φοράν ένεφανίζοντο αντάρτες του ΕΛΑΣ ώπλίσμένοι μέ καινουργέστατα μυδράλλια, μάουζερ καί άφθονα πυρομαχικά.

Οί συλληφθέντες αιχμάλωτοι του ΕΛΑΣ συνεκεντρώθησαν είς Σκάλαν Καραΐσκου, οπου οί αντάρτες του 5/42 τους προσέφεραν τυρόν καί άρτον καί συμπεριεφέρθησαν ίπποτικώτατα εναντι αυτών. Ούτοι δέ έν συνεχεία απεστάλησαν ύπό συνοδείαν είς τον Σ.Δ. Συν/τος.

Οί νεκροί τοϋ ΕΛΑΣ έτάφησαν ύπό ανταρτών καί οπαδών του 5/42, οί δέ τραυματίαι μετεφέρθησαν είς Σκάλαν Καραΐσκου, οπου ό ιατρός του Συν/τος Πιλάλας Άθ. τους προσέφερε τάς πρώτας βοηθείας.

Έκ των ημετέρων έτραυματίσθησαν σοβαρώτατα οί εξής :

α) Άνθ/γός Κοκορέλλης, ό γενναίος ήρως τής Άραχώβης, τό σεμνόν καί τίμιον παλληκάρι του 5/42, ό όποιος υπέστη παράλυσιν τών κάτω ακρών. Τουτον άνευρε είς άφασίαν τραυματισμένον είς την σπονδυλικήν στήλην κατά την άντεπίθεσιν ο Λοχαγός Καϊμάρας, ό οποίος διέταξε οπως διακομισθή" είς τόν Σταθμόν Έφοδίασμου του 5/42 (Σκάλα Κα­ράίσκου).

β) "Εφεδρος Άνθ/γός Πριγγής Ευάγγελος, Γραμματεύς τής Εισαγ­γελίας 'Αμφίσσης, ό αγνός ηρως τών Σαλώνων, τραυματισθείς είς τόν πόδα.

Έκ τούτων ό μέν πρώτος μετεφέρθη είς Πάτρας αυθημερόν διά πετρελαιοκινήτου πλοιαρίου, ό δέ δεύτερος παρέμεινε κλινήρης είς την οίκίαν του Καραίσκου.

Οί τραυματίαι του ΕΛΑΣ μετεφέρθησαν έν συνεχεία διά λέμβου είς Γαλαξείδιον.

Ό 'Αθν/γός Πριγγής δέν ηθέλησε, δυστυχώς, νά μεταφερθή" είς τό Νοσοκομεΐον του Γαλαξειδίου. Ό αγνός αυτός Ρου­μελιώτης την έπομένην έσφάγη διά μαχαίρας έπί τή"ς κλίνης του ύπό τών ανταρτών τοϋ ΕΛΑΣ.

Ό καπετάν Κρόνος, εγκατεστημένος μέ τό τάγμα του έπί λόφου κειμένου Ν. του χωρίου Καρούτια, έθεατο μακρόθεν τήν διεξαχθεισαν φονικήν μάχην του Μαραθια, χωρίς νά τολμήση νά έπιτεθη" κατά τών πλευρών καί νώτων του 5/42, μετά τήν πανωλεθρίαν τήν οποίαν υπέ­στη κατά τήν Μεγάλην εβδομάδα είς Τρίκορφον.

Οί συλληφθέντες αιχμάλωτοι, ερωτηθέντες διατί έπετέθησαν εναντίον τών Ελλήνων κατά τήν ίερωτέραν ήμέραν τής Χριστιανοσύνης, έδωσαν τήν εξής πληροφορίαν : Ό Νικηφόρος καί οί αλλοι βαθμοφόροι του ΕΛΑΣ τους έξηπάτησαν, διότι τους άνεκοίνωσαν οτι μετέβαινον οχι διά έπίθεσιν εναντίον του 5/42, αλλά είς μίαν έκκλησίαν του Μαραθια διά νά εορτάσουν τήν 'Ανάστασιν καί ψήσουν αρνιά. Τους ήνάγκασαν δέ έν συνεχεία νά πολεμήσουν, ως ελεγον, οί πολιτικοί καθοδηγηταί ύπό τήν άπειλήν τών αυτομάτων εναντίον τών προδοτών του 5/42, οί όποιοι τους ήμπόδισαν νά εορτάσουν καί αυτοί σαν χριστιανοί τό Πάσχα (!).

Τήν νέαν δολοφονικήν έπίθεσιν του ΕΛΑΣ κατά τήν ήμέραν του Πάσχα παρηκολούθησεν ό Συντ/ρχης Ψαρρός άπό τά υψώματα τών Κλημάτων.

Μετά τό πέρας τής μάχης κατήλθεν εις τήν Σκάλαν Καραΐσκου διά νά πληροφορηθή τάς λεπτομέρειας τής μάχης. Έκει εξέφρασε τήν λύπην του διά τήν νέαν άτιμίαν του ΕΛΑΣ. Τό ύπόλοιπον τής ημέρας του Πάσχα διήλθεν έν ηρεμία.

16.   Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΣΥΓΚΙΝΗΤΙΚΗ ΔΙΑΚΗΡΥΞΙΣ ΤΟΥ ΤΑΡΡΟΥ.

Κατά τάς απογευματινός ώρας του Πάσχα ό Ψαρρός άνεχώρησεν έκ τής Σκάλας Καραΐσκου καί ακολουθών τόν άνηφορικόν εκείνον δρόμον, ό όποιος έμελλε νά άποβή ό δρόμος τουμαρτυρίου του, εφθασεν είς τά Κλήματα, τά όποια υπήρξαν ο Γολγοθάς τούτου.

Άπό έκει καί πριν ό σκοτεινός πέπλος τής μοιραίας εκείνης νυκτός καλύψη τάς αίματοβαμμένας έκείνας κορυφάς του Τρικόρφου καί του Μόρνου, ό ήρως Συντ/ρχης Ψαρρός, έξέδωκεν τήν κάτωθι ίστορικήν διακήρυξιν, ή οποία διεβιβάσθη καί προς τό Στρατηγείον Μ. Ανατολής.

ΕΘΝ. ΑΝΤΑΡΤΙΚΑΙ ΟΜΑΔΕΣ

5/42 ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΕΥΖΩΝΩΝ

"Αριθ. 634

Προς

Τήν ΕΚΚΑ (διά τής V Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ)

Όπου

Δι' εγγράφων τής V Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ αποδίδεται είς τό Σύνταγμα καί τήν όργάνωσιν κατηγορία διά φόνους καί βιαιοπραγίας κατά πολιτών καί ανταρτών, διά λεηλασίας καί εκβιασμούς, οτι έλαβε έχθρικήν στάσιν απέναντι τού ΕΑΜ-ΕΛΑΣ κλπ.

Πάντα ταύτα αποτελούν αμαρτωλήν πρόφασιν, καθ' οσον ή απώτερα βλέψις του ΕΑΜ καί τού ΕΛΑΣ είναι νά διάλυση τό Σύνταγμα, ουτως ώστε νά είναι μόνον κύριον τής καταστάσεως διά νά έπιβάλη τάς απόψεις του.

Προς τουτο ή ολη κατά του Συν/ματος έπίθεσις είχε προπαρασκευασθη καί μελετηθη ευθύς μετά τήν άποτυχίαν των διαπραγματεύσεων τής Πλάκας καί μέ τάς ανωτέρω και αλλας συκοφαντίας ηθέλησε τό ΕΑΜ καί ΕΛΑΣ νά δώση ηθικόν έρεισμα είς τήν άπρόκλητον ταύτην έπίθεσιν καί έπί τη βάσει των δικαιολογητικών τούτων ηθέλησε νά παραδώσωμεν τόν όπλισμόν καί τά πυρομαχικά καί νά παραδοθούν οί αξιωματικοί καί αντάρτες τού 5/42 ώς αίχμάλωτοι είς τά τμήματα τού ΕΛΑΣ.

Ή άπόφασις του Συν/ματος νά άποδυθή είς τόν άμυντικόν τουτον αγώνα, τόν όποιον τού επέβαλε τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, αποτελεί έκδήλωσιν τής πλέον εντόνου διαμαρτυρίας του ενώπιον τής Ιστορίας καί τού Ελληνικού λαού διά πάσας τάς κατηγορίας περί προδοτικών πράξεων καί έκφυγής μας έκ του πνεύματος του απελευθερωτικού αγώνος.

Κατόπιν ολων τούτων διά τήν διατήρησιν της τιμής τών οπλων καί διά τό άκηλίδωτον τού παρελθόντος της οργανώσεως καί του Συν/ματος είναι άποφασισμένον μετά λύπης του διά τό χυνόμενον άδελφικόν αίμα το Σύν/μα νά άγωνισθή δι' ολων του των μέσων κατά τής ουτω έξυφανθείσης υπό τού ΕΑΜ-ΕΛΑΣ εναντίον του επιθέσεως.

Σ.Δ. τή  16 Απριλίου 1944

Ό Δ/τής του 5/42 Συν/τος Ευζώνων Δ. ΨΑΡΡΟΣ

17.    ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΣΙΣ ΤΟΥ ΕΛΑΣ (17-4-1944)

(ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ   ΨΑΡΡΟΥ - ΣΦΑΓΗ   ΚΑΙ   ΟΜΑΔΙΚΑΙ   ΕΚΤΕΛΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΙΧΜΑΛΩΤΩΝ - ΤΟ ΤΡΑΓΙΚΟΝ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ 5/42 ΣΥΝΤ/ΤΟΣ)

(ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 4ον)

Περί ώραν 3ην νυκτερινήν τό Σύνταγμα δέχεται σφοδροτάτην έπιθεσιν καθ' ολον τό μέτωπον άπό τάς δυνάμεις τουΕΛΑΣ (δεκαπλάσιοι του 5/42). Τό μεγαλύτερον βάρος τής επιθέσεως εδέχθη τό άριστερόν του Συν/τος (Άρχηγείον Δεδούση). Τά τμήματα του ΕΛΑΣ έπετίθεντο κατά διαδοχικά κύματα, εναντίον τών θέσεων των ημετέρων τμημάτων, αί όποίαι κατεκλύζοντο άπό βλήματα όλμων καί έθερίζοντο διά δρα­στικών πυρών πολυβόλων, οπλοπολυβόλων καί αυτομάτων οπλων.

Οί έλασίται έπετίθεντο μέ αλαλαγμούς καί εψαλλον σλαυϊκά ασματα (Ποπώφ κλπ.).

Οι άνδρες του 5/42 ήμύνθησαν λυσσωδώς, πλην ομως ό άγων ήτο ανισος. Οί μαυροσκούφηδες του "Αρη καί οί σφαγείς του Διεθνους Κομμουνισμου ώρύοντο σάν λυσσασμένοι λύκοι. Έπετίθεντο κατά μάζας, αδιαφορούντες διά τάς τρομακτικός απώλειας, πού ύφίσταντο άπό τά αυτόματα οπλα τών ανδρών του 5/42. 'Αλλά καί αί άπώλειαι του Συν/τος υπήρξαν μεγάλοι καί τό αίμα ερρεε ποταμηδόν. Ό ένας μετά τόν άλ­λον επιπτον τά ήρωϊκά παλληκάρια του 5/42, χωρίς νά υπάρχουν έφεδρείαι διά την κάλυψιν τών κενών. Οί έλασιται ουτω είσέδυσαν εις τάς κατεχομένας ύπό του Δεδούση θέσεις καί έπετέθησαν έκ τών νώτων.

Τό Άρχηγειον Δεδούση μετά τάς τρομακτικός απώλειας πού υπέστη, ανετράπη καί εγκατέλειψε τάς ΰπ' αύτου κατεχομένας θέσεις. Ό ίδιος ό Δεδούσης μέ μέρος τών ανταρτών του συνεπτύχθη προς τήν Σκάλαν Καραΐσκου.

Τμήματα του ΕΛΑΣ, μετά τήν άνατροπήν του Αρχηγείου Δεδούση εισέδυσαν εντός τής αμυντικής τοποθεσίας του Συν/τος, προσέβαλον τά πλευρά καί τά νώτα τών τμημάτων Ντούρου καί Καπετζώνη καί κατό­πιν σκληρών συγκρούσεων ήνάγκασαν ταυτα νά συμπτυχθοϋν προς Μα-ραθιάν.

Τά τμήματα του 5/42 πιεζόμενα καί κυκλούμενα συνεχώς ύπό πο­λυαρίθμων τμημάτων του ΕΛΑΣ αποδεκατίζονται καί αναγκάζονται αμυ­νόμενα νά άναδιπλωθουν προς Νότον καί Ανατολάς καί τελικώς μετά τήν διάσπασιν του κλοιου του ΕΛΑΣ νά διαφύγουν προς Ανατολάς.

Ουτω τό άμυντικόν συγκρότημα τών Κλημάτων κατέρρευσεν εντός ολίγων ωρών καί ή ολη αμυντική διάταξις του Συν/τος έξηρθρώθη.

Ό Συντ/ρχης Ψαρρός, λόγω τής σφοδρότατης επιθέσεως του ΕΛΑΣ, είχε χάσει τήν έπαφήν μέ τά τμήματα του Συν/τος.

Κατόπιν τής συμπτύξεως τών τμημάτων του, ό Ψαρρός, ήναγκάσθη νά εγκατάλειψη τελευταίος τό πεδίον τής μάχης καί νά κατευθυνθή προς  τήν Σκάλαν  Καραΐσκου, οπού εύρίσκοντο  τά  τμήματα  Κούτρα, Καϊμάρα καί ό Λόχος Πατυχάκη, μέ τάς προφυλακάς., δυτικως του χει­μάρρου Μαραθια.

Πρώτος εφθασεν είς τήν παραλίαν ό Λοχαγός Δεδούσης μέ ολί­γους άνδρας του, έν συνεχεία πολλοί Άξ/κοί καί αντάρτες του Συν/τος καί ό Συντ/ρχης Ψαρρός, ό όποιος άφίχθη βραδότερον μαζί μέ τόν ύπασπιστήν του έφ. Άνθ/γόν Παπαγεωργίου.

Εις τήν Σκάλαν Καραίσκου απεφασίσθη, οπως τό Συν/μα διάσπαση, πάση θυσία τόν κλοιόν του ΕΛΑΣ καί διαφυγή προς ανατολάς, διότι αλλώς ύπαρχε κίνδυνος νά συλληφθούν ολοι ανεξαιρέτως αίχμάλωτοι.

Ή εντολή ανετέθη εις τόν Καϊμάραν. Πράγματι ούτος εσωσε καί πάλιν την κατάστασιν, χάρις είς την ψυχραιμίαν των ανταρτών του καί την άνωτέραν άντίληψιν περί καθήκοντος τών αξιωματικών του.

Ούτος, άφου έξέθεσεν είς τους άνδρας του δι' οδλίγων τήν τραγικην κατάστασιν του Συν/τος, τους είπε έπί λέξει «εμπρός παιδιά κτυ­πάτε αλύπητα οποιον βρήτε μπροστά σας,σπάστε τόν κλοιόν τών  Αντίχριστων γιά  νά γλυτώσουν  ολοι,  ή   Παναγία  μαζύ μας».

Επικεφαλής ετέθησαν οί Άξ/κοί τούτου, ήκολούθουν οί αντάρτες του καί έν συνεχεία οί ανδρες των υπολοίπων τμημάτων. Το Άρχηγείον Καϊμάρα οχι μόνον διέσπασε τόν κλοιόν του Νικηφόρου αλλά συνέλαβε πολλούς αιχμαλώτους κατά τήν κίνησίν του προς Τριζόνια.

Είς τά υψώματα Α τής Παραλίας Σεργούλας αντάρτες του5/42 συνέλαβον καί άφόπλισαν δύο ομάδας του ΕΛΑΣ, αί όποίαι προσεπάθησαν νά εμποδίσουν τήν προχώρησιν τούτων. Τά τμήματα του ΕΛΑΣ καταλαβόντα τά υψώματα τών Κλημάτων ηθέλησαν νά εμποδίσουν τήν διαφυγήν του 5/42 διά πλευρικής κινήσεως καί μεμακρυσμένων βολών πολυβόλων καί ολμων.

Ό λοχαγός Καϊμάρας εις τήν θέσιν Μύλοι Μαραθια έτραυματίσθη σοβαρως είς τόν μηρόν, μή δυνηθείς νά άκολουθήση το τμήμα του. Μετά τήν έπέλευσιν του σκότους ούτος μαζί μέ τόν λοχαγόν Κούτραν καί άλλους Άξ/κούς καί άντάρτας του Συν/τος έκινήθησαν κατά μήκος τής μεγάλης χαράδρας του Μαραθια καί κατόπιν επικινδύνου καί πε­ριπετειώδους πορείας έφθασαν είς Παρνασσίδα. Προς τήν περιοχήν Άμφίσσης διέφυγεν μέ ολίγους Άξ/κούς καί άντάρτας του καί ό Λοχαγός Δεδούσης Εύθ. Τελευταίον συνεπτύχθη τό 'Αρχηγεΐον Ντούρου προς τήν Σκάλαν Καραΐσκου έκ τής τοποθεσίας Αμύνης.

Τό μεγαλύτερον μέρος τών Άξ/κών καί ανδρών του Συν/τος, τό όποϊον ήκολούθησε στό 'Αρχηγείον Καΐμάρα, διέφυγε τήν αίχμαλωσίαν καί τήν βεβαίαν σφαγήν έκ μέρους του ΕΛΑΣ. Ούτοι, οταν έφθασαν εις τήν Παραλίαν Τριζονιών έχωρίσθησαν είς δύο τμήματα. Τό ενα έξ αυτών, τό καί μεγαλύτερον, μέ επικεφαλής τόν Λοχ/γόν Ντουρον καί τους Άξ/κούς Παπαβασιλείου, Μπαϊζάνον, Καπετζώνην κ.α. έπεβιβάσθη του έπιταχθέντος πετρελαιοκινήτου Ιστιοφόρου του Ι. Σταματογιάννη καί διεπεραιώθη είς Πάτρας, διά νά άποφύγη τήν όμαδικήν σφαγήν άπό τόν ΕΛΑΣ, τό δέ άλλο τμήμα μέ όλιγωτέρους άνδρας διέφυγε διά ξη­ράς προς τήν Παρνασσίδα.

Έν τώ μεταξύ τόσον είς τό πεδίον τής μάχης, οσον καί είς τήν περιοχήν Μαραθια, έλάμβανον χώραν τραγικά γεγονότα.

Ό Συντ/ρχης Ψαρρός, παρά τάς επίμονους συστάσεις τών Άξ/κών του, οπως άκολουθήση τά διαφυγόντα τμήματα καί σωθή, δέν ηθέλησε νά πράξη τουτο, αλλά παρέμεινεν είς τήν Σκάλαν Καραΐσκου, είπών έπί λέξει «δέν θά φύγω, αλλά θά καθήσω έδώ διά νά περισώσω ο,τι μπορέσω έστω καί διά της προσωπικής μου θυσίας» έννοών τους συλληφθέντας αίχμαλώτους, τους τραυματίας καί τόν αμαχον πληθυσμόν της περιοχής.

Δυστυχώς το παράδειγμα του ήκολούθησαν πολλοί Άξ/κοί καί αντάρτες, νομίζοντες οτι παραμένοντες μέ τόν Άρχηγόν των θά διέφευγον την σφαγήν, καθ' οσον δέν έγνώριζον τί θά συνέβαινε μέ τους προς Ά. διαφυγόντας συναδέλφους των. "Ολοι ούτοι εκτός ελαχίστων, μηδέ του Ψαρροΰ εξαιρουμένου, εβρον μαρτυρικόν θάνατον άπό τους άνθρωποσφαγεις του ΕΛΑΣ, άφου προηγουμένως υπέ­στησαν φρικτά βασανιστήρια.

Κατά πληροφορίας αυτόπτων μαρτύρων ό Συντ/ρχης Ψαρρός συνε­λήφθη αιχμάλωτος καί απεστάλη υπό, συνοδείαν είς τά Κλήματα, οπου ήτο τό Άρχηγείον του "Αρη Βελουχιώτη. Καθ' όμολογίαν του Νικη­φόρου τόν Ψαρρόν συνέλαβε τμήμα του Τάγματος του καί τόν παρέδωσεν εις τουτον. Δυστυχώς ό Νικηφόρος αντί νά ασφάλιση καί προστατεύση τόν αίχμάλωτον Συντ/ρχην, μέ προσωπικήν του εύθύνην, οπως είχε ήθικήν ύποχρέωσιν, ούτος τόν απέστειλε μέ μικράν συνοδείαν εις τήν Προϊσταμένην του Διοικησιν, δηλ. είς τό στόμα του λύκου: τόν εξαλλον καί έξτρεμιστήν Άντ/ρχην Ζούλαν καί τόν αίμοδιψή "Αρην Βελουχιώτην (Επιστολή Νικηφόρου δημοσιευθείσα είς τήν εφη­μερίδα "ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΚΟΣΜΟΣ" τήν 25-5-71). Καθ' όδόν τόν συνήντησε κατερχόμενος προς τήν Σκάλαν Καραίσκου, ό Συντ/ρχης του ΕΛΑΣ Ζούλας, ό όποιος τόν εβρισε κατά τρόπον προσβλητικόν καί κατόπιν διέταξεν ενα τών συνοδών του καί τόν έξετέλεσεν έκ τών όπισθεν διά ριπής αυτομάτου.

Ό Συντ/ρχης Ψαρρός έπεσεν απνους μέ χαίνουσαν πληγήν είς τήν κεφαλήν.

Έν συνεχεία ό Ζούλας (') ((') Ό εξτρεμιστής, ουτος Συντ/ρχης κατέφυγε μειά τήν άπελευθέρωσιν είς τό Πα­ραπέτασμα καί κατά πληροφορίας ούτος άπεβίωσεν εσχάτως νοσηλευόμενος είς ψυχιατρείον Κομμουνιστικού Κράτους.)

 διέταξεν, οπως φορτώσουν τό πτώμα του έπί ήμιόνου καί τό μεταφέρουν είς τά Κλήματα, οπερ καί έγένετο. Έκει παρέμεινεν αταφον έπί ημέρας τό πτώμα του ήρωος τής Γκιώνας, άφου παρήλασαν έμπροσθεν του χλευάζοντες ολοι οί έλασΐται του "Αρη Βε­λουχιώτη. Κατόπιν ετάφη καί έπί του τάφου του ετέθη βραδύτερον ή επιγραφή :

«Συντ/ρχης Ψαρρός προδότης τής Πατρίδος»

Οί πλείστοι τών συλληφθέντων Άξ/κών καί οπλιτών έξετελέσθησαν χωρίς καμμίαν διαδικασίαν όμαδικώς διά πολυβόλου ή έσφάγησαν κατά τόν άγριώτερον τρόπον διά" μαχαίρας. Οί λοιποί αιχμάλωτοι υπέστησαν μεσαιωνικά βασανιστήρια διά νά προσχωρήσουν είς τόν ΕΛΑΣ ή νά ομολογήσουν είς ποίους ειχεν άνατεθή ή φύλαξις τών χρημάτων του Συν/τος.

Οί άνθρωποσφαγεϊς του ΕΛΑΣ εδερνον μέχρις αίματος διά συρμά­τινων μαστιγίων τους αιχμαλώτους, έχάραζον τάς σάρκας των διά μαχαί­ρας και ερριπτον εις τάς πληγάς των αλάτι καί κατόπιν βραστό λάδι (Ταγ/ρχης Γιακουμάκης κ.ά.), έξωρύγνυον οφθαλμούς, άνοιγαν κοιλίας, άπέκοπτον τά ακρα διά μαχαιρών καί βασάνιζαν τους αιχμαλώτους μέ πρωτοφανή σαδισμόν, άδιαφορουντες διά τους πόνους καί τάς κραυγάς τών βασανιζομένων Άξ/κών καί ανταρτών του 5/42, αί όποΐαι συνεκλόνιζαν τό γραφικό χωριό τοϋ Κλήματος καί άντηχουσαν είς τάς χαράδρας καί τάς πλαγιάς του Μόρνου καί του Τρικόρφου.

Οί απαίσιοι ίεροεξετασταί καί δήμιοι του ΕΛΑΣ συνηγωνίζοντο ποίος θά βασανίση ή θά σφάξη περισσοτέρους αιχμαλώτους.

Εις την άνήκουστον ταύτην και οργιώδη σφαγήν έπρωτοστάτουν οί έξτρεμισταί ήγέται τής V Ταξιαρχίας καπετάν Ηρακλής Καρρας, Φώτης Μπενοβίας, ό καπετάν Τζαβέλλας (Άγγελέτος), ό μοίραρχος Μακρυ­γιάννης, οί λήσταρχοι Μπάφας καί Αχιλλέας, οί μαυροσκούφηδες του "Αρη κ.α

Δέν έλυπήθησαν ουδέ καί τους σοβαρώτατα τραυματισμένους άνδρας του 5/42. Τους έσφαξαν ή τους έξετέλεσαν καί αυτούς, άφου τους υπέ­βαλαν είς ίεροεξεταστικά βασανιστήρια. Τοιουτον τραγικόν θάνατον εύρον οί τραυματίαι Άξ/κοί Κουκουτιανός μέ κομμένους καί τους δύο πόδας, Πριγγής μέ τόν ενα πόδα καί πολλοί άλλοι Άξ/κοί καί αντάρτες.

Τραγικόν επίσης θάνατον εύρον δεκάδες Άξ/κών καί ανταρτών του 5/42 μεταξύ τών όποιων οί Άξ/κοί : Λίβερης, Σαγιας, Παπαγεωργίου,υπασπιστής Ψαρρού, Πατυχάκης, Παπαδήμας, Κουχριάρης, Αλε­ξόπουλος (Ισραηλίτης), Κουλελής Ι., Βάσος ή Σοίλέρης έξ Αλεξανδρείας (ώς πράκτωρ δήθεν τής Ίντέλλιντζενς Σέρβις), οπλαρχηγοί Ευθ. Παπάς (Μπόκας), Ι. Παπαϊωάννου (Πεταλιας), άνχάρτες Φασουλής, Μιχαλόπουλος, Σαρανταένας, Τσέλος, Καραλιώχης κ.ά.

Οί Ταγ/ρχαι Δημητριάδης καί Ίωαννίδης έκ Μακεδονίας, καταδιωκόμενοι υπό τών Βουλγάρων, κατέφυγον είς Ρούμελην καί κατετά­γησαν είς τό 5/42. Ούτοι έσφάγησαν επίσης διά μαχαίρας είς τά Κλή­ματα υπό του ΕΛΑΣ.

Ό ένωματάρχης Κουντοβός μέ 14 άλλους χωροφύλακας ώδηγήθησαν αίμόφυρχοι καί αλυσοδεμένοι προς τό Παλαιοξάρι προοριζόμενοι δήθεν προς άνάκρισιν διά τό Γενικόν Στραχηγείον του ΕΛΑΣ. Ούτοι έξετελέσθησαν όμαδικώς διά πολυβόλου έπί τής όδου Κλήμα-Παλαιοξάρι, τά δε πτώματά χων έμειναν άταφα, γενόμενα βορά τών όρνέων.

Ό Ταγ/ρχης Γιακουμάκης καί ό Άνθ/γός Παπαγιαννόπουλος, μεταβαίνοντες ώς αντιπρόσωποι του Ψαρρου είς τόν "Αγγλον Συντ/ρχην Κρίς διά συνεννοήσεις, συνελήφθησαν καθ' όδόν καί ώδηγήθησαν είς Κλήμα, οπου έπί πολλάς ημέρας ύπεβάλλοντο είς φριχτά βασανιστήρια διά νά προσχωρήσουν είς τόν ΕΛΑΣ καί αποκαλύψουν μυστικά του Συν/τος. Τό αυτό συνέβη μέ τόν Ιατρόν του Συν/τος Πιλάλαν Άθ. έξ Ιτέας, του όποιου άφήρεσαν τους όνυχας καί έν συνεχεία εκαυσαν τους πόδας καί τάς χείρας του διά πυρακτωμένου σιδήρου καί τους Άξ/κούς Ξενιτίδην, Μπαρακον, Στέγγον, Ήλιόπουλον, Γκέκαν, Παπανακλήν, Άναγνώστχου, Βλάϊκόν, Θεοχάρην, Στάμον, Τσίρην καί άλ­λους Άξ/κούς καί άντάρτας.

Οί Άξ/κοί Παπαγιαννόπουλος, Στέγγος καί Τσίρης μεχεφέρθησαν γυμνοί καί ξυπόλητοι διά μέσου χιονοσκεπών κορυφών είς τό Καρπε­νήσι, οπου παρέμειναν έπί 2 1/2  μήνας  κλεισμένοι  εις  τάς  φύλακας.

Οί  ήγέται   της   V  Ταξιαρχίας   κατέβαλαν   κάθε  προσπάθειαν  νά αποσπάσουν άπό τους μελλοθανάτους αίχμαλώτους φανταστικός ομολο­γίας, μέ τον σκοπόν νά δικαιολογήσουν τα εγκλήματα των καί τήν δολοφονικήν των έπίθεσιν κατά του 5/42.

Συνέτασσον μόνοι τάς καταθέσεις καί ήνάγκαζον τους αιχμαλώτους νά τάς υπογράψουν, καθ' ον χρόνον εις τό πλευρόν των ισταντο μαστι­γοφόροι δήμιοι, οί όποιοι έβραζον ελαιον έπί τής πύρας.

Είναι βέβαιον δτι ελάχιστοι Άξ/κοί καί αντάρτες τοΟ 5/42 ύπεχώρησαν καί έδήλωσαν προσχώρησιν εις τόν ΕΛΑΣ διά νά σώσουν τάς κεφάλας των. Ούτοι διέφυγαν ουτω τόν βέβαιον θάνατον καί επέ­ζησαν διά νά αποτελέσουν τους αύτόπτας μάρτυρας ενός φρικτου εγκλή­ματος, τό όποιον θά παραμείνη ώς αίώνιον στίγμα τής ενδόξου καί λαμπρας Ιστορίας του Έθνικου μας Αγώνος.

Οί ελάχιστοι επιζώντες ανδρες, οί όποιοι διεσώθησαν ώς έκ θαύ­ματος κατά τήν άνθρωποσφαγήν τών Κλημάτων καί οί όποιοι ήσαν αύτόπται μάρτυρες τών φρικαλεοτήτων, τρέμουν καί σήμερον ακόμη, οσάκις άναπολοϋν τάς τραγικός έκείνας εικόνας καί στιγμάς τής ζωής των.

Ελληνόπουλα του βουνου καί του κάμπου εγκατέλειψαν τώς οίκογενείας των καί τάς εργασίας των καί κατετάγησαν είς τό 5/42 διά νά αγωνισθούν διά τήν άπελευθέρωσιν τής Πατρίδος των. Παιδιά τών πόλεων εγκατέλειψαν τάς οίκογενείας των, τάς ανέσεις καί διασκεδά­σεις των διά νά σπεύσουν νά προσφέρουν καί τήν ζωήν των ακόμη διά τό μεγαλεΐον τής Πατρίδος. Όλοι αυτοί ευρον οίκτρότατον θάνατον άπό τους άνθρωποσφαγεις του ΕΛΑΣ, τά δε όστα των έμειναν άταφα είς τάς κορυφάς τής Ρούμελης έπί άρκετόν χρόνον.

Έκ τής ολης δυνάμεως του Συντάγματος (500 άνδρες), πλέον του ήμίσεος (300 άνδρες περίπου) άπωλέσθησαν πεσόντες έπί του πεδίου τής μάχης ή εκτελεσθέντες υπό του ΕΛΑΣ βραδυτερον τό υπόλοιπον δε τών ανδρών διεσώθη.

Μετά τό τραγικόν τέλος του 5/42 είς τά Κλήματα τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ εξαπέλυσε πρωτοφανή τρομοκρατίαν κατά τών οπαδών τούτου είς όλόκληρον τήν Ρούμελην. Πολλαί εκατοντάδες μελών ή οπαδών του Συν/τος έσφάγησαν κατά τόν άγριώτερον τρόπον καί έπεσαν ήρωες καί μάρτυ­ρες πραγματικοί είς τόν βωμόν τής ιδέας καί του καθήκοντος προς τήν πατρίδα. Ιδιαιτέρως τό Λιδωρίκιον καί ή Αμυγδαλιά μετεβλήθησαν είς κέντρα φρικτών βασανιστηρίων καί εκτελέσεων οπαδών του Συν/τος ύπό τών εξτρεμιστών ηγετών τοϋ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Έκεί ευρον οίκτρότατον θάνατον πολλαί δεκάδες αθώων οπαδών του 5/42 Σ.Ε., μεταξύ τών όποιων ήσαν : ό  Ιατρός Κακαρούγκας, ό  όποιος  είχε  σώσει  πολλούς τραυματίας του ΕΛΑΣ, Βαρνάβας Γ. (πατήρ του όπλαρχηγου Βαρνάβα Εύθ.), Άσημακόπουλος Παν., Γεροδήμος Χαρ,, Ευσταθίου, Μαντάς, δι­δάσκαλος, Λαλάς Εύθ., Κούκος, Μαλίσσος κ.α., τών οποίων τά ονό­ματα εμφαίνονται εις τό ΠΑΡ/ΜΑ "Δ" (Πίναξ Αγωνιστών του 5/42 Σ,Ε.)

Κάθε πόλις καί χωρίον έθρήνησε πολλά θύματα της ερυθράς δικτα­τορίας, πολλαί εκατοντάδες γυναικών τής Ρούμελης πενθηφορουν, διότι οί πατέρες των ή οί αδελφοί των ή οί ανδρες των ή τά παιδιά των υπήρξαν θύματα του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ,επειδή έστάθησαν αγνοί Έλληνες καί δέν ηθέλησαν νά παραδώσουν τήν Πατρίδα των εις τόν Διεθνή Κομμουνισμόν.

Αυτό υπήρξε τό δραματικόν τέλος του θρυλικού 5/42 Συντάγματος Ευζώνων, τό όποίον όργανωθέν είς τά βουνά τής Ρούμελης μέ μοναδικόν σκοπόν νά άγωνισθή εναντίον του βαρβάρου κατακτητου διά τήν άπελευθέρωσιν τής Ελλάδος, εδέχθη επτά (7) τελεσίγραφα έκ μέρους του ΕΛΑΣ καί τρεις (3) δολοφονικός επιθέσεις, διότι άπετέλει έμπόδιον είς τήν έπιτυχίαν τών καταχθόνιων επιδιώξεων του Κ.Κ.Ε. Τό φρικτόν αυτό έγκλημα τής ηγεσίας του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, ανεφέρθη ώς θρίαμβος του ΕΛΑΣ καί ώς ολοκλήρωση του "ξεκαθαρίσματος του 5/42" διά του κατωτέρω σήματος :

"Α.Π. 348/1340

Δεσποτόπουλον

Πέμπτη Ταξιαρχία ανέφερε στοπ. Νύκτα 16ης πρ6ς 17ην διά αίφνιδιαστικης επιθέ­σεως διελύθη 5/42 ΕΚ.ΚΑ καί έξεκαθαρίσθη περιοχή.

κ.δ. Παπασταματιάδης"

Τό ώς άνω έγγραφον περιλαμβανόμενον είς τό συνημμένον φωτοαντίγραφον εις τό τέλος του βιβλίου (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α') έδημοσιεύθη είς τήν έβδομαδιαίαν εφημερίδα "Η ΕΛΛΑΣ" του Γ. Παπανδρέου τήν 1.10.1945. Ό Παπασταματιάδης, παλαιόν στέλεχος του Κ.Κ.Ε., ήτο 'Επιτελάρχης του ΕΛΑΣ.

Ό αείμνηστος Συνταγματάρχης ΨΑΡΡΟΣ, Διοικητής του ενδό­ξου τούτου Συντάγματος, προήχθη μετά τόν πόλεμον διά Βασιλικού Διατάγματος είς Ύποστράτηγον τιμής ενεκεν, λόγω τών μεγάλων προς τήν Πατρίδα υπηρεσιών του, τάς όποιας έπεσφράγισε διά του αίματος του άπό το 1941 μέχρι του "Απριλίου 1944 οπότε έξετελέσθη ύπό του ΕΛΑΣ ώς αιχμάλωτος έπί του πεδίου τής μάχης.

18.    ΣΥΝΕΠΕΙΑΙ ΕΚ ΤΗΣ ΔΙΑΛΥΣΕΩΣ ΤΟΥ 5/42 Σ.Ε.

Αί επιπτώσεις έπί τοΰ απελευθερωτικού "Αγώνος τοϋ Ελληνικού λαού έκ τής διαλύσεως του 5/42 ήσαν σοβαρώταται, αι δέ συνέπειαι είς βάρος του "Εθνους πολύ όδυνηραί.

Οί Γερμανοί ανενόχλητοι πλέον ύπεχώρησαν προς βορραν τόν Σεπτέμβριον καί 'Οκτώβριον του 1944, καθ' ον χρόνον τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ήσχολείτο μέ τό πώς θά διάλυση τάς αλλάς Έθνικάς οργανώσεις  διεξάγον έξοντωτικόν αγώνα κατά παντός εθνικόφρονος πατριωτου, ό όποιος αντιδρούσε είς τήν έγκατάστασιν κομμουνιστικού ζυγου είς τήν χώραν μας.

Τα τμήματα του ΕΛΑΣ εσπευδον ανεμπόδιστα πλέον προς τάς Α­θήνας διά νά καταλάβουν τήν έξουσίαν καί προετοιμάσουν "τόν κόκ­κινο Δεκέμβρη τού 1944".

Εξέλιπε πλέον κάθε ίχνος Εθνικής Αντιστάσεως είς τήν Στερεάν Ελλάδα καί έκυριάρχησε παντου ή ερυθρά τρομοκρατία, ή οποία είργάσθη συστηματικώς διά τόν περιβόητον "τρίτον γυρον", προς ύποδούλωσιν τής Ελλάδος είς τόν Έρυθρόν Φασισμόν.

Τό 5/42, παρά τό δραματικόν του τέλος, προσέφερεν ύψίστας υπη­ρεσίας είς τόν Έθνικόν μας Αγώνα, άφ' ενός μέν διά τής φθοράς, τήν οποίαν έπέφερεν είς τους κατακτητάς διά τών επιθετικών του ενεργει­ών, άφ' ετέρου δέ διότι εξύψωσε καί διετήρησε τό Έθνικόν φρόνημα του Ελληνικού Λαού κατά τήν διάρκειαν τής Κατοχής.

Έπι πλέον, διά τών αμυντικών αγώνων καί θυσιών του κατά του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ άπεγύμνωσε τουτο είς τά μάτια ολοκλήρου του ελευθέ­ρου κόσμου καί συνετέλεσε σοβαρώς νά ένισχυθή" άργότερον ή Ελλάς υπό τών Συμμάχων της καί νά παραμείνη αυτη Κράτος ελεύθερον καί άνεξάρτητον, εκτός του σιδηρου παραπετάσματος. Ούτω τό 5/42 συνε­τέλεσε τά μέγιστα είς τήν διάσωσιν τής "Ελληνικής Φυλής καί τήν πολιτικήν της άνεξαρτησίαν.

Οι ήρωϊκοί αγώνες του 5/42 καί ή θυσία πολλών εκατοντάδων θυμάτων τούτου δέν απέβησαν επί ματαίω. Εκείνοι έπεσαν ώς "Αγιοι Μάρτυρες της Χριστιανικής Πίστεως καί ώς Σταυροφόροι τής Εθνικής Ιδέας, αλλά συνετέλεσαν διά τής θυσίας των είς τήν διάσωσιν τής Ελληνικής Φυλής άπό τόν μαύρον καί τόν έρυθρόν Φασισμόν.

Ή αίματηρά διάλυσις τών Ε.Α.Ο. του 5/42 τό 1944 καί ό συνεχι­ζόμενος είς "Ηπειρον πόλεμος μεταξύ του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ καί του ΕΔΕΣ του Στρατηγού Ζέρβα, πέραν του δτι έξησφάλισεν είς τό Κ. Κ. Ε. τήν έλευθεραν κάθοδον του ΕΛΑΣ είς Αθήνας διά τήν κατάληψιν τής εξουσίας, διηυκόλυνε τουτο έν συνεχεία είς τήν προπαρασκευήν του Συμμοριτοπολέμου του 1946-1949 μέ τάς γνωστός τραγικός άπωλείας καί καταστροφάς τής Πατρίδος μας.

Ούτω κατά τήν διάρκειαν τής Κατοχής, έξ αίτιας του Κ.Κ.Ε., διεσπάσθη ή Εθνική Ένότης μέ τραγικάς συνεπείας διά τό "Εθνος. 'Επί πλέον έξ αίτίας τής τακτικής καί τών καταχθόνιων τούτου επιδιώξεων άπωλέσθη ή μοναδική ευκαιρία διά τήν ίκανοποίησιν τών Εθνικών πόθων καί δικαίων τής Φυλής. Διότι οί εχθροί τής Ελλάδος, επωφελού­μενοι του υπ' αυτών δολίως υποκινηθέντος αλληλοσπαραγμού, παρημποδισαν τήν άπελευθέρωσιν εκατοντάδων χιλιάδων αδελφών μας τής Βο­ρείου Ηπείρου καί τής Κύπρου καί ουτω έματαιώθη ή ενωσις τών δύο τούτων αρχαιοτάτων Εθνικών εστιών μέ τήν Μητέρα Ελλάδα.

Ή ύπόμνησις τής τραγωδίας του 5/42 δέν αποβλέπει εις τό νά υποδαύλιση μίση καί πάθη και νά άναξέση πληγάς του παρελθόντος είς τό σώμα του υπερήφανου "Εθνους μας, τό όποιον τόσον πολύ έχει ταλαιπωρηθή άπό τά μίση καί τους εμφυλίους πολέμους. Ή γνώσις ομως της προσφάτου άληθούς Ιστορίας του 5/42 καί οχι τής παραποι­ημένης τοιαύτης είναι απαραίτητος δι' ολους τους Έλληνας καί κυρίως διά την νέαν γενεάν διά νά φρονηματίζεται καί νά μή έπαναλάβη τά ίδια σφάλματα.

Υπάρχουν, ομως, μερικά αμείλικτα ερωτήματα, τά όποία άπό 35ετίας καί πέραν αναμένουν άπαντησιν άπό τους ένοχους του διαπραχθέντος τούτου εγκλήματος είς βάρος του "Εθνους. Καί συγκεκριμένα :

α. Είναι γεγονός οτι τό 5/42 εδέχθη τρείς δολοφονικάς καί απρό­κλητους επιθέσεις, καθ' ον χρόνον έμάχετο εναντίον των Ίταλογερμανων κατακτητών;

β. Υπάρχει έστω καί μία περίπτωσις, καθ΄ ήν τό 5/42 νά μήν ήγωνίσθη είλικρινώς καί έντίμως διά τήν ενότητα του Άπελευθερωτικου Αγώνος;

γ. Διατί έδολοφονήθη έν ψυχρω ό Συνταγματάρχης Ψαρρός, καίτοι παρεδόθη διά νά άποφευχθή περαιτέρω αιματοχυσία;

δ. Είναι αληθές οτι πολλοί έκ τών αιχμαλώτων ανταρτών καί οπα­δών του 5/42 υπέστησαν είς χείρας του ΕΛΑΣ ανατριχιαστικά βασα­νιστήρια;

Βεβαίως είς τά ερωτήματα αυτά ουδέποτε θά δοθή άπάντησις. Τό μόνον πού έγινε μέχρι τουδε είναι μία πανουργος καί μεθοδευμένη προσπά­θεια διά τήν παραπλάνησιν τών νεωτέρων γενεών μέ άσυστατα καί ασύ­στολα επιχειρήματα διαστρεβλώσεως τής αληθείας καί περιφρονήσεως τής ιστορικής πραγματικότητος.

Ούτω προβάλλονται έκ τών υστέρων διάφορα επιχειρήματα ή Ισχυ­ρισμοί (προς διαστρέβλωσιν τής Ιστορικής αληθείας τών γεγονότων τής τραγικής εκείνης εποχής) έκ μέρους επιζώντων ηγετών του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ή άλλων αριστερών ή άριστεριζόντων συγγραφέων ή δημοσιογράφων, οί όποιοι ουδόλως ανταποκρίνονται προς τήν άκρίβειαν τών γεγονότων τής περιόδου εκείνης.

Μερικοί Ισχυρίζονται π.χ. ότι ή διάλυσις του 5/42 καί ή έν ψυχρώ έκτέλεσις ύπό του ΕΛΑΣ του Συν/ρχου Ψαρρού μετά τών αίχμαλώτων συμπολεμιστών του ήτο αποτέλεσμα μοιραίας συγκυρίας, οφειλομέ­νης είς τόν έξτρεμισμόν του "Αρη Βελουχιώτη καί τίς προσωπικές δια­φορές του Ζούλα μέ τόν Ψαρρό καί οτι ό Σιάντος καί οί λοιποί ήγέται του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ έξεπλάγησαν καί άπεδοκίμασαν τάς πράξεις ταύτας.

Ό Ισχυρισμός αυτός είναι αβάσιμος καί καταρρίπτεται άπό τήν Διαταγήν διαλύσεως καί "ξεκαθαρίσματος του 5/42", τήν οποίαν εξέ­δωσαν οίτοι τεσσάρας ημέρας πρό τής διαλύσεως του 5/42, ήτοι τήν 14/4/44.

Πέραν τούτου γεννάται ευλόγως τό ερώτημα : Ποίαι κυρώσεις επε­βλήθησαν είς τους πρωτεργάτας τής διαλύσεως του 5/42 και εκτελέσεως του Συν/ρχου Ψαρρού καί τόσων δεκάδων αξιωματικών και ανταρτών τούτου, δεδομένου οτι ούτοι έξηκολούθησαν τήν δρασιν των κατέχοντες τάς αυτάς ηγετικάς θέσεις εις το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ;

Επίσης πώς δικαιολογείται ή συγκέντρωσις τόν Άπρίλιον του 1944 δεκαπλασίων δυνάμεων του ΕΛΑΣ έναντι του 5/42 έν αγνοία τής ηγε­σίας του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ;

Είναι γεγονός πάντως οτι ή προσχεδιασμένη έκτέλεσις του Συν/ρχου Ψαρρού, ό όποίος υπήρξεν ή ευγενεστέρα καί ήρωϊκωτέρα φυσιογνω­μία του Αγώνος Εθνικής Αντιστάσεως είς τήν Ελλάδα κατά τήν Κατοχήν, ώς καί τών δεκάδων Αξιωματικών καί ανταρτών του 5/42, είναι ενα άπό τά είδεχθέστερα εγκλήματα του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.

Ή τραγική εποποιία του 5/42 εξακολουθεί νά είναι καί θά είναι, έφ' οσον ή Ελλάς παραμένει Κράτος ελεύθερον καί άνεξάρτητον, βα­θύτατα χαραγμένη εις τήν μνήμην του Έθνους, διότι ή τραγική θυσία του αειμνήστου Συνταγματάρχου Ψαρρού καί τών 300 συμπολεμιστών του, έγένετο αίτια νά αποκαλυφθούν πλήρως αί αντιδημοκρατικοί καί αντεθνικοί επιδιώξεις του Κ.Κ.Ε. διότι ό Συνταγματάρχης Ψαρρός ύπήρξεν αγνός πατριώτης καί πραγματικός δημοκράτης, ό οποίος μαζύ με τους συμπολεμιστάς του διεξηγαγεν άγνόν Έθνικόν καί άπελευθερωτικόν αγώνα κατά τών κατακτητών.

"Εναν ακριβώς μήνα μετά τήν έκτέλεσιν του Ψαρρού καί τών συμπο­λεμιστών του, ήτοι τήν 17ην Μαΐου 1944, συνήλθε τό Συνέδριον του Λιβάνου, κατά τό όποιον ό Πρόεδρος τής τότε Κυβερνήσεως Εθνικής Ένότητος Γ. Παπανδρέου είπε τά εξής μεταξύ άλλων :

"Ή ευθύνη του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ είναι οτι δέν άπέβλεψε μόνον είς τόν άπελευθερωτικόν αγώνα, αλλά ηθέλησε νά προετοιμάση τήν μεταπολεμικήν δυναμικήν του έπικράτησιν. Διά τουτο επεδίωξε πρώτον τήν μονοπώλησιν του 'Εθνικου Αγώνος. Δέν επιτρέπει εις κανένα άλλον νά άνέβη είς τά βουνά καί νά πολεμήση τόν κατακτητήν, εμποδίζει μέ ποινήν θανάτου τους "Ελληνας νά

εκπληρώσουν τό πατριωτικόν των καθήκον........

Παλαιόν παράδειγμα ό παριστάμενος Συνταγματάρχης Σαράφης  καί πρόσφατον ό απουσιάζων Συνταγματάρχης Ψαρρός... καί επεδίωξε, δεύτερον, τήν τρομοκράτησιν καί έξόντωσιν τών αντιπάλων του........................... *

Είς τό αυτό Συνέδριον ό ίδρυτής τής ΕΚΚΑ Γ. Καρτάλης κατεκεραύνωσε τους Αντιπροσώπους του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ μέ ενα δριμύτατο κατηγορητήριον χρησιμοποιώντας πολλά στοιχεία, γεγονότα καί ονό­ματα. Ή βαρύτερα φράσις τοΰ Καρτάλη διά τόν Συνταγματάρχην Σαράφην ήτο ή εξής : "Άνηγορεύθης Αρχιστράτηγος του ΕΛΑΣ δι' έμπτυσμού", εννοώντας τήν δραματικήν σύλληψίν του τόν Μάρτιον του 1943 υπο του ΕΛΑΣ καί τήν περιφοράν του είς τά χωριά τής Ρούμελης, οπου οί έαμίτες χωρικοί τόν έπροπηλάκιζαν καί τόν επτυναν ώς προδότην καί συνεργάτην τών κατακτητών (έτσι τόν κατη­γορούσε τότε τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ), ένω βραδύτερον παραδόξως άνεκηρύσσετο Αρχηγός του ΕΛΑΣ.

Ή διάλυσις του 5/42 καί ή έκτέλεσις του Συνταγματάρχου Ψαρρού μετά τών συμπολεμιστών του, απετέλεσε πράγματι τήν Αχίλλειον πτέρναν του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, διότι ή βαρύτατη αυτή κατηγορία, μαζύ μέ τάς επιθέσεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ εναντίον του ΕΔΕΣ, τά Κινήματα είς τόν Έλληνικόν Στρατόν καί Στόλον τής Μέσης Ανατολής καί τέλος τήν φοβεράν τρομοκρατίαν του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ εις τήν κατεχομένην Ελλάδα, ήνάγκασαν τους παρευρεθέντας είς τό Συνέδριον του Λιβάνου Αντιπρο­σώπους του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ νά υποχωρήσουν πλήρως είς τάς άρχικάς των αξιώσεις καί νά υπογράψουν τό "Έθνικόν Συμβόλαιον" του Λιβάνου, τό όποιον περιελάμβανε τους όρους αποκαταστάσεως τής Εθνικής Ένό-τητος καί τής απελευθερώσεως τής Χώρας.

19.    ΜΑΥΣΩΛΕΙΟΝ ΤΟΥ 5/42 Σ.Ε. ΨΑΡΡΟΥ

Τουτο κατεσκευάσθη, βάσει σχεδίων τής Δ/νσεως "Εργων Μηχανικου του Γ.Ε.Σ. συνταχθέντων τό 1962 ύπό του Άρχιτέκτονος κ. Φρατζιακόμο, έπί του Ύψ. 424, ένθα τό χωρίον Κλήμα Δωρίδος, κείμενον Ανατολικώς τής Κωμοπόλεως Εύπαλίου, μετά τής οποίας συνδέεται δι' άσφαλτοστρώτου όδου.

Τό 1973 έγένοντο έργασίαι επεκτάσεως, βελτιώσεως καί εξωραϊσμού του Μαυσωλείου υπό του Άρχιτέκτονος κ. Παπανδρέου Ηλία, ό όποιος επέβλεψε καί τήν έκτέλεσιν τών γενομένων εργασιών αφιλοκερδώς.

Αί δαπάναι κατασκευής καί έξωραϊσμου του Μαυσωλείου έξησφαλίσθησαν έκ διατεθέντων κατά περιόδους σοβαρών κονδυλίων από δια­φόρων Κρατικών Υπηρεσιών, τόυ Υπουργείου Εθνικής Αμύνης καί εθελοντικών προσφορών διαφόρων οργανισμών, επιχειρήσεων καί Ιδιωτών.

Είς τό Μαυσωλεΐον τουτο εχουν έναποτεθή εντός όστεοφυλακείων τά όστα τών εκτελεσθέντων Αγωνιστών καί οπαδών του 5/42 υπό του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, συμπεριλαμβανομένων καί τών τοιούτων του αειμνήστου Συν/ρχου ΨΑΡΡΟΥ ΔΗΜ., Διοικητού τούτων, ώς καί τά όστα των πεσόντων Αγωνιστών του Συν/τος είς τάς διαφόρους μάχας τάς διεξαχθείσας ύπό τούτου, καθ' ολην τήν περίοδον τής δράσεως του έπί κατοχής.

"Ανωθεν του Μαυσωλείου εχει τοποθετηθή λευκός σταυρός, ύψους 15 μ., ορατός έξ αποστάσεως πολλών δεκάδων χιλιομέτρων καί ιδίως έκ τής παραλίας τής Βορ. Πελοποννήσου, είς δέ τήν βάσιν τούτου έχουν αναγραφή έπί μαρμάρινης πλακός τά ονόματα τών εκτελεσθέντων καί πεσόντων Αγωνιστών του 5/42,

Κατ' έτος καί κατά μήνα Μάϊον Τριτη Κυριακή ειχε καθορισθει με προεδρικο διαταγμα να τελείται, μερίμνη τής Νομαρχίας Φωκίδος, μέ τήν συνεργασίαν του Συνδέσμου τών Αγωνιστών Εθνικής Αντιστάσεως του 5/42 Σ.Ε. καί τήν ύποστήριξιν του Υπουργείου Έσωτερικών, έπί τοϋ ίερου τούτου χώρου έπίσημον Μνημόσυνον είς μνή­μην τών υπέρ Πατρίδος Πεσόντων Αγωνιστών του 5/42 Σ.Ε., παρουσία του Προέδρου τής Δημοκρατίας ή Αντιπροσώπου τούτου, "Αντιπροσώ­πων τής Κυβερνήσεως, τής Βουλής τών Ελλήνων, τών Ένοπλων Δυ­νάμεων, τών Σωμάτων "Ασφαλείας, διαφόρων Εθνικών "Οργανώσεων καί Συλλόγων, τών Δημοσίων καί Κοινοτικών "Αρχών τής περιοχής, καθη­γητών καί μαθητών τών Γυμνασίων καί Δημοτικών Σχολείων τής πε­ριφερείας, τών επιζώντων συμπολεμιστών του 5/42, τών συγγενών πε­σόντων ή εκτελεσθέντων "Αγωνιστών καί πολλών χιλιάδων προσκυνη­τών από όλόκληρον τήν Ελλάδα. Τα τελευταία χρόνια παρά την ισχύ του προεδρικού διατάγματος η επίσημη πολιτεία και οχι μονο είναι απούσα

Ό ιερός ούτος χώρος άποτελει τόπον προσκυνήματος καί Εθνικού φρονηματισμου δι' όλους τους υγιώς σκεπτόμενους Έλληνας, ή δέ θυ­σία τών ηρωϊκώς πεσόντων Αγωνιστών του 5/42 θά άποτελή πάντοτε φωτεινόν παράδειγμα προς μίμησιν διά τους Νέους τής Ελλάδος, οί όποιοι είναι αποφασισμένοι νά υπερασπίσουν πάση θυσία τήν τιμήν, τήν έλευθερίαν καί τήν ακεραιότητα τής Πατρίδος μας.

Οί υπεύθυνοι διά τήν έκτέλεσιν του Ψαρρού καί τών 300 συμπολεμιστών του, αιχμαλώτων έπί του πεδίου τής μάχης, κόπτονται υπέρ τής λήθης του παρελθόντος καί ισχυρίζονται οτι ή έκτέλεσις τοι­ούτων μνημοσυνών αποτελεί εκδηλώσεις μίσους.

Πέραν τούτου έχουν τήν άπαίτησιν, όπως ο υπεύθυνος διά τήν έκτέλεσιν τών ανωτέρω θυ­μάτων "Αρης Βελουχιώτης μετά τών άλλων υπευθύνων ηγετών τού ΕΑΜ-ΕΛΑΣ αναγνωρισθούν ώς Εθνικοί 'Αγωνισταί.

Ουτω διά του ψεύδους καί τής συστηματικής προπαγάνδας προσπαθουν νά διαστρεβλώσουν τήν Ιστορικήν άλήθειαν τών γεγονότων τής Κατοχής καί νά πείσουν τους Νέους τής Ελλάδος, οί οποίοι δέν έζησαν τά τραγικά εκείνα γεγονότα, οτι επρόκειτο περί εμφυλίου πολέμου ή περί προδοτών καί συνεργατών του κατακτητου.

Ούτοι θέλουν νά άγνοουν οτι ή Ιστορία διδάσκει πώς οί λαοί, οί οποίοι λησμονούν τάς παραδόσεις καί τους Νεκρούς των, είναι κατα­δικασμένοι νά έξαφανισθούν άπό του προσώπου τής γής.

Αποτελεί, συνεπώς, ίερόν καθήκον παντός ύγιώς σκεπτόμενου Έλληνος οπως τιμα τους ηρωϊκούς Νεκρούς τής Πατρίδος του, οί όποιοι, όπως οι 300 Εθνομάρτυρες 'Αγωνισταί του 5/42 Σ.Ε., έχυσαν τό αίμα των διά νά εξασφαλίσουν τήν έλευθερίαν καί άνεξαρτησίαν τής Ελλάδος.